Słowa kluczowe
kłamstwo
informacja
komunikacja masowa
manipulacja
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest problematyce tworzenia i rozpowszechniania fałszywych informacji (tzw. fejków) we współczesnej komunikacji masowej, szczególnie za pośrednictwem tzw. mediów społecznościowych. Podjęto próbę wskazania różnic pomiędzy fejkami, kłamstwem i manipulacją, a także przedstawiono klasyfi kację różnych form fejków. W artykule zaproponowano również defi nicję "fejku" jako specjalnie skonstruowanego materiału (informacji lub wiadomości) zawierającego nieprawdziwe informacje oraz mającego na celu zwrócenie uwagi osób i przekonanie ich o prawdziwości przedstawionych danych.Bibliografia
Алтунина І. Р., Социальная психология, Москва 2011.
Баришполець О. Т., Брехня в інформаційному просторі та міжособовій комунікації, Кіровоград 2013.
Газета „День”, [в:] Електронний ресурс: https://day.kyiv.ua. Газета „Сегодня”, [в:] Електронний ресурс: https://ukr.segodnya.ua.
Дорошенко Т. С., Великий комплексний словник української мови, Харків 2009.
Доценко Е. Л., Психология манипуляции: феномены, механизмы и защита, Москва 1997.
Екман П., Психологія обману. Обмани мене, якщо зможеш, СПб 2018.
Зернецька О. В., Глобальний розвиток систем масової комунікації і міжнародні відносини, Київ 1999.
Кара-Мурза С. Г., Манипуляция сознанием, Москва 2007.
Лакофф Дж., Джонсон М., Метафоры, которыми мы живём, Москва 1990.
Москаленко А. З., Губерський Л. В., Іванов В. Ф., Масова комунікація, Київ 1997.
Пластиковий китайський рис: розпізнаємо підробку, [в:] Електронний ресурс: www. vikna.if.ua (01.05.2018).
Почепцов Г., Сучасні інформаційні війни, Київ 2015.
Почепцов Г., Як у наші двері постукали... фейки, [в:] Електронний ресурс: https://dt.ua/ SOCIUM/yak-u-nashi-dveri-postukali-feyki-267362_.html (10.01.2018).
Фролов П., Фейк як інструмент війни, [в:] Електронний ресурс: https://day.kyiv.ua/uk/ article/media/feyk-yak-instrument-viyni (22.05.2018).
Як відрізнити бренд від підробки в одязі, [в:] Електронний ресурс: www.altarta.com (08.01.2018).
English Oxford Living Dictionaries, [в:] Електронний ресурс: https://en.oxforddictionaries. com/word-of-the-year/word-of-the-year-2016 (10.11.2017).
”The Guardian”, [в:] Електронний ресурс: https://www.theguardian.com/technology /2017/ jul/26/fake-news-obama-video-trump-face2face-doctored-content (22.05.2018).
References
Altunina I. R., Socialnaya psihologiya [Social Psychology], Moskva 2011.
Baryshpolets O. T., Brekhnia v informatsiinomu prostori ta mizhosobovii komunfkatsii [Lie in Informational Space and Interpersonal Communication], Kirovohrad 2013.
Hazeta „Den” [“Day”], [v:] Elektronnyi resurs: https://day.kyiv.ua.
Hazeta „Sehodnia” [“Today”], [v:] Elektronnyi resurs: https://ukr.segodnya.ua. Docenko E. L., Psihologiya manipulyacii: fenomeny, mehanizmy i zashita [Psycho logy of Manipulation: Phenomena, Mechanisms and Defence], Moskva 1997.
Doroshenko T. S., Velykyi kompleksnyi slovnyk ukrainskoi movy [Big Complex Dictionary of the Ukrainian Language], Kharkiv 2009.
Ekman P., Psykholohiia obmanu. Obmany mene, yakshcho zmozhesh [Psychology of Lie], SPb 2018.
Zernetska O. V., Hlobalnyi rozvytok system masovoi komunikatsii i mizhnarodni vidnosyny [Global Development of Mass Communication Systems and International Relations], Kyiv 1999.
Kara-Murza S. G., Manipulyaciya soznaniem [Manipulation of Consciouness], Moskva 2007.
Lakoff Dzh., Dzhonson M., Metafory, kotorymi my zhivyom [Metaphors we Live by], Moskva 1990.
Moskalenko A. Z., Huberskyi L. V., Ivanov V. F., Masova komunikatsiia [Mass Communication], Kyiv 1997.
Plastykovyi kytaiskyi rys: rozpiznaiemo pidrobku [Plastic Chinese Rice: Fake Detection], [v:] Elektronnyi resurs: www.vikna.if.ua (01.05.2018).
Pocheptsov H., Suchasni informatsiini viiny [Modern Information War], Kyiv 2015.
Pocheptsov H., Yak u nashi dveri postukaly... feiky [The Way Fake Knocked on our Door], [v:] Elektronnyi resurs: https://dt.ua/SOCIUM/yak-u-nashi-dveri-postukali-feyki-267362_. html (10.01.2018).
Frolov P., Feik yak instrument viiny [Fake as Instrument of War], [v:] Elektronnyi resurs: https://day.kyiv.ua/uk/article/media/feyk-yak-instrument-viyni (22.05.2018).
Yak vidriznyty brend vid pidrobky v odiazi [How to Detect Brand from Fake], [v:] Elektronnyi resurs: www.altarta.com (08.01.2018).
English Oxford Living Dictionaries, [v:] Electronic resource: https://en.oxforddictionaries. com/word-of-the-year/word-of-the-year-2016 (10.11.2017).
”The Guardian”, [v:] Electronic resource: https://www.theguardian.com/technology/ 2017/ jul/26/fake-news-obama-video-trump-face2face-doctored-content (22.05.2018).
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).