Słowa kluczowe
евфемізм
мовне табу
варіант
сороміцькі пісні
методологія
Jak cytować
Abstrakt
У статті розглянуто проблему методології дослідження евфемізмів (як відповіді на вплив мовного табу) в текстах українських народних сороміцьких пісень. У польській науковій літературі рекомендується досліджувати евфемізми у народних піснях шляхом порівняння варіантів пісень, які записані в різних місцях і в різний час. На основі аналізу текстів, опублікованих у двох збірниках сороміцьких пісень, виявилось, що цей спосіб дослідження евфемізмів не дозволяє ствердити, який був напрямок змін; чи відбулася евфемізація, чи вульгаризація тексту. У висновках запропоновано використання згаданого методу для аналізу оригінальних текстів у рукописах або варіантів, які відомі одному виконавцеві чи групі, напр., мешканцям одного села. Щоб реалізувати друге з названих завдань, необхідно було б провести польові дослідження.
Bibliografia
Bartmiński J., Folklor – Język – Poetyka [Folklore – Language – Poetics], Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
Bartmiński J., Dialektolog o tabu językowym [A Dialectologist on Taboo Language], [w:] „Etnolingwistyka” 2004, t. 16, s. 350–352.
Bogatyriew P., Jakobson R., Folklor jako swoista forma twórczości [Folklore as a Special Form of Creation], [w:]„Semiotyka kultury ludowej”, red. P. Bogatyriew, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 305–319.
Bracki A., Językowy obraz świata w tekstach słowiańskich pieśni ludowych [The Linguistic Picture of the World in Texts of Slavic Folk Songs], Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2009.
Dąbrowska A., Eufemizmy współczesnego języka polskiego [Euphemisms of the Contemporary Polish Language], Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993.
Dąbrowska A., Zmiany obszarów podlegających tabu we współczesnej kulturze [Changes in the Areas of the Contemporary Culture being Subject to Taboo], [w:] „Język a kultura”, 20: Tom jubileuszowy, red. A. Dąbrowska, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2008, s. 173–196.
Engelking A., Istota i ewolucja eufemizmów (na przykładzie zastępczych określeń śmierci) [The Essence and Evolution of Euphemisms as Exemplified by Substitutive Designations of Death], [w:] „Przegląd Humanistyczny” 1984, nr 4, s. 115–129.
Grochowski M., Słownik polskich przekleństw i wulgaryzmów [Dictionary of Polish Swearwords and Vulgarisms], Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002.
Krawczyk-Tyrpa A., Tabu w dialektach polskich [Taboo in Polish Dialects], Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej Kazimierza Wielkiego, 2001.
Leszczyński Z., Szkice o tabu językowym [Sketches on Taboo Language], Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1988.
Ługowska J., Rola kontekstu w procesie kształtowania się kulturowych znaczeń tekstów folkloru [The Role of Context in the Formation of Cultural Meanings of Folklore Texts], [w:] „Tekst w kontekście. Zbiór studiów”, red. T. Dobrzyńska, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990, s. 175–186.
Słownik Folkloru Polskiego [Dictionary of Polish Folklore], red. J. Krzyżanowski, Warszawa: Wiedza Powszechna, 1965.
Tabu w procesie globalizacji kultury [Taboo in the Globalisation of Culture], red. A. Małyska, K. Sobstyl, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2016.
Tyrpa A., O eufemizmach w pieśniach ludowych [On Euphemisms in Folk Songs], [w:] „Tabu językowe i eufemizacja w dialektach słowiańskich”, red. F. Czyżewski, A. Tyrpa, Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2008, s. 239–250.
Widłak S., Zjawisko tabu językowego [The Phenomenon of Taboo Language], [w:] „Lud” 1968, t. 52, s. 7–25.
Widłak S., Eufemizm i jego „gramatyka stylistyczna” [Euphemisms and Their „Stylistic Grammar”], [w:] „Językoznawstwo historyczne i typologiczne. W 100 lecie urodzin Profesora Tadeusza Milewskiego”, red. L. Bednarczuk, Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 2008, s. 351–358.
Yermolenko S. Ya., Folklor i literaturna mova [Folklore and Literary Language], Київ: Наукова думка, 1987.
Krasykov M., Taiemnychyi dyvosvit ukrainskoho erosu [The Mysterious Wonderland of Ukrainian Eros], [v:] Ukrainski soromitski pisni, red. M. Krasykov, Kharkiv: „Фоліо” 2003, s. 3–16.
Lesiuk М., Erotyzm v ukrainskomu pisennomu folklori: linhvistychnyi aspekt [Eroticism in Ukrainian Folk Songs: the Linguistic Aspect], Ivano-Frankivsk: Місто НВ, 2010.
Lanovyk M., Lanovyk Z., Ukrainska usna narodna tvorchist [Ukrainian Oral Folk Art], Kyiv: „Знання-Прес”, 2006.
Rusnak I., Ye., Ukrainskyi folklor [Ukrainian Folklore], Kyiv: Академія, 2010.
Stavytska L., Ukrainska mova bez tabu. Slovnyk netsenzurnoi leksyky ta yii vidpovidnykiv. Obstsenizmy, evfemizmy, seksualizmy [Ukrainian language without taboos. Dictionary of obscene language and its equivalents. Obscenisms, euphemisms, sexualisms], Kyiv: Критика, 2008.
Stępnik-Szeptyńska J., Kharakterystyka dzherel i materialiv dlia vyvchennia movnoho tabu v ukrainskykh pisniakh [Characterisation of Sources and Materials for Investigating Taboo Language in Ukrainian Songs], [v:] Suchasni doslidzhennia ukrainskoi kultury, Warszawa: Sowa sp. z o. o., 2015, s. 31–43.
Shumada N.S., Poetychna tvorchist ukrainskoho narodu [Poetry of the Ukrainian People], [v:] „Zakuvala zozulenka. Antolohiia ukrainskoi narodnoi tvorchosti”, Kyiv: „Веселка”, 1989, s. 5–18.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).