Słowa kluczowe
motyw
nieśmiertelność
symbol
mitologem
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł został poświęcony analizie funkcjonowania motywu nieśmiertelności w powieściach poetyckich Leonida Horłacza (Mamaj, Ruina, Czyste pole, Palec Askolda, Wyspa Słowiańska). Na podstawie prac P. Bargara, A. Wesełowskiego, І. Dziuby, J. Morgana, І. Sylantiewa, S. Thompsona przedstawiono osobliwości motywu jako formuły literackiej. Trafność badania wynika z mitologicznego korzenia inwariantnego motywu nieśmiertelności, jego wyjątkowej roli w kulturze ukraińskiej (i w ogóle światowej) i omijania tego tematu w studiach nad utworami L. Horłacza. Naświetlono wykorzystanie przez pisarza pogańskich i chrześcijańskich tradycji opisu życia po śmierci, potraktowanie nieśmiertelności jako cechy bóstwa albo nagrody i kary dla ludzi. Motyw nieśmiertelności jest również związany z pamięcią, sławą i wkładem osobistości we wspólne dzieło. Realizacji analizowanego motywu sprzyjają mitologemy, symbole i alegorie (nić Mojr, ogień, sad, pszczoła).
Bibliografia
Veselovskij A., Istoricheskaja pojetika [Historical poetics], Moskva: Vysshaja shkola, 1989.
Garmash L., Teorija motiva v literaturovedenii [The theory of motif in literary criticism], [v:] „Naukovi zapysky Kharkivskoho natsionalnoho pedahohichnoho universytetu im. H.S. Skovorody. Seriia: Literaturoznavstvo”, 2014, vyp. 1(2), s. 10–22.
Dziuba I., Slava [Glory], [v:] Дзюба І., „Istoriia ukrainskoi literatury u dvanadtsiaty tomakh”, t. 4: „Taras Shevchenko”, Kyiv: Naukova dumka, 2014, s. 655–675.
Zholkovskij A., Shheglov Ju., Raboty po pojetike vyrazitelnosti: Invarianty – Tema – Priemy –Tekst [Studies in a poetics of expressiveness: Invariants – Theme – Device – Text], Moskva: Progress, 1996.
Karasik V., Sjuzhetnyj motiv „bessmertie”: narrativnoe izmerenie koncepta [The subject matter motif „Immortality”:a narrative dimension of the concept], [v:] „Sibirskij filologicheskij zhurnal”, 2017, nr 4, s. 149–162.
Makovskij M., Sravnitelnyj slovar mifologicheskoj simvoliki v indoevropejskih jazykah: Obraz mira i miry obrazov [Comparative dictionary of mythological symbols in Indo-European languages: The image of the world and the worlds of images], Moskva: VLADOS, 1996.
Protopopova A., Protopopov I., Sjuzhet o sotvorenii ljudej v mife o Prometee u Fulgencija [Creation myth and the Prometheus myth in Fulgentius], [v:] „Studia Litterarum”, 2019, t. 4, nr 4, s. 44–57.
Silantev I. , Pojetika motiva (Jazyk. Semiotika. Kultura) [Poetics of Motive (Language. Semiotics. Culture)], Moskva: Jazyki slavjanskoj kultury, 2004.
Slovnyk symvoliv [Dictionary of symbols], red. O. Potapenka, K. Dmytrenka, Kyiv: Redaktsiia chasopysu „Narodoznavstvo”, 1997.
Tymchenko A., Motyvna struktura poezii Volodymyra Svidzinskoho [The motif structure of Volodymyr Svidzinskyj’s poems], avtoref. … kand. filol. nauk, Kharkiv, 2010.
Tomashevskij B., Teorija literatury. Pojetika [Theory of Literature. Poetics], Moskva: Aspekt Press, 1999.
Fedko O., Kulturosofski motyvy u romanistytsi Leonida Horlacha: osoblyvosti funktsionuvannia [The cultorosophical motifs in Leonid Horlach’s novels: the specificity of functioning], dysertatsiia … kand. filol. nauk, Zaporizhzhia, 2018.
Shklovskij V., O teorii prozy [Theory of Prose], Moskva: Federacija, 1929.
Yakymynska L., Osoblyvosti mentalitetu ukrainskoho kozatstva [Features of the mentality of the Ukrainian Cossacks], [v:] „Intelihentsiia i vlada”, 2006, vyp. 8, s. 93–97.
Bargar P., Mythical Motifs in Literary Works: M. Bulgakov’s „Master and Margarita” and G. Orwell’s „1984”, [v:] „Communio Viatorum”, 2009, LI (1), p. 55–88.
Dmitriev K., Glory and immortality: the motif of monumentum aere perennius by Samawʾal b. ʿĀdiyāʾ, [v:] „Religious Culture in Late Antique Arabia”, 2017, p.105–121.
Januszkiewicz M., Znak i interpretacja. Czy możliwa jest semiotyka hermeneutyczna? [Sign and interpretation. Is hermeneutical semiotics possible?], [v:] „Przestrzenie Teorii”, 2017, 28, s. 129–138.
Maina O.M., Exploring the motifs of death and immortality, [v:] „Journal of Language Technology & Entrepreneurship in Africa”, 2009, vol. 1, iss. 2, p. 187–197.
Morgan J., How do motifs endure and perform? Motif theory for the study of biblical narratives, [v:] „ Revue Biblique, 2015, vol. 122, nr 2, p. 194–216.
Thompson S., Motif-Index of Folk-Literature: A Classification of Narrative Elements in Folktales, Ballads, Myths, Fables, Medieval Romances, Exempla, Fabliaux, Jest-Books, and Local Legends, Bloomington: Indiana University Press, 1955–1958, vol. I–VI.
Horlach L., Mamai. Mazepa [Mamay. Mazepa], Kyiv: Yaroslaviv Val, 2010.
Horlach L., Ruina [Ruin], Kyiv: Biblioteka ukraintsia, 2004.
Horlach L., Slovianskyi ostriv [Slavic Island], Kyiv: Dnipro, 2008.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).