Słowa kluczowe
przekład
krytyka
recenzja
metodologia
przekładoznawstwo
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł porusza zagadnienia z historii ukraińskiej translatologii, mianowicie roz- woju tej nauki w zakresie teorii, praktyki oraz krytyki przekładu w latach 20. i 30. XX stulecia. Główną hipotezą rozprawy jest twierdzenie o znaczącej roli czasopism w procesie stanowienia ukraińskiej translatologii jako nauki. W tym celu przeanalizowano krytyczne i teoretyczne teksty, które ukazały się na łamach miesięczników „Червоний шлях” (1923–1936) i „Життя й революція” (1925–1934) oraz podliczono opublikowane w nich przekłady tekstów literackich. W wyniku badań wyłoniły się kolejne perspektywistyczne wątki badań nad zawartym w danych źródłach materiałem przekładoznawczym.
Bibliografia
Hordynskyi Ya., Literaturna krytyka pidsovietskoi Ukrainy [Literary criticism of post-Soviet Ukraine], Lviv–Varshava: Ukrainska Mohyliansko-Mazepynska Akademiia Nauk, 1939.
Dzhuhastrianska Yu., Strikha M., Vazhlyva pamiatka z istorii ukrainskoho perekladoznavstva [An important document from the history of Ukrainian translation studies], [v:] „Novyi Protei”, vyp. 1, Vinnytsia: Нова Книга, 2015, s. 133–135.
Zorivchak R., Pioner anhlomovnoi shevchenkiany [A pioneer of English-speaking Shevchenkiana], [v:] „Vsesvit”, 1973, no. 3, s. 186–192.
Kalnychenko O., Zarubina Z., Volodymyr Mykolaiovych Derzhavyn yak krytyk perekladu [Volodymyr Mykolayovych Derzhavin as a translation critic], [v:] „Visnyk KhNU im. V. Karazina. Seriia: Inozemna filolohiia”, 2016, vyp. 83, s. 189–198.
Kolomiiets L., Ukrainskyi khudozhnii pereklad ta perekladachi 1920–1930-kh rokiv [Ukrainian literary translation and translators of the 1920s and 1930s], Vinnytsia: Nova Knyha, 2015.
Kochur H., Maistry perekladu [Masters of translation], [v:] „Vsesvit”, 1966, no. 4, s. 17–24. Loshchynska N., „Chervonyi shliakh” ta literaturnyi protses 20-30 rr. v Ukraini [“The Red Way” and the literary process of the 1920s–1930s in Ukraine], avtoref. dysertatsii. Kyiv: Instytut literatury im. T.H. Shevchenka NAN Ukrainy, 1999.
Mezhenko Yu., Yashek M., Chuzhomovne pysmenstvo v ukrainskykh perekladakh [Foreign language literature in Ukrainian translations], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1929, no. 4, s. 191– 202; 1929, no. 5, s. 163–174; 1929, no. 6, s. 147–158; 1929, no. 7–8, s. 232–255.
Moskalenko M., Tysiacholittia: pereklad u derzhavi slova [Millennium: translation in the state of the word], [v:] „Vsesvit”, 1993, no. 9–10, s. 113–127.
Reva N., Zhyttia y revoliutsiia (1925–1934). Systemnyi pokazhchyk zmistu [Life and revolution (1925–1934). System index of contents], Lviv: AN URSR, Lvivska naukova bibilioteka, 1970. Rospopa T., Studii pro Lesiu Ukrainku na storinkakh zhurnalu „Zhyttia i revoliutsiia” [Studies about Lesya Ukrainka on the pages of the magazine “Life and Revolution”], [v:] „Filolohichni nauky”, 2014, no. 16, s. 68–74.
Strikha M., Ukrainskyi khudozhnii pereklad: mizh literaturoiu i natsiietvorenniam [Ukrainian literary translation: between literature and nation-building], Kyiv: Fakt-Nash chas, 2006.
Ukrainska perekladoznavcha dumka 1920-kh – pochatku 1930-kh rokiv [Ukrainian translational thought of the 1920s – early 1930s], za red. L.M.Chernovatoho ta V.I.Karabana, Vinnytsia: Nova Knyha, 2011.
Xudozhestvenno-filologicheskij perevod 1920–1930x godov [Artistic and philological translation of the 1920s–1930s], pod red. M. Baskinoj, Sankt-Peterburg: Nestor-Istoriya, 2022.
„Chervonyi shliakh” (1923–1936 rr.): systematychnyi pokazhchyk zmistu [„The Red Way” (1923– 1936): systematic index of contents], uporiad. N.V. Loshchynska, nauk. red. V.V. Patoka, Kyiv: Natsionalna parlamentska bibilioteka Ukrainy, 2003.
Shmiher T., Oleksandr Finkel – teoretyk ukrainskoho perekladu [Oleksandr Finkel is a theorist of Ukrainian translation], [v:] Hryhorii Kochur i ukrainskyi pereklad: materialy mizhnar. nauk.- prakt. konf., red. O. Cherednychenko ta in., Kyiv-Irpin: Perun 2003, s. 272–278.
Shmiher T., Volodymyr Derzhavyn: teoriia i krytyka perekladu [Volodymyr Derzhavin: theory and criticism of translation], [v:] „Zbirnyk Kharkiv.ist.-filol.t-va”, t. 11, Kharkiv: Kharkivske istoryko-filolohichne tovarystvo, 2005, s. 205–214.
Shmiher T., Istoriia ukrainskoho perekladoznavstva XX storichchia [History of Ukrainian translation studies of the 20th century], Kyiv: Smoloskyp 2009.
Burhardt O., Novyi ukrainskyi pereklad „Favsta” [New Ukrainian translation of “Faust”], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1926, no. 7, s. 116–121.
Derzhavin V., Problema virshovanoho perekladu [The problem of verse translation], [v:] „Pluzhanyn”, 1927a, no. 9–10, s. 44–51.
Derzhavin V., Rets. na kn.: Volter. Kandid abo optymizm. Pereklav z frants. V. Pidmohylnyi [Rev. on: Voltaire. Candide or optimism. Translated from French. V. Podhogilnyi], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1927b, no. 11, s. 285–286.
Derzhavin V., Nashi pereklady z zakhidnykh kliasykiv ta potreby suchasnoho chytacha [Our translations from Western classics and the needs of the modern reader], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1930, no. 10, s. 60–68.
Drai-Khmara M., Pro cheskyi pereklad poezii P. Tychyny [About the Czech translation of P. Tychyna’s poems], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1929, no. 1, s. 185–188.
Zerov M., Kamena [Kamena], Kyiv: Slovo, 1924.
Zerov M., U spravi virshovoho perekladu [In the matter of verse translation], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1928, no. 9, s. 133–136.
Kahanov I., Rets. na kn.: Sharl de-Koster. Lehenda pro Tilia Ulenshpihelia. Skorochenyi pereklad L. Krasovskoho [Rev. on: Charles de Coster. The legend of Thiel Uhlenspiegel. Abridged translation by L. Krasovsky], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1929, no. 1, s. 272–273.
Kulyk I., Rets. na kn.: Songs of Ukraina with Ruthenian poems, transl. by F.R. Livesay [Rev. on: Songs of Ukraina with Ruthenian poems, transl. by F.R. Livesay], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1924, no. 6, s. 267–269.
Levytskyi Ol., Rets. na kn.: Hektor Malo. Bezridnyi. Vydannia skorochene dlia ditei molodshoho viku. Perekazav Oleksa Dikhtiar [Rev. on: Hector Malo. Originless. The edition is abbreviated for younger children. Narrated by Oleksa Dikhtyar], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1926, no. 12, s. 103–104.
Maifet H., Z uvah do teorii perekladu [From attention to the theory of translation], [v:] „Krytyka”, 1928, no. 3, s. 84–93.
Maifet H., Rets. na kn.: Finkel O. Teoriia y praktyka perekladu [Rev. on: Finkel O. Theory and practice of translation], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1929a, no. 12, s. 249–253.
Maifet H., Rets. na kn.: V. Shekspir. Hamlet. Pereklad M. Starytskoho [Rev. on: V. Shakespeare. Hamlet. Translated by M. Starytskyi], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1929b, no. 5–6, s. 277–280.
Raitsyn E., Rets. na kn.: Erikh Mariia Remark. Na zakhidnomu fronti bez zmin. Perekl. z nimetskoi movy Zh. Burhardt. Erikh M. Remark. Na zakhodi bez zmin. Z nimetskoi movy pereklav M. Balytskyi [Rev. on: Erich Maria Remarque. All Quiet on the Western Front. Translated from German by J. Burghardt. Erich M. Remark. In the west, without changes. Translated from German by M. Balytskyi], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1930, no. 1, s. 210–212.
Rykhlyk Ye., Rets. na kn: Adam Mitskevych. „Pan Tadeush”. Pereklad i vstupna stattia M. Rylskoho [Rev. on: Adam Mickiewicz. “Mr. Tadeusz”. Translation and introductory article by M. Rylskyi], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1928, no. 9–10, s. 267–268.
Rodzevych S., Rets. na kn.: Adam Mitskevych. Pan Tadeush. Pereklad i vstupna stattia M. Rylskoho [Rev. on: Adam Mickiewicz. Mr. Tadeusz. Translation and introductory article by M. Rylskyi], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1928, no. 4, s. 183–186.
Rudyk D., Hainrikh Haine v novomu perekladi [Heinrich Heine in a new translation], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1930, no. 10, s. 105–124.
Savchenko S., Rets. na kn.: Dzhek London – Tvory. Povna zbirka. Tom pershyi: Morskyi vovk. Pereklad z anhliiskoi movy Dmytra Lysychenka [Rev. on: Jack London – Works. Complete assembly. Volume One: The Sea Wolf. Translated from English by Dmytro Lysychenko], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1927, no. 4 (2), s. 132–133.
Savchenko S., Rets. na kn.: Devianosto tretii rik. Povnyi pereklad z frantsuzkoi movy Olhy Kryvyniuk i Liubovy Komarovoi [Ninety-third year. Complete translation from French by Olga Krivyniuk and Lyubov Komarova], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1928, no. 5, s. 192–195.
Savchenko Yu., Pochyn [The Beginning], [v:] „Pluzhanyn”, 1927, no. 9–10, s. 63–71. Starynkevych L., Rets. na kn.: Flober Hustav. Madam Bovari. Tvory, tom pershyi. (Pobut provintsii). Pereklad O. Bublyk-Hordon [Rev. on: Flaubert Gustav. Madame Bovary. Works, volume one. (Life of the province). Translated by O. Bublyk-Gordon], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1930, no. 7–8, s. 210–213.
Stepniak M., Rets. na kn.: Petro Panch. Golubye e’shelony. Rasskazy. Perevod s ukrainskogo N.A. Xomenko i N.M. Rudina [Rev. on: Petro Punch. Blue echelons. Stories. Translation from Ukrainian N.A. Khomenko and N.M. Rudina], [v:]„Chervonyi shliakh”, 1929, no. 1, s. 262–266.
Fylypovych P., Rets. na kn.: Mykola Hohol. Taras Bulba. Povist. Pereklav na ukrainsku movu Mykola Sadovskyi [Rev. on: Mykola Gogol. Taras Bulba. Story. Translated into Ukrainian by Mykola Sadovskyi], [v:] „Zhyttia y revoliutsiia”, 1928, no. 4, s. 179–183.
Finkel O., Teoriia y praktyka perekladu [Theory and practice of translation], Kharkiv: Derzhavne vydavnytstvo Ukrainy, 1929.
Finkel O., Rets. na kn.: H. Orliand. Hrebli. Pereklav z yevreiskoi E. Raitsyn [Rev. on: G. Orlyand. Dams Translated from the Hebrew by E. Raitsyn], [v:] „Chervonyi shliakh”, 1930, no. 11–12, s. 218–220.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).