Słowa kluczowe
paradygmat nominatywny i aksjologiczny
denotacja „działania wojenne w Ukrainie: 2022–2023”
wojna rosyjsko-ukraińska
proste/złożone podmodele określonych nazw wydarzeń
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest systematycznej analizie nominatywnego i aksjologicznego paradygmatu denotacji „działania wojenne w Ukrainie: 2022–2023”, której składnikami są dwu- i wieloczłonowe nazwy gatunkowe rodzajowej nazwy ‘wojna’. Badanie opiera się na filozoficzno-lingwistycznej teorii o pojęciowym i językowym obrazie świata, mentalnej i językowej istocie języka, jego obiektywnym i subiektywnym kształcie. Oficjalne i nieoficjalne nazwy badanego wydarzenia obserwowano w tekstach internetowych, które konsekwentnie i dokładnie odzwierciedlają ewolucję współczesnego zbiorowego doświadczenia wojennego Ukraińców i społeczności światowej i są łączone w 9 podmodeli. Jako kryterium ich klasyfikacji wybrano rodzaj referencji semantycznej specyfikatorów przydawkowych, których rdzeń funkcjonalny ukształtowały środki identyfikujące „kto → identyczny nadawca Rosja”, „gdzie/dokąd → identyczna przestrzeń Ukraina”, „kiedy → identyczny czas 2022”. Za pomocą analizy semazjologicznej scharakteryzowano strukturę semantyczną każdego podmodelu, wyjaśniono konstytutywne właściwości rozpowszechniania słowa ‘wojna’ oraz ujawniono ich potencjał aksjologiczny. Zaproponowano także komentarze socjolingwistyczne uzasadniające stosowność/niestosowność określonej nazwy. Wyrażono przypuszczenie dotyczące potencjalnej nominacji uniwersalnej opisywanego choronimu jako tytułu przyszłych haseł encyklopedycznych i leksykograficznych (wojna rosyjsko-ukraińska 2022–?).
Bibliografia
Війни Росії за останні 30 років та їх наслідки, „Ukraїner”, 2.09.2022, [в:] Електронний ресурс: https://ukrainer.net/viyny-rosii/.
Дацюк С., Що за війна в Україні, „Українська правда”, 2.12.2014, [в:] Електронний ресурс: https://blogs.pravda.com.ua/authors/datsuk/547d643e71979/.
Для нас це вітчизняна війна, і ми знаємо, чим такі війни закінчуються для загарбників – звернення Президента України, „ПРЕЗИДЕНТ УКРАЇНИ”, 3.09.2022, [в:] Електронний ресурс: https://www.president.gov.ua/news/dlya-nas-ce-vitchiznyana-vijna-i-mi-znayemo-chim-taki-vijni-73293.
Збройні конфлікти за участю росії з 1991 року до повномасштабного вторгнення в Україну, „Центр протидії дезінформації при РНБО України”, 6.08.2022, [в:] Електронний ресурс: https://cpd.gov.ua/main/czpd_analizuye-6/.
Кривенко С., Війна, конфлікт, агресія: як правильно називати боротьбу українців та дії росіян, „Твоє місто”, 5.04.2020, [в:] Електронний ресурс: https://tvoemisto.tv/blogs/viyna_konflikt_agresiya_yak_pravylno_nazyvaty_borotbu_ukraintsiv_ta_dii_rosiyan_130268. html.
Лисиченко Л.А., Лексико-семантичний вимір мовної картини світу, Харків: Основа, 2009.
Літвінова І.М., Репрезентація образу війни в сучасній українській поезії (на матеріалі текстів за березень-травень 2022 року), [в:] „Мовознавчий вісник”, 2022, вип. 33, с. 103–110.
Маленко О., Риторика війни в сучасному українському поетичному дискурсі, [в:] Український світ у наукових парадигмах: зб. наук. пр. Харків. нац. пед. ун-ту імені Г.С. Сковороди, голов. ред. О.О. Маленко, Харків: ХІФТ, 2016, вип. 3, с. 105–113.
Потебня А.А., Из записок по русской грамматике, в 4 томах, т. 1-2, Москва: Учпедгиз, 1958.
„РИА Новости” закликає до знищення української енергосистеми та інфраструктури, не зважаючи на наслідки для мирного населення, „Детектор Медіа”, 13.10.2022, [в:] Електронний ресурс: https://detector.media/infospace/article/203712/2022-10-13-rya-novosty-zaklykaie-do-znyshchennya-ukrainskoi-energosystemy-ta-infrastruktury-ne-zvazhayuchy-na-naslidky-dlya-myrnogo-naselennya/.
Селіванова О., Сучасна лінгвістика: термінологічна енциклопедія, Полтава–Київ: Довкілля, 2006.
Скляр С.С., Інвективна лексика, [в:] „Науковий вісник Міжнародного гуманітарного уні- верситету, серія: Філологія”, 2022, № 57, с. 71–74.
Степаненко М.І., Публіцистично-політичні перифрази в українській мові: 2017 рік, монографія, Полтава: Дивосвіт, 2018.
Navalna M., Shynkaruk V., Kostusiak N., Skliarenko O., Kushch N., Buhaiova O., New Appearances of the Leksema FRONT in the Language of Modern Ukrainian Mass Media, [in:] “AD ALTA: Journal of Interdisciplinary Research”, 2023, vol. 13, issue 1, spec. issue XХХІІ, pp. 58–63.
Viiny Rosii za ostanni 30 rokiv ta yikh naslidky [Russian Wars for the Last 30 Years and Their Consequences], „Ukrainer”, 2.09.2022, march 2, [v:] Electronic resource: https://ukrainer.net/viyny-rosii/.
Datsiuk S., Shcho za viina v Ukraini [What Sort of War is There in Ukraine], „Ukrainska pravda”, 2.12.2014, [v:] Electronic resource: https://blogs.pravda.com.ua/authors/datsuk/547d643e71979/.
Dlia nas tse vitchyzniana viina, i my znaiemo, chym taki viiny zakinchuiutsia dlia zaharbnykiv – zvernennia Prezydenta Ukrainy [For Us It is a National War, and We Know How Such Wars End for Invaders – the Appeal of the President of Ukraine], „PREZYDENT UKRAINY”, 3.09.2022, [v:] Electronic resource: https://www.president.gov.ua/news/dlya-nas-ce-vitchiznyana-vijna-i-mi-znayemo-chim-taki-vijni-73293.
Zbroini konflikty za uchastiu rosii z 1991 roku do povnomasshtabnoho vtorhnennia v Ukrainu [Military Conflicts with the Participation of Russia from 1991 and till the Full-Scale Invasion to Ukraine], „Tsentr protydii dezinformatsii pry RNBO Ukrainy” [“Center of Countering Disinformation at the National Security and Defense Council of Ukraine”], 6.08.2022, [v:] Electronic resource: https://cpd.gov.ua/main/czpd_analizuye-6/.
Kryvenko S., Viina, konflikt, ahresiia. yak pravylno nazyvaty borotbu ukraintsiv ta dii rosiian [War, Conflict, Aggression. How to Name the Struggle of the Ukrainians and the Actions of the Russians Correctly], Tvoie misto”, 5.04.2020, [v:] Electronic resource: https://tvoemisto.tv/blogs/viyna_konflikt_agresiya_yak_pravylno_nazyvaty_borotbu_ukraintsiv_ta_dii_rosiyan_130268.html.
Lysychenko L.A., Leksyko-semantychnyi vymir movnoi kartyny svitu [Lexical and Semantic Dimenstion of the Language World Image], Kharkiv: Osnova, 2009.
Litvinova I.M., Reprezentatsiia obrazu viiny v suchasnii ukrainskii poezii (na materiali tekstiv za berezen-traven 2022 roku) [Representation of the Image of War in the Modern Ukrainian Poetry (Based on the Texts of March-May 2022)], [v:] „Movoznavchyi visnyk”, 2022, vyp. 33, s. 103–110.
Malenko O., Rytoryka viiny v suchasnomu ukrainskomu poetychnomu dyskursi [Rhetoric of War in the Modern Ukrainian Poetic Discourse], [v:] Ukrainskyi svit u naukovykh paradyhmakh [Ukrainian World in Scientific Paradigms]: collection of scientific works of Kharkiv H.S. Skovoroda National Pedagogical University, editor-in-chief O.O. Malenko, Kharkiv: KhIFT, 2016, vyp. 3, s. 105–113.
Potebnya A.A., Iz zapisok po russkoj grammatike [From the Notes on the Russian Grammar], in 4 volumes, vol. 1-2, Moscow, 1958.
„RIA Novosti” zaklykaie do znyshchennia ukrainskoi enerhosystemy ta infrastruktury, ne zvazhaiuchy na naslidky dlia myrnoho naselennia [“RIA News” Calls for the Destruction of the Ukrainian Energy System and Infrastructure despite the Consequences for the Civilian Population], „Detektor Media”, 13.10.2022, [v:] Electronic resource: https://detector.media/infospace/article/203712/2022-10-13-rya-novosty-zaklykaie-do-znyshchennya-ukrainskoi-energosystemy-ta-infrastruktury-ne-zvazhayuchy-na-naslidky-dlya-myrnogo-naselennya/.
Selivanova O., Suchasna linhvistyka: terminolohichna entsyklopediia [Modern Linguistics: Terminological Encyclopedia], Poltava–Kyiv: Dovkillia, 2006.
Skliar S.S., Invektyvna leksyka [Invective Lexis], [in:] „Naukovyi visnyk Mizhnarodnoho humanitarnoho universytetu, seriia: Filolohiia” [“Scientific Bulletin of the International Humanitarian University, series: Philology”], 2022, no. 57, s. 71–74. DOI: https://doi.org/10.32841/2409-1154.2022.57.18
Stepanenko M.I., Publitsystychno-politychni peryfrazy v ukrainskii movi: 2017 rik [Publicistic-political periphrases in the Ukrainian: year 2017], monograph, Poltava: Dyvosvit, 2018.
Navalna M., Shynkaruk V., Kostusiak N., Skliarenko O., Kushch N., Buhaiova O., New Appearances of the Leksema FRONT in the Language of Modern Ukrainian Mass Media, [in:] “AD ALTA: Journal of Interdisciplinary Research”, 2023, vol. 13, issue 1, spec. Issue XХХІІ, pp. 58–63.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).