Słowa kluczowe
motywator
motywacja
struktura onomazjologiczna
kulinaryzmy
autorskie nazwy potraw,
powieść Marii Matios
Jak cytować
Abstrakt
Proponowany artykuł jest poświęcony badaniu specyfiki strukturalnej i cech motywacji autorskich nazw dań w powieści Marii Matios Kulinarne figle. Badanie przeprowadzono w ramach onomazjologii poznawczej, która umożliwia identyfikację mechanizmów językowego znaczenia mentalnego leksykonu na podstawie różnych czynników świadomości. Scharakteryzowano cechy strukturalne autorskich nazw potraw, wyróżniono nomeny jednoskładnikowe, będące prostymi jednostkami sufiksowymi, oraz wieloskładnikowe, które są strukturalnie związane z kombinacjami wyrazów. Wyróżniono i opisano 12 typowych modeli nazw wieloskładnikowych. Zanalizowano powiązania motywacyjne między strukturą onomazjologiczną autorskich nazw potraw a semantyką i fragmentami wiedzy aktywowanymi w procesie nazywania. Stwierdzono, że kulinaryzmy formalnie i merytorycznie odzwierciedlają wybór motywatorów nazwy: składników, cech smakowych, sposobu przygotowania, dystrybucji lokalnej itp. Motywacja metaforyczna opiera się na przenoszeniu nazwy na podstawie zewnętrznego podobieństwa przedmiotów (kształt, kolor, wielkość), a także na skojarzeniach wartościujących i emocjonalnych. Zarejestrowano nazwy równoległe ze względu na dobór różnych motywatorów.
Bibliografia
Вокальчук Г.М., До питання про історію дослідження оказіональних лексичних новотворів в українському мовознавстві, [в:] „Наукові записки Вінницького державного педагогічногоо університету ім. М. Коцюбинського. Серія: Філологія”, 2003, вип. 5, с. 14–18.
Гоца Е.Д., Назви їжі й кухонного начиння в українських карпатських говорах, дис. канд. філол. наук, Ужгород, 2001.
Ковпік С.І., Поетика густативів (на матеріалі сучасної української прози), Київ: „НВП Інтерсервіс”, 2018. DOI: https://doi.org/10.31812//0564/2569
Ковпік С., Поетика густативів у повісті Марії Матіос „Кулінарні фіґлі”, [в:] Філологічні студії, зб. наук. праць, гол. ред. Ж.В. Колоїз, Кривий Ріг: ФОП Мариниченко С.В., 2017, вип. 16, с. 351–358. DOI: https://doi.org/10.31812/filstd.v16i0.123
Мініч Л., Оказіоналізми як основа синергетики ідіостилю Миколи Вінграновського, [в:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2020, т. VIIІ/2, c. 45–55.
Оскирко О.П., Назви їжі та напоїв у східноподільських говірках, дис. канд. філол. наук, Умань, 2018.
Поворознюк С.І., Лексико-фразеологічні засоби експресивності у „Кулінарних фіґлях” Марії Матіос, [в:] „Науковий часопис НПУ імені М.П. Драгоманова: зб. наук. праць”, серія 8: Філологічні науки (мовознавство і літературознавство), 2014, вип. 5, с. 247–254.
Рева-Лєвшакова Л.В., Густативний код роману „Фуршет” („Кулінарні фіґлі”) Марії Матіос, Харчові традиції – ментальний код нації, ред. Г.І. Віват, Одеса: ВМВ, 2018, [в:] Електронний ресурс: http://dspace.onu.edu.ua:8080/handle/123456789/27133.
Селиванова Е.А., Когнитивная ономасиология, Киев: Изд-во Фитосоциоцентр, 2000.
Селіванова О.О., Когнітивний аспект дослідження явища мотивації, [в:] „Лінгвістичні студії”, 1999, вип. 3, с. 21–28.
Словник української мови, в 11 томах, ред. І.К. Білодід, т. 11, Київ: Наукова думка, 1980, c. 565.
Філоненко С., Література плюс кулінарія: формування нового жанру масового письмен- ства, [в:] „Наукові записки Бердянського державного педагогічного університету”, 2014, вип. 1, с. 141–151.
Шитик Л.В., Юлдашева Л.П., Репрезентанти лінгвокультурного поля КАВА в українській мові, [в:] Запорізькі філологічні читання, матеріали Всеукраїнської наукової конференції (11–12 листопада 2021 року), Львів–Торунь: Liha-Pres, 2021, с. 148–150, електронний ресурс: http://catalog.liha-pres.eu/index.php/liha-pres/catalog/book/164. DOI: https://doi.org/10.36059/978-966-397-262-6-46
Vokalchuk H.M., Do pytannia pro istoriiu doslidzhennia okazionalnykh leksychnykh novotvoriv v ukrainskomu movoznavstvi [To the question of the history of the study of occasional lexical innovations in Ukrainian linguistics], [v:] „Naukovi zapysky Vinnytskoho derzhavnoho pedahohichnohoo universytetu im. M. Kotsiubynskoho. Seriia: Filolohiia”, 2003, vyp. 5, s. 14–18.
Hotsa E.D., Nazvy yizhi y kukhonnoho nachynnia v ukrainskykh karpatskykh hovorakh [Names of food and kitchen utensils in Ukrainian Carpathian dialects], dys. kand. filol. nauk, Uzhhorod, 2001.
Kovpik S.I., Poetyka hustatyviv (na materiali suchasnoi ukrainskoi prozy) [Poetics of gustatives (on the material of modern Ukrainian prose)], Kyiv: „NVP Interservis”, 2018.
Kovpik S., Poetyka hustatyviv u povisti Marii Matios „Kulinarni figli” [Poetics of the Gustavits in the novel “Culinary Figli” by Maria Matios], [v:] Filolohichni studii, zb. nauk. prats, hol. red. Zh. V. Koloiz, Kryvyi Rih: FOP Marynychenko S.V., 2017, vyp. 16, s. 351–358.
Minich L., Okazionalizmy yak osnova synerhetyky idiostyliu Mykoly Vinhranovskoho [Occasionalisms as the basis of synergy of Mykola Vingranovsky’s idiostyle], [v:] „Studia Ukrainica Posnaniensia”, 2020, t. VIII/2, s. 45–55. DOI: https://doi.org/10.14746/sup.2020.8.2.03
Oskyrko O.P., Nazvy yizhi ta napoiv u skhidnopodilskykh hovirkakh [The names of food and drinks in the East Podolian dialects], dys. kand. filol. nauk, Uman, 2018.
Povorozniuk S.I., Leksyko-frazeolohichni zasoby ekspresyvnosti u „Kulinarnykh figliakh” Marii Matios [Lexical and phraseological means of expressiveness in the “Culinary figli” by Maria Matios], [v:] „Naukovyi chasopys NPU im. M.P. Drahomanova: zb. nauk. prats”, seriia 8: Filolohichni nauky (movoznavstvo i literaturoznavstvo), 2014, vyp. 5, s. 247–254.
Reva-Lievshakova L.V., Hustatyvnyi kod romanu „Furshet” („Kulinarni fihli”) Marii Matios [Gustatory code of the novel „Furchet” („Culinary figli”) by Maria Mathios], Kharchovi tradytsii – mentalnyi kod natsii, za zah. red. H.I. Vivat, Odesa: VMV, 2018, [v:] Elektronnyi resurs: http://dspace.onu.edu.ua:8080/handle/123456789/27133.
Selyvanova E.A., Kohnytyvnaia onomasyolohyia [Cognitive onomasiology], Kyev: Izd-vo Fytosotsyotsentr, 2000.
Selivanova O.O., Kohnityvnyi aspekt doslidzhennia yavyshcha motyvatsii [Cognitive aspect of the study of the phenomenon of motivation], [v:] „Linhvistychni studii”, 1999, vyp. 3, s. 21–28.
Slovnyk ukrainskoi movy [The Ukrainian Language Dictionary], v 11 tomakh, red. I.K. Bilodid, t. 11, Kyiv: Naukova dumka, 1980, s. 565.
Filonenko S., Literatura plius kulinariia: formuvannia novoho zhanru masovoho pysmenstva [Literature plus cooking: the formation of a new genre of popular writing], [v:] „Naukovi zapysky Berdianskoho derzhavnoho pedahohichnoho universytetu”, 2014, vyp. 1, s. 141–151.
Shytyk L.V., Yuldasheva L.P., Reprezentanty linhvokulturnoho polia KAVA v ukrainskii movi [Representatives of the linguistic and cultural field of COFFEE in the Ukrainian language], Zaporizki filolohichni chytannia, materialy Vseukrainskoi naukovoi konferentsii (11–12 lystopada 2021 roku), Lviv–Torun: Liha–Pres, 2021, s. 148–150, [v:] Elektronnyi resurs: http://catalog.liha-pres.eu/index.php/liha-pres/catalog/book/164.
Матіос М., Кулінарні фіґлі, Львів: Піраміда, 2009.
Matios M., Kulinarni figli [Culinary figli], Lviv: Piramida, 2009.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).