Słowa kluczowe
pamięć
tożsamość
Wielki Głód
historia
totalitaryzm
Jak cytować
Abstrakt
Podjęta w artykule kwestia reinterpretacji przeszłych doświadczeń jest niezwy-kle istotna w świetle współczesnych badań nad pamięcią. Autorka analizuje wpływ traumy rodu na tożsamość pokolenia millenialsów na podstawie sagi rodzinnej Lisy Weede, holenderskiej pisarki ukraińskiego pochodzenia. Powrót do tożsamości rodzinnej jest wyeksponowany w powieści Weedy zarówno na płaszczyźnie wewnętrznej (poszukiwanie przez bohaterkę treści własnego Ja), jak i ze-wnętrznej, ponieważ po rozpoczęciu wojny rosyjsko-ukraińskiej w 2014 roku uwidacznia się wzrost zainteresowania Ukrainą i ukraińskością. Interpretacja powieści Aleksandra jest przeprowadzona pod kątem trzech opcji: roli pamięci rodu w kształtowaniu się indywidualnej tożsamości, pamięci prze-strzeni oraz traumy historycznej. Pod uwagę wzięto literackie odzwierciedlenie traum kolektywizacji, Wielkiego Głodu, deportacji młodzieży z Ukrainy do hitlerowskich Niemiec na roboty przymusowe oraz współczesnej wojny w Donbasie.
Bibliografia
Арендт Х., Джерела тоталітаризму, Київ: Дух і Літера, 2005.
Вєдєнєєв Д., Насильницьке вивезення мирного населення з території СРСР і Української РСР до нацистської Німеччини та його відображення у науковій літературі і меморі-альних заходах, [в:] „Війна. Окупація. Пам’ять: Примусові робітники з України в оку-пованій Європі”, упор. Р. Пилявець, В. Яременко, Київ: НВЦ „Пріоритет”, 2012, с. 3–14.
Грінченко Г., Радянський проект пам’яті про примусову працю часів Другої світової війни, [в:] „Війна. Окупація. Пам’ять: Примусові робітники з України в окупованій Європі”, упор. Р. Пилявець, В. Яременко, Київ: НВЦ „Пріоритет”, 2012, с. 21–43.
Киридон А., Простір пам’яті: інструменталізація поняття, [в:] „Україна-Європа-Світ. Міжнародний збірник наукових праць”, 2013, с. 203–208.
Кісь О., Колективна пам’ять та історична травма: теоретичні рефлексії на тлі жіночих спогадів про Голодомор, [в:] У пошуках власного голосу: Усна історія як теорія, метод та джерело, зб. наук. ст. за ред. Г. Г. Грінченко, Н. Ханенко-Фрізен, Харків: ПП „ТОРГ-СІН ПЛЮС”, 2010, c. 171–191.
Кордс С., „Лучше умереть свободным” - история одной украинской семьи, [в:] Електронний ресурс: https://www.dw.com/ru/lucse-umeret-svobodnym-cem-rabom-istoria-ukrainskoj-semi/a-64836987.
Лисенко О., Примусова праця: поняття, явище, історичний контекст, [в:] Війна. Окупація. Пам’ять: Примусові робітники з України в окупованій Європі, упор. Р. Пилявець, В. Яременко, Київ: НВЦ „Пріоритет”, 2012, с. 15–20.
Мейс Дж., Свічка у вікні…, Київ: ПрАТ „Українська прес-група”, 2013.
Нора П., Теперішнє, нація, пам’ять, пер. із фр. А. Рєпи, Київ: КЛІО, 2014.
Пастушенко Т., „В’їзд репатріантів до Києва заборонено…”: повоєнне життя колишніх остарбайтерів та військовополонених в Україні, Київ: Вид. Інституту історії України НАН України, 2011.
Солдатенко В., Історія і пам’ять: короткі суб’єктивні нотатки, [в:] „Національна та історична пам’ять. Українські остарбайтери: доля і пам’ять”, вип. 9, Київ: ДП НВЦ „Пріоритети”, 2013, с. 3–33.
Україна у Великій війні 1939–1945: , за ред. І. Юхновського, Київ: Елма, 2014.
Bennet J., Wnętrza, zewnętrza: trauma, afekt i sztuka, [w:] Pamięć i afekty, pod red. Z. Budrewicz, R. Sendyki, R. Nycza, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2014, s. 145–180.
Book presentation: Lisa Weeda Aleksandra, [in:] Electronic resource: https://www.youtube.com/watchv=_UlSbM8b0UQ&t=620s&pp=ygUKTGlzYSBXZWVkYQ%3D%3D.
Demaria C., Lorusso A.M., Violi P., Saloul I., Spaces of memory, [in:] „International Journal of Heritage, Memory and Conflict (HMC)”, Amsterdam: Amsterdam University Press, 2022, 2, pp. 1–5.
Ebert L., Trauma and allegory: truthfulness in fact and fiction. Making a private archive productive, [in:] “International Journal of Heritage, Memory and Conflict (HMC)”, Amsterdam: Am-sterdam University Press, 2022, pp. 19–27.
Eisner, S.P., Managing Generation Y, [in:] „Advanced Management Journal”, 2005, v. 70, p. 4–15. Freeman M., Rewriting the self: history, memory, narrative, London and New York: Routledge, 1993.
Geertz C. “From the Native’s Point of View”: On the Nature of Anthropological Understanding, [in:] „Bulletin of the American Academy of Arts and Sciences”, 1974, vol. 28, no. 1, pp. 26–45.
Goldgehn L.A., Generation Who, What, Y? What You Need to Know About Generation Y, [in:] “International Journal of Educational Advancement”, 2004, vol. 5, no. 1, p. 24–34.
Hirsch M., Żałoba i postpamięć, przeł. K. Bojarska, [w]: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współ-czesnej humanistyki. Antologia, red. E. Domańska, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010, s. 216–269.
Interview LISA WEEDA over haar roman ‘Aleksandra’, [in:] Internet resource: https://www.yo-utube.com/watch?v=o1EPJCF7rzc&t=526s.
Strauss W., Howe N., Generations: The History of America’s Future, 1584 to 2069, New York:
William Morrow and Company Inc., 1991.
Vandenberghe D., „Aleksandra” by Lisa Weeda: Little People as Pawns in Politics, [in:] Electro-nic resource: https://www.the-low-countries.com/article/aleksandra-by-lisa-weeda-little--people-as-pawns-in-politics.
Weeda L., Aleksandra. Ukraińska saga rodzinna, Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal, 2022.
Arendt Kh., Dzherela totalitaryzmu [The Origins of Totalitarianism], Kyiv: Dukh i Litera, 2005. Viedienieiev D., Nasylnytske vyvezennia myrnoho naselennia z terytorii SRSR i Ukrainskoi RSR do natsystskoi Nimechchyny ta yoho vidobrazhennia u naukovii literaturi i memorialnykh zakhodakh [The forcible removal of the civilian population from the territory of the USSR and the Ukrainian SSR to Nazi Germany, its reflection in scientific literature and memorial events], [v:] „Viina. Okupatsiia. Pamiat: Prymusovi robitnyky z Ukrainy v okupovanii Yevropi”, upor.
R. Pyliavets, V. Yaremenko, Kyiv: NVTs „Priorytet”, 2012, s. 3–14.
Hrinchenko H., Radianskyi proekt pamiati pro prymusovu pratsiu chasiv Druhoi svitovoi viiny [The Soviet memory project on forced labour during World War II], [v:] „Viina. Okupatsiia. Pamiat: Prymusovi robitnyky z Ukrainy v okupovanii Yevropi”, upor. R. Pyliavets, V. Yaremenko, Kyiv: NVTs „Priorytet”, 2012, s. 21–43.
Kyrydon A., Prostir pamiati: instrumentalizatsiia poniattia [The space of memory: instrumentalization of the concept], [v:] “Ukraina-Yevropa-Svit. Mizhnarodnyi zbirnyk naukovykh prats”, Seriia: Istoriia, mizhnarodni vidnosyny, 2013, vyp. 12, s. 203–208.
Kis O., Kolektyvna pamiat ta istorychna travma: teoretychni refleksii na tli zhinochykh spohadiv pro Holodomor [Collective memory and history trauma: theoretical reflection against the background of women’s memories of the Holodomor], [v:] „U poshukakh vlasnoho holosu: Usna istoriia yak teoriia, metod ta dzherelo”, zb. nauk. st. pa red. H. Hrinchenko, N. Khanenko-Frizen, Kharkiv: TORHSIN PLIuS, 2010, s. 171–191.
Kords S., „Luchshe umeret’ svobodnym” – istoriya odnoj ukrainskoj sem’i [“It’s better to die free” – the story of one Ukrainian family], [in:] Electronic resource: https://www.dw.com/ru/lucse-umeret-svobodnym-cem-rabom-istoria-ukrainskoj-semi/a-64836987.
Lysenko O., Prymusova pratsia: poniattia, yavyshche, istorychnyi kontekst [Forced labor: the concept, the phenomenon, the historical context], [v:] „Viina. Okupatsiia. Pamiat: Prymusovi robitnyky z Ukrainy v okupovanii Yevropi”, upor. R. Pyliavets, V. Yaremenko, Kyiv: NVTs „Priorytet”, 2012, s. 15–20.
Meis Dzh., Svichka u vikni… [Candle in the window], Kyiv: PrAT „Ukrainska pres-hrupa”, 2013.
Nora P., Teperishnie, natsiia, pamiat [Present, Nation, Memory], perekl. iz fr. A. Riepy, Kyiv: KLIO, 2014.
Pastushenko T., „Vizd repatriantiv do Kyieva zaboroneno…”: povoienne zhyttia kolyshnikh ostarbaiteriv ta viiskovopolonenykh v Ukraini [„Entry of repatriates to Kyiv is prohibited…”: post-war life of former Ostarbaiters and prisoners of war in Ukraine], Kyiv: Vyd. Instytutu istorii Ukrainy NAN Ukrainy, 2011.
Soldatenko V., Istoriia i pamiat: korotki subiektyvni notatky [History and Memory: Short Subjective Notes], [v:] “Natsionalna ta istorychna pamiat. Ukrainski ostarbaitery: dolia i pamiat”, 2013, vyp. 9, s. 3–33.
Ukraina u Velykii viini 1939–1945, naukovo-populiarne vydannia [Ukraine in the Great war 1939–1945: popular science edition], red. I. Iukhnovskyi: Kyiv: Elma, 2014.
Bennet J., Wnętrza, zewnętrza: trauma, afekt i sztuka [Interiors, exteriors: trauma, affect and art], [w:] Pamięć i afekty, pod red. Z. Budrewicz, R. Sendyki, R. Nycza, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2014, s. 145–180. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.6218
Book presentation: Lisa Weeda Aleksandra, [in:] Internet resource: https://www.youtube.com/watch?v=_UlSbM8b0UQ&t=620s&pp=ygUKTGlzYSBXZWVkYQ%3D%3D.
Demaria C., Lorusso A.M., Violi P., Saloul I., Spaces of memory , [in:] „International Journal of Heritage, Memory and Conflict (HMC)”, Amsterdam: Amsterdam University Press, 2022, 2, pp. 1–5. DOI: https://doi.org/10.3897/ijhmc.2.e78980
Ebert L., Trauma and allegory: truthfulness in fact and fiction. Making a private archive productive, [in:] “International Journal of Heritage, Memory and Conflict (HMC)”, Amsterdam: Amsterdam University Press, 2022, pp. 19–27. DOI: https://doi.org/10.3897/hmc.2.70631
Eisner, S.P., Managing Generation Y, [in:] „Advanced Management Journal”, 2005, v. 70, p. 4–15. Freeman M., Rewriting the self: history, memory, narrative, London and New York: Routledge, 1993.
Geertz C. “From the Native’s Point of View»: On the Nature of Anthropological Understanding, [in:] “Bulletin of the American Academy of Arts and Sciences”, 1974, vol. 28, no. 1, p. 26–45. DOI: https://doi.org/10.2307/3822971
Goldgehn L.A., Generation Who, What, Y? What You Need to Know About Generation Y, [in:] “International Journal of Educational Advancement”, 2004, vol. 5, no. 1, pp. 24–34. DOI: https://doi.org/10.1057/palgrave.ijea.2140202
Hirsch M., Żałoba i postpamięć [Mourning and postmemory], przeł. K. Bojarska, [w]: Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki. Antologia, red. E. Domańska, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010, s. 216–269.
Interview LISA WEEDA over haar roman ‘Aleksandra’, [in:] Electronic resource: https://www.youtube.com/watch?v=o1EPJCF7rzc&t=526s.
Strauss W., Howe N., Generations: The History of America’s Future, 1584 to 2069, New York: William Morrow and Company Inc., 1991.
Vandenberghe D., „Aleksandra” by Lisa Weeda: Little People as Pawns in Politics, [in:] Electronic resource: https://www.the-low-countries.com/article/aleksandra-by-lisa-weeda-little-people-as-pawns-in-politics.
Weeda L., Aleksandra. Ukraińska saga rodzinna [Alexandra: Ukrainian family saga], Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal, 2022.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Oksana Puchońska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).