Słowa kluczowe
sytuacja denotacyjna
wariant semantyczny
inwariant semantyczny
dyskurs
dialog
komunikacja
Jak cytować
Abstrakt
W artykule została scharakteryzowana specyfika syntaktycznego konstruowania zdania-repliki jako części dyskursu dialogicznego. Autorka zaznacza, że znaczenie repliki dialogicznej składa się z warstwy: denotacyjnej (informacja o świecie rzeczywistym lub wyimaginowanym), sygnifikacyjnej (w jaki sposób informacja jest prezentowana w umyśle mówiącego), pragmatycznej (informacja o intencjach mówiącego w procesie komunikacji) oraz syntaktycznej (zawierającej dane o interakcji poszczególnych replik w ramach dyskursu dialogicznego). Potencjalna możliwość wykorzystania licznych opcji semantycznych z różnymi gramatycznymi formami wyrażania predykatów daje podstawy do zdefiniowania identycznych sytuacji w rzeczywistości i przekazania w języku tej samej treści denotacyjnej. Stwarza to przesłanki wyboru, jakiego dokonują uczestnicy dyskursu dialogicznego, biorąc pod uwagę stylistyczne możliwości formy gramatycznej, jej ukierunkowanie komunikacyjne i emocjonalne. Utrzymująca się tendencja dyskursu dialogicznego do oszczędzania środków językowych nie wyklucza funkcjonowania w nim jednostek syntaktycznych, które skupiają wiele sensów i są przejawem redundancji językowej. Jednak takie konstrukcje umożliwiają rozpoznanie przez uczestników dialogu złożonych psychoemocjonalnych stanów współrozmówców i odkodowanie istotnych komunikacyjnych cech ich wypowiedzi.
Bibliografia
Баранник Д.Х., Гай Г.М., Драматичний діалог: Питання мовної композиції, Київ: Вид-во Київ. ун-ту, 1961.
Безугла Л.Р., Діалог, діалогічний текст та діалогічний дискурс, [в:] „Вiсник Харкiвського нацiонального унiверситету iм. В.Н. Каразiна. Романо-германська філологія. Мето- дика викладання іноземних мов”, 2009, № 867, вип. 60, с. 7–14.
Вихованець І.Р., Граматика української мови. Синтаксис: підручник, Київ: Либідь, 1993.
Вихованець І.Р., Нариси з функціонального синтаксису української мови, Київ: Наукова думка, 1992.
Вихованець І.Р., Городенська К.Г., Русанівський В.М., Семантико-синтаксична структура речення, Київ: Наукова думка, 1983.
Дудик П.С., Синтаксис сучасного українського розмовного літературного мовлення, Київ: Наукова думка, 1973.
Єрмоленко С.Я., Семантичний аспект дослідження синтаксису і проблеми стилістики, [в:] „Мовознавство”, 1981, № 1, с. 16–25.
Жайворонок В.В., Складноприєднувальні конструкціі в усному мовленні, [в:] „Українська мова і літературa в школі”, 1969, № 2, с. 13–17.
Загнітко А.П., Прагматичний аспект речення і прагматичний рівень висловлення, [в:] „Актуальні проблеми сучасної філології. Мовознавчі студії”, 2005, вип. 13, c. 3–7.
Коструба П.Г., До питання про поняття і класифікацію неповних речень, [в:] „Питання українського мовознавства”, 1960, кн. IV, с. 62–64.
Петличний І.З., Приєднувально-видільні речення в українській літературній мові, [в:] Про- блеми синтаксису. Праці міжвузівської наукової конференції з питань синтексису, Львів: Вид. Львівського ун-ту, 1963, с. 20–31.
Рінберг В., Приєднувальні конструкції та їх статико-динамічні параметри, [в:] „Мовоз- навство”, 1979, № 1, с. 20–32.
Селіванова О.О., Сучасна лінгвістика: напрями і проблеми, Полтава: Довкілля-К, 2008. Чередниченко І.Г., Граматична структура неповних речень та основи їх класифікації, [в:] „Українська мова в школі”, 1954, № 3, с. 14–20.
Шульжук К.Ф., Семантична структура складного багатокомпонентного речення, [в:] „Мовознавство”, 1987, № 6, с. 24–32.
Шульжук Н.В., Проблеми опису діалогічного мовлення у контексті когнітивно-дискурсної лінгвістичної парадигми, [в:] „Наукові праці Кам’янець-Подільського національного університету імені Івана Огієнка: Філологічні науки”, 2018, вип. 46, с. 181–186.
Шульжук Н.В., Складноприєдувальні конструкції в діалогічному дискурсі: комуніка- тивно-прагматичний аспект, [в:] „Наукові записки Національного університету «Острозька академія», cерія Філологія”, 2019, вип. 5 (73), с. 177–180.
Barannyk D., Hai H., Dramatychnyi dialoh: Pytannia movnoi kompozytsii [Dramatic dialogue: The issue of language composition], Kyiv: Vyd-vo Kyiv, un-tu, 1961.
Bezuhla L., Dialoh, dialohichnyi tekst ta dialohichnyi dyskurs [Dialogue, dialogic text and dialogic discourse], [v:] „Visnyk Kharkivskoho natsionalnoho universytetu im. V.N. Karazina. Romano-hermanska filolohiia. Metodyka vykladannia inozemnykh mov”, 2009, no. 867, vyp. 60, s. 7–14.
Vykhovanets I., Hramatyka ukrainskoi movy. Syntaksys: pidruchnyk [Grammar of the Ukrainian language. Syntax: textbook], Kyiv: Lybid, 1993.
Vykhovanets I., Narysy z funktsionalnoho syntaksysu ukrainskoi movy [Essays on the functional syntax of the Ukrainian language], Kyiv: Naukova dumka, 1992.
Vykhovanets I., Horodenska K., Rusanivskyi V., Semantyko-syntaksychna struktura rechennia [Semantic and syntactic structure of the sentence], Kyiv: Naukova dumka, 1983.
Dudyk P., Syntaksys suchasnoho ukrainskoho rozmovnoho literaturnoho movlennia [Syntax of modern Ukrainian colloquial literary speech], Kyiv: Naukova dumka, 1973.
Yermolenko S., Semantychnyi aspekt doslidzhennia syntaksysu i problemy stylistyky [The semantic aspect of the study of syntax and the problem of stylistics], [v:] „Movoznavstvo”, 1981, no. 1, s. 16–25.
Zhaivoronok V., Skladnopryiednuvalni konstruktsii v usnomu movlenni [Difficult Connecting constructions in oral speech], [v:] „Ukrainska mova i literatura v shkoli”, 1969, no. 2, s. 13–17.
Zahnitko A., Prahmatychnyi aspekt rechennia i prahmatychnyi riven vyslovlennia [The pragmatic aspect of the sentence and the pragmatic level of expression], [v:] „Aktualni problemy suchasnoi filolohii. Movoznavchi studii”, 2005, vyp. 13, s. 3–7.
Kostruba P., Do pytannia pro poniattia i klasyfikatsiiu nepovnykh rechen [Regarding the question of the concept and classification of incomplete sentences], [v:] „Pytannia ukrainskoho movoznavstva”, 1960, kn. IV, s. 62–64.
Petlychnyi I., Pryiednuvalno-vydilni rechennia v ukrainskii literaturnii movi [Connecting and separating clauses in the Ukrainian literary language], [v:] „Problemy syntaksysu”, 1963, s. 20–31.
Rinberh V., Pryiednuvalni konstruktsii ta yikh statyko-dynamichni parametry [Connecting structures and their static and dynamic parameters], [v:] „Movoznavstvo”, 1979, no. 1, s. 20–32.
Selivanova O., Suchasna linhvistyka: napriamy i problemy [Modern linguistics: directions and problems], Poltava: Dovkillia-K, 2008.
Cherednychenko I., Hramatychna struktura nepovnykh rechen ta osnovy yikh klasyfikatsii [The grammatical structure of incomplete sentences and the basis of their classification], [v:] „Ukrainska mova v shkoli”, 1954, no. 3, s. 14–20.
Shulzhuk K., Semantychna struktura skladnoho bahatokomponentnoho rechennia [Semantic structure of the complex multi-component sentence], „Movoznavstvo”, 1987, no. 6, s. 24–32.
Shulzhuk N.V., Problemy opysu dialohichnoho movlennia u konteksti kohnityvno-dyskursnoi linhvistychnoi paradyhmy [The problems of describing of the dialogical speaking in the context of cognitive-discursive linguistic paradigm], [v:] „Naukovi pratsi Kamianets-Podilskoho natsionalnoho universytetu imeni Ivana Ohiienka: Filolohichni nauky”, 2018, vyp. 46, s. 181–186.
Shulzhuk N.V., Skladnopryieduvalni konstruktsii v dialohichnomu dyskursi: komunikatyvno- prahmatychnyi aspekt [Complex constructions in dialogical discourse: communicative and pragmatic aspect], [v:] „Naukovi zapysky Natsionalnoho universytetu «Ostrozka akademiia», seriia: Filolohiia”, 2019, vyp. 5 (73), s. 177–180. DOI: https://doi.org/10.25264/2519-2558-2019-5(73)-177-179
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Natalia Szulżuk
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).