Słowa kluczowe
postmodernizm
motyw szaleństwa
modernizm
Ken Kesey
Wołodymyr Wynnyczenko
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest analizie porównawczej opowiadania Ogoniasty Woło- dymyra Wynnyczenki i powieści Lot nad kukułczym gniazdem Kena Keseya, w których pojawiła się specyficzna, odmienna od wcześniejszych tradycji literacka realizacja odwiecznego tematu szaleństwa. Rzecz nie w niemądrej „głupocie” czy „Bożej odpłacie” za grzechy, ale w wywołaniu efektu konkretnych fatalnych okoliczności, którym człowiek nie jest w stanie się oprzeć. Szaleństwo głównych bohaterów ma podłoże społeczno-polityczne i jest rozpatrywane przez autorów w kontekście „chorej epoki”. Innowacyjność pisarzy jest oczywista, wiąże się ze specyfiką ruchów artystycznych: modernizmu i postmodernizmu. Bohaterowie analizowanych utworów występują przeciwko hipokryzji i dysharmonii społecznej. Ich szaleństwo nie jest ostatecznym stadium choroby, ale ucieczką, drogą do uzdrowienia i wglądu, ważnym przykładem osobistej transformacji,
Bibliografia
Василенко В., У світі навиворіт: божевілля як тема і сюжет, [в:] „Слово i час”, 2021, № 4, с. 57–75.
Винниченко В., Лепрозорій, Київ: Знання, 2011.
Винниченко В., По-свій, [в:] Капрійські сюжети „Італійська” проза В. Винниченка і М. Коцюбинського, упор. В. Панченко, Київ: Факт, 2003, с. 187–221.
Винниченко В., Твори, т. 8, Харків: Рух, 1928.
Кононенко В., Концепти українського дисурсу, Київ–Івано-Франківськ: Плай, 2004.
Михида С., Слідами його експериментів: змістові домінанти та поетика конфлікту в драматургії В. Винниченка, Кіровоград: Центрально-Українське видавництво, 2002. Мовчан Р., Український модернізм 1920-х: портрет в історичному інтер’єрі, Київ: ВД Стилос, 2008.
Ніцше Ф., Так казав Заратустра. Жадання влади, пер. з нім. А. Онишка, П. Таращука, Тернопіль: Навчальна книга – Богдан, 2021.
Павличко С., Дискурс модернізму в українській літературі, Київ: Либідь, 1999.
Панченко В., „Проблема статі” в художній інтерпретації В. Винниченка (на матеріалі оповідань „Момент”, „Рабині справжнього”, „Чудний епізод”), [в:] „Наукові записки. Серія: філологічні науки (українське літературознавство)”, Кіровоград: РВГ ІЦ КДПУ ім. В. Винниченка, 1998, с. 53–70.
Рошко М., Художній світ романів Кена Кізі („Політ над гніздом зозулі” та „Часом нестерпно кортить”), Ужгород: Мистецька лінія, 2002.
Щітка Л., Генеза образу божевільні в українській літературі першої третини XX ст., [в:] „Наукові записки НаУКМА, т. 19: Філологічні науки”, 2001, с. 71–78.
Abootalebi H., Paranoia and its ensuing effects in Ken Kesey’s “One Flew over the Cuckoo’s Nest”, [in:] “Neohelicon”, 2017, 45 (1), pp. 22–33.
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition Text Revision (DSM-IV-TR), Washington DC: American Psychiatric Association, 2000.
Ballester-Roca J., Ibarra-Rius N., Virginia Woolf: Between writing and disease, [in:] “Mètode Science Studies Journal”, 2018, vol. 8, pp. 223–229.
Besbes М., Unlocking the Traumatic through the Psychedelic in One Flew over the Cuckoo’s Nest, [in:] “Journal of Advances in Humanities and Social Sciences”, 2016, 3 (2), рр. 156–167.
Feder L., Madness in Literature, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1980. Fifield P., Modernism and Physical Illness: Sick Books, Oxford: OUP, 2020.
Foucault М., Madness and Civilization: A History of Insanity in the Age of Reason, London: Knopf Doubleday Publishing Group, 1988.
Hopson J., Malevolent, Mad or Merely Human: Representations of the “Psy” Professional in English, American and Irish Fiction, University of Exeter (United Kingdom) ProQuest Dissertation & Theses, 2020.
Huxley О., Ape and Essence, Los Angeles, California: Harper & Row, 1992.
Jung C., The Red Book: A Reader’s Edition (Philemon), New York–London: W.W. Norton & Company, 2012.
Kesey K., One Flew over the Cuckoo’s Nest, Berkley: Penguin Modern Classic, 2007.
Liebman Sh., Still crazy after all these years: madness in modern fiction, Pittsburg: Pittsburg State University – Midwest Quarterly, 1993.
Rubik М., Descriptions of madness in English literature and the cognitive empathy they elicit, [in:] “Ijellh”, 2014, 2 (5). https://www.academia.edu/72805299/Descriptions_of_madness_in_English_literature_and_the_cognitive_empathy_they_elicit.
Scerri M., Ken Kesey’s “One Flew over the Cuckoo’s Nest”: the sardonic representation of power and authority in nurse Ratched, [in:] “Research and Humanities in Medical Education”, 2020, 7, pp. 64–74, electronic source: https://www.rhime.in/ojs/index.php/rhime/article/view/257.
Sontag S., Illness as Metaphor, New York: Farrar, Straus and Giroux, 1978.
Woolf V., De la enfermedad, Barcelona: Centellas, 2014.
Vasylenko V., U sviti navyvorit: bozhevillia iak tema i siuzhet [In the world inside out: madness as a theme and plot], [v:] „Slovo i chas”, 2021, 4 (718), s. 57–75. DOI: https://doi.org/10.33608/0236-1477.2021.04.57-75
Vynnychenko V., Leprozorij [Leprosarium], Kyiv: Znannia, 2011.
Vynnychenko V., Po-svij [In its own way], [v:] Kaprijs’ki siuzhety „Italijs’ka” proza V. Vynnychenka i M. Kotsiubyns’koho, upor. V. Panchenko, Kyiv: Fakt, 2003, s. 187–221.
Vynnychenko V., Tvory, t. 8 [Works. vol. 8.], Kharkiv: Rukh, 1928.
Kononenko V.I., Kontsepty ukrainskoho dyskursu [Concepts of Ukrainian discourse], Kyiv–Ivano- Frankivsk: Plai, 2004.
Mykhyda S., Slidamy joho eksperymentiv: zmistovi dominanty ta poetyka konfliktu v dramaturhii V. Vynnychenka [In the Footsteps of His Experiments: Semantic Dominants and Poetics of Conflict in V. Vynnychenko’s Drama], Kirovohrad: Tsentral’no-Ukrains’ke vydavnytstvo, 2002.
Movchan R., Ukrains’kyj modernizm 1920-kh: portret v istorychnomu inter’ieri: monohrafiia [Ukrainian modernism of the 1920s: a portrait in a historical interior], Kyiv: Stylos, 2008.
Nietzsche F., Tak kazav Zaratustra. Zhadannia vlady [So said Zarathustra. Lust for power], Ternopil’: Navchaln’a knyha – Bohdan, 2021.
Pavlychko S., Dyskurs modernizmu v ukrainskij literaturi [The Discourse of Modernism in Ukrainian Literature], Kyiv: Lybid’, 1999.
Panchenko V., „Problema stati” v khudozhnij interpretatsii V. Vynnychenka (na materiali opovidan’ „Moment”, „Rabyni spravzhn’oho”, „Chudnyj epizod”) [“The Problem of Gender” in V. Vynnychenko’s Artistic Interpretation (Based on the Stories “The Moment”, “Slaves of the Present”, “Strange Episode”)], [v:] “Naukovi zapysky. Seriia: filolohichni nauky (ukrains’ke literaturoznavstvo)”, Kirovohrad, 1998, s. 53–70.
Roshko M., Khudozhnij svit romaniv Kena Kizi („Polit nad hnizdom zozuli” ta „Chasom nesterpno kortyt’”) [The artistic world of Ken Kesey’s novels (“One Flew Over the Cuckoo’s Nest” and “Sometimes I Can’t Stop Craving”)], Uzhhorod: Mystets’ka liniia, 2002.
Schitka L., Heneza obrazu bozhevil’ni v ukrains’kij literaturi pershoi tretyny XX st. [The Genesis of the Image of the Madhouse in the Ukrainian Literature of the First Third of the 20th Century], „Naukovi zapysky NaUKMA, v. 19: Filolohichni nauky”, 2001, s. 71–78.
Abootalebi H., Paranoia and its ensuing effects in Ken Kesey’s “One Flew over the Cuckoo’s Nest”, [in:] “Neohelicon”, 2017, 45 (1), pp. 22–33. DOI: https://doi.org/10.1007/s11059-017-0392-y
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders Fourth Edition Text Revision (DSM-IV-TR), Washington DC: American Psychiatric Association, 2000.
Ballester-Roca J., Ibarra-Rius N., Virginia Woolf: Between writing and disease, [in:] “Mètode Science Studies Journal”, 2018, vol. 8, pp. 223–229. DOI: https://doi.org/10.7203/metode.8.10461
Besbes М., Unlocking the Traumatic through the Psychedelic in One Flew over the Cuckoo’s Nest, [in:] “Journal of Advances in Humanities and Social Sciences”, 2016, 3 (2), рр. 156–167. DOI: https://doi.org/10.20474/jahss-2.3.4
Feder L., Madness in Literature, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1980. Fifield P., Modernism and Physical Illness: Sick Books, Oxford: OUP, 2020.
Foucault М., Madness and Civilization: A History of Insanity in the Age of Reason, London: Knopf Doubleday Publishing Group, 1988.
Hopson J., Malevolent, Mad or Merely Human: Representations of the “Psy” Professional in English, American and Irish Fiction, University of Exeter (United Kingdom) ProQuest Dissertation & Theses, 2020.
Huxley О., Ape and Essence, Los Angeles, California: Harper & Row, 1992.
Jung C., The Red Book: A Reader’s Edition (Philemon), New York–London: W.W. Norton & Company, 2012.
Kesey K., One Flew over the Cuckoo’s Nest, Berkley: Penguin Modern Classic, 2007.
Liebman Sh., Still crazy after all these years: madness in modern fiction, Pittsburg: Pittsburg State University – Midwest Quarterly, 1993.
Rubik М., Descriptions of madness in English literature and the cognitive empathy they elicit, [in:] “Ijellh”, 2014, 2 (5). https://www.academia.edu/72805299/Descriptions_of_madness_in_English_literature_and_the_cognitive_empathy_they_elicit.
Scerri M., Ken Kesey’s “One Flew over the Cuckoo’s Nest”: the sardonic representation of power and authority in nurse Ratched, [in:] “Research and Humanities in Medical Education”, 2020, 7, pp. 64–74, electronic source: https://www.rhime.in/ojs/index.php/rhime/article/view/257.
Sontag S., Illness as Metaphor, New York: Farrar, Straus and Giroux, 1978.
Woolf V., De la enfermedad, Barcelona: Centellas, 2014.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Serhij Mychyda, Natalia Kobzej
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).