Słowa kluczowe
semantykа
motywacjа
dialekt
Świętа Wielkanocnе
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł poświęcono etnokulturowym właściwościom frazeologizmów terytorialnych, które zawierają nazwy kolejnych etapów Świąt Wielkanocnych. Wyjaśniono semantyczne podstawy ich tworzenia, ustalono, że w języku potocznym stale dochodzi do odtworzenia form i semantyki frazeologizmów, powstawania nowych motywacji, rozwoju wariantów poprzez izoleksy na podstawie już istniejących konstrukcji językowych.Bibliografia
Бабич Н. Д., О фразеологическом словаре буковинских говоров [в:] „Вопросы фразеологии”, тр. СамГУ, Самарканд 1975, вып. 272, № 8, с. 5–13.
Бігусяк М. В., З лексики родильного обряду у гуцульських говірках, [в:] Український діалектологічний збірник, книга 3: Пам’яті Тетяни Назарової, Київ 1997, с. 293– 301.
Бігусяк М. В., Із спостережень над обрядовою фразеологією гуцульських говірок, [в:] „Сучасні проблеми мовознавства та літературознавства”, Ужгород 2001, вип. 4, с. 109–111.
Буковинські говірки: хрестоматія діалектних текстів, укл. Н. Руснак, Н. Гуйванюк, В. Бузинська, Чернівці 2006.
Вархол Н. Д., Івченко А. О., Фразеологічний словник лемківських говірок Східної Словаччини, Братислава 1990.
Жайворонок В. В., Знаки української етнокультури, словник-довідник, Київ 2006.
Івченко А. О., Темпоральна фразеологія українських народних говорів: онома сіологічний аналіз семантичних рядів ‘ніколи’ і ‘дуже давно’, [в:] „Сучасні проблеми мовознавства та літературознавства”, Ужгород 2000, вип. 2, с. 114–122.
Килимник С., Український рік у народних звичаях в історичному освітленні, у 5 томах, Вінніпег–Торонто, т. V. Осінній цикль, 1963.
Кірілкова Н. В., Словник волинської фразеології, Острог-Рівне 2013.
Коваленко Н. Д., Енантіофраземи-іроніми в діалектному мовленні, [ в:] „Наукові праці Кам’янець-Подільського національного університету імені Івана Огієнка. Філологічні науки”, Кам’янець-Подільський 2012, вип. 29, ч. 1, с. 33–35.
Конобродська В. Л., Номінація поліського поховального обряду, [в:] Український діалектологічний збірник, книга 3: Пам’яті Тетяни Назарової, Київ 1997, с. 428– 458.
Лавер В. И., Семантико-структурные варианты диалектных фразеологизмов в южнокарпатских говорах и их лингвогеографическая интерпретация, [в:] „Вопросы фразеологии”, Самарканд 1975, вып. 272, № 8, с. 178–191.
Лавер В. І., Фразеологізми в українських говорах Закарпаття, пов’язані з народними обрядами заручин і весілля, [в:] Культура і побут населення Українських Карпат, Ужгород 1973, с. 248–253.
Магрицька І., Семантична структура і культурна мотивація весільних фразеологізмів у східнослобожанських говірках, [в:] Діалектологічні студії, т. 2: Мова і культура, Львів 2003, с. 182–193.
Мацюк З., Що сільце, то нове слівце: словник фразеологізмів Західного Полісся, Луцьк 2013.
Олійник М. Я., Фразеологія гуцульських говірок, дис. … канд. філол. наук, Львів 2002.
Приказки, прислів’я, і таке інше, уклав М. Номис, Київ 1993.
Романюк П. Ф., Лексика весільного обряду Правобережного Полісся, [в:] Дослідження з української діалектології, Київ 1991, с. 225–251.
Скуратівський В., Вінець, Київ 1994.
Словник фразеологізмів української мови, за ред. В. М. Білоноженка, І. С. Гнатюк та ін., Київ 2003.
Ступінська Г. Ф., Фразеологія лемківського говору української мови, дис. … канд. філол. наук, Івано-Франківськ 2000.
Ступінська Г. Ф., Битківська Я. В., Фразеологічний словник лемківських говірок, Тернопіль 2013.
Толстая С., Из полесской обрядовой лексики: нашлось дитя, [в:] Український діалектологічний збірник, книга 3: Пам’яті Тетяни Назарової, Київ 1997, с. 287–293.
Черепанова С. О., Філософія родознавства, Київ 2008.
References
Babich N. D., O frazeologicheskom slovare bukovinskih govorov [About Phraseological Dictionary of Bukovyna Dialects], [v:] „Voprosy frazeologii”, tr. SamGU, Samarkand 1975, vyp. 272, № 8, s. 5–13.
Bihusiak M. V., Z leksyky rodylnoho obriadu u hutsulskykh hovirkakh [Lexis of Family Rites of Hutsul Dialects], [v:] Ukrainskyi dialektolohichnyi zbirnyk, knyha 3: Pamiati Tetiany Nazarovoi, Kyiv 1997, s. 293–301.
Bihusiak M. V., Iz sposterezhen nad obriadovoiu frazeolohiieiu hutsulskykh hovirok [On Observation of Rite Phraseology of Hutsul Dialects], [v:] „Suchasni problemy movoznavstva ta literaturoznavstva”, Uzhhorod 2001, vyp. 4, s. 109–111.
Bukovynski hovirky: khrestomatiia dialektnykh tekstiv [Dialects of Bukovyna], ukl. N. Rusnak, N. Huivaniuk, V. Buzynska, Chernivtsi 2006.
Varkhol N. D., Ivchenko A. O., Frazeolohichnyi slovnyk lemkivskykh hovirok Skhidnoi Slovachchyny [Phraseological Dictionary of Lemky Dialect of Eastern Slovakia], Bratyslava 1990.
Zhaivoronok V. V., Znaky ukrainskoi etnokultury [Signs of Ukrainian Ethnic Culture], slovnyk-dovidnyk, Kyiv 2006.
Ivchenko A. O., Temporalna frazeolohiia ukrainskykh narodnykh hovoriv: onomasio lohichnyi analiz semantychnykh riadiv ‘nikoly i ‘duzhe davno [Temporal Phraseology Ukrainian Dialects: Onomaciological Analysis of Semantic Groups ‘never and ‘a long time ago], [v:] „Suchasni problemy movoznavstva ta literaturoznavstva”, Uzhhorod 2000, vyp. 2, s. 114–122.
Kylymnyk S., Ukrainskyi rik u narodnykh zvychaiakh v istorychnomu osvitlenni [Ukrainian Year in Folk Customs and Historical Description], u 5 tomakh, Vinnipeh–Toronto, t. V, Osinnii tsykl, 1963.
Kirilkova N. V., Slovnyk volynskoi frazeolohii [Dictionary of Volyn Phraseology], OstrohRivne 2013.
Kovalenko N. D., Enantiofrazemy-ironimy v dialektnomu movlenni [Irony-Phrasemes in Dialectal Speech], [v:] „Naukovi pratsi Kamianets-Podilskoho natsionalnoho universytetu imeni Ivana Ohiienka. Filolohichni nauky”, Kamianets-Podilskyi 2012, vyp. 29, ch. 1, s. 33–35.
Konobrodska V. L., Nominatsiia poliskoho pokhovalnoho obriadu [Nomination of Polish Burial Ceremony], [v:] Ukrainskyi dialektolohichnyi zbirnyk, knyha 3: Pamiati Tetiany Nazarovoi, Kyiv 1997, t. 1, s. 428–458.
Laver V. I., Semantiko-strukturnye varianty dialektnyh frazeologizmov v juzhno-karpatskih govorah i ih lingvogeografi cheskaja interpretacija [Semantic, Structural Variants of Dialectal Phraseologisms in Southern Carpathian Dialects and their Linguistic Interpretation], [v:] „Voprosy frazeologii”, Samarkand 1975, vyp. 272, № 8, s. 178–191.
Laver V. I., Frazeolohizmy v ukrainskykh hovorakh Zakarpattia, poviazani z narodnymy obriadamy zaruchyn i vesillia [Phraseologisms in Ukraibian Dialects of Transcarpathia Connected with Engagement Rites and Wedding], [v:] Kultura i pobut naselennia Ukrainskykh Karpat, Uzhhorod 1973, s. 248–253.
Mahrytska I., Semantychna struktura i kulturna motyvatsiia vesilnykh frazeolohizmiv u skhidnoslobozhanskykh hovirkakh [Semantic Structure and Cultural Motivation of Wedding Phraseologisms in Eastern Slobozhan Dialects], [v:] Dialektolohichni studii, t. 2: Mova i kultura, Lviv 2003, s. 182–193.
Matsiuk Z., Shcho siltse, to nove slivtse: slovnyk frazeolohizmiv Zakhidnoho Polissia [Shcho siltse, to nove slivtse : Dictionary of Phraseologisms of Western Polissia], Lutsk 2013.
Oliinyk M. Ya., Frazeolohiia hutsulskykh hovirok [Phraseology of Hutsul Dialects], dys. … kand. fi lol. nauk, Lviv 2002.
Prykazky, pryslivia, i take inshe [Proverbs and Sayings and other], uklav M. Nomys, Kyiv 1993.
Romaniuk P. F., Leksyka vesilnoho obriadu Pravoberezhnoho Polissia [Lexis of Wedding Rite of Pravoberezhnyi Polissia], [v:] Doslidzhennia z ukrainskoi dialektolohii, Kyiv 1991, s. 225–251.
Skurativskyi V., Vinets [Wreath], Kyiv 1994.
Slovnyk frazeolohizmiv ukrainskoi movy [Dictionary of the Ukrainian Language Phraseologisms], za red. V. M. Bilonozhenka, I. S. Hnatiuk ta in., Kyiv 2003.
Stupinska H. F., Frazeolohiia lemkivskoho hovoru ukrainskoi movy [Phraseology of Lemky Dialect of the Ukrainian Language], dys. … kand. fi lol. nauk, Ivano-Frankivsk 2000.
Stupinska H. F., Bytkivska Ya. V., Frazeolohichnyi slovnyk lemkivskykh hovirok [Phraseological Dictionary of Lemky Dialect], Ternopil 2013.
Tolstaya S., Iz polesskoj obryadovoj leksiki: nashlos’ ditya [From Polissya Rite Lexis: the Child has been Found], [v:] Ukrainskyi dialektolohichnyi zbirnyk, knyha 3: Pamiati Tetiany Nazarovoi, Kyiv 1997, s. 287–293.
Cherepanova S. O., Filosofi ia rodoznavstva [Philosophy of Generation], Kyiv 2008.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).