Ключові слова
relacje syntagmatyczne
relacje paradygmatyczne
synonimiczność
wieloznaczność
wariantywność
hipero- i hiponimia
Як цитувати
Анотація
Artykuł poświęcony jest badaniu systemowych (syntagmatycznych i paradygmatycznych) relacji leksykalnych i frazeologicznych biblizmów języka ukraińskiego. Wykazano, iż zmiana relacji syntagmatycznych wpływa na stosunki paradygmatyczne, w rezultacie czego biblizmy ulegają desakralizacji, a w ich systemie mają miejsce zjawiska enantiosemii, antynomii, homonimii, jak również przeintegrowanie znaczeń. Dla biblizmów charakterystyczne są synonimiczność, wieloznaczność i wiarantywność, hipero- i hiponimia, co również potwierdza ich systemowość.Посилання
Асенчик Е., О глубинной семантике фразеологизма не от мира сего, [в:] Славянская фразеология в ареальном, историческом и этнокультурном аспектах, матер. III Междунар. науч. конф. (Гомель, 7–8 октября 2003 г.), Гомель 2005, с. 141–144.
Багдасарян А., Вариантность библейской фразеологии как признак системности, [в:] Słowo. Tekst. Czas: Frazeologia w idiolekcie і systemach jȩzyków słowiańskich (W 200 rocznicȩ urodzin Tarasa Szewczenki), pod red. M. Aleksiejenki, H. Bіłowus, M. Hordy, W. Mokijenki, H. Waltera, Szczecin-Greifswald 2014, t. 1, s. 379–385.
Бурукина О., Цвета библейских фразеологизмов: истоки цветового символизма, [в:] Славянская фразеология и Библия. Slovanska frazeologia a Biblia, W. Harry, V. Mokienko, D. Balakova (ur.), Greifswald 2013, с. 59–69.
Валентинова О., О семантических последствиях отчуждения сакрального знака от канонического смыслообразующего контекста, [в:] Фразеологизм и слово в художественном, публицистическом и народно-разговорном дискурсах, матер. междунар. науч.-практ. конф. 18-23 марта 2016 года, под. науч. ред. И. Ю. Третьяковой, Кострома 2016, с. 80–82.
Варлакова Т., Особенности семантики и функционирования многочленних фразеологических омонимов библейского происхождения, [в:] “И вновь продолжается бой…”, сб. науч. ст., посвящ. юбилею д-ра филол. наук, проф. С. Г. Шулежковой, гл. ред. В. М. Мокиенко, Магнитогорск 2010, с. 59–62.
Дубровина К., Библейские фразеологизмы в русской и европейской культуре, Москва 2012, [в:] Электронный ресурс: http://modernlib.ru/books/kira_nikolaevna_dubrovina/bibleyskie_frazeologizmi_v_russkoy_i_evropeyskoy_kulture/read/ (15.11.2017).
Загнітко А., Словник сучасної лінгвістики: поняття і терміни, у 4 томах, Донецьк 2012.
Коваль А., Спочатку було Слово: Крилаті вислови біблійного походження в україн ській мові, Київ 2012.
Колоїз Ж., Слово Благовісті: словник-довідник фразем біблійного походження, Кривий Ріг 2002.
Космеда Т., Аксіологічні аспекти прагмалінгвістики: формування і розвиток категорії оцінки, Львів 2000.
Кузнецова И., Языковая шутка в устойчивых сравнениях с персонажем Библии, [в:] Славянская фразеология и Библия. Slovanska frazeologia a Biblia, W. Harry, V. Mokienko, D. Balakova (ur.), с. 123–129.
Кунин А., Курс фразеологии современного английского языка, Москва 1996.
Лепта библейской мудрости: библейские крылатые выражения и афоризмы на шести языках: краткий русско-англо-белорусско-немецко-словацко-украинский словарь, Могилев 2014.
Лисиченко Л., Лексико-семантична система української мови, Харків 1997.
Лукаш Г., Амплітуда семантичного розширення власних назв, [в:] „Наукові записки Тернопільського національного педагогічного університету імені Володимира Гнатюка. Серія «Мовознавство»”, 2017, № 1, с. 204–209.
Перша заповідь блаженств: “Блаженні вбогі духом, бо таких є Царство Небесне”, [в:] Електронний ресурс: http://www.truechristianity.info/ua/books/hope_for_lord_031. php (22.12.2017).
Решетняк О., Парадигма біблійних символів з онімним компонентом в українській лінгвокультурі, Дніпропетровськ 2015.
Скаб М., Вплив Біблії на українську мову: обшир, аспекти та основні проблеми їх вивчення, [в:] „Науковий вісник Чернівецького національного університету імені Юрія Федьковича”, зб. наук. праць, Чернівці 2016, вип. 772, с. 13–20.
Словник фразеологізмів української мови, Київ 2008.
Chlebda W., К описанию библеизмов в двуязычном словаре, [w:] „Przegląd Rusycystyczny” red. nacz. Wanda Zmarzer, Katowice 2002, № 4, s. 86–105.
References
Asenchik E., O glubinnoj semantike frazeologizma ne ot mira sego [About Deep Semantics of Weird Phraseologism], [v:] Slavyanskaya frazeologiya v areal’nom, istoricheskom i e`tnokul’turnom aspektah, mater. III Mezhdunar. nauch. konf. (Gomel’, 7–8 oktyabrya 2003 g.), Gomel’ 2005, s. 141–144.
Bagdasarjan A., Variantnost biblejskoj frazeologii kak priznak sistemnosti [Variance of Biblical Phraseology as Systematicity Feature], [v:] Słowo. Tekst. Czas: Frazeologia w idiolekcie і systemach jȩzyków słowiańskich (W 200 rocznicȩ urodzin Tarasa Szewczenki), pod red. M. Aleksiejenki, H. Bіłowus, M. Hordy, W. Mokijenki, H. Waltera, Szczecin-Greifswald 2014, t. 1, s. 379–385.
Burukina O., Czveta biblejskih frazeologizmov: istoki czvetovogo simvolizma [Colours of Biblical Phraseologisms: Sources of Colour Symbolism], [v:] Slavyanskaya frazeologiya i Bibliya. Slovanska frazeologia a Biblia, W. Harry, V. Mokienko, D. Balakova (ur.), Greifswald 2013, s. 59–69.
Valentinova O., O semanticheskih posledstviyah otchuzhdeniya sakral’nogo znaka ot kanonicheskogo smysloobrazuyushhego konteksta, [About Semantic Consequences of Sacred Sign Estrangement from Canonic Sense Forming Context], [v:] Frazeologizm i slovo v hudozhestvennom, publicisticheskom i narodno-razgovornom diskursah, mater. mezhdunar. nauch.-prakt. konf. 18–23 marta 2016 goda, pod. nauch. red. I. Yu. Tret’yakovoj, Kostroma 2016, s. 80–82.
Varlakova T., Osobennosti semantiki i funkcionirovaniya mnogochlennih frazeolo gicheskih omonimov biblejskogo proishozhdeniya [Peculiarities of Semantics and Functioning of Multicomponental Phraseological Homonyms of Biblical Origin], [v:] “I vnov’ prodolzhaetsуa boj …”, sb. nauch. st., posvjashh. yubileyu d-ra fi lol. nauk, prof. S. G. Shulezhkovoj, gl. red. V. M. Mokienko, Magnitogorsk 2010, s. 59–62.
Dubrovina K., Biblejskie frazeologizmy v russkoj i evropejskoj kulture [Biblical Phraseologisms in Russian and European Culture], Moskva 2012, [v:] E`lektronnyj resurs: http://modernlib.ru/books/kira_nikolaevna_dubrovina/bibleyskie_frazeologizmi_v_russkoy_i_evropeyskoy_kulture/read/ (15.11.2017).
Zahnitko A., Slovnyk suchasnoi linhvistyky: poniattia i terminy [Dictionary of Modern Linguistics: Notions and Terms], u 4 tomakh, Donetsk 2012.
Koval A., Spochatku bulo Slovo: Krylati vyslovy bibliinoho pokhodzhennia v ukrainskii movi [In the Beginning there was a Word: Phrases of Biblical Origin in the Ukrainian Language], Kyiv 2012.
Koloiz Zh., Slovo Blahovisti: slovnyk-dovidnyk frazem bibliinoho pokhodzhennia [Word of Blahovist: Dictionary of Phrasemes of Biblical Origin], Kryvyi Rih 2002.
Kosmeda T., Aksiolohichni aspekty prahmalinhvistyky: formuvannia i rozvytok katehorii otsinky [Ego and Alter Ego of Taras Shevchenko in Communicative Space of Diary Discourse], Lviv 2000.
Kuzneczova I., Jazykovaja shutka v ustojchivyh sravnenijah s personazhem Biblii [Language Joke in Stable Comparisons with Biblical Hero], [v:] Slavyanskaya frazeologiya i Bibliya. Slovanska frazeologia a Biblia, W. Harry, V. Mokienko, D. Balakova (ur.), s. 123–129.
Kunin A., Kurs frazeologii sovremennogo anglijskogo yazyka [Phraseology Course of Modern English], Moskva 1996.
Lepta biblejskoj mudrosti: biblejskie krylatye vyrazheniya i aforizmy na shesti yazykah: kratkij russko-anglo-belorussko-nemeczko-slovaczko-ukrainskij slovar’ [Lepton of Biblical Wisdom: Biblical Phrases and Aphorisms in Six Languages: Concise Russian-English-Belorussian-German-Slovakian-Ukrainian Dictionary], Mogilev 2014.
Lysychenko L., Leksyko-semantychna systema ukrainskoi movy [Lexico-Semantic System of the Ukrainian Language], Kharkiv 1997.
Lukash H., Amplituda semantychnoho rozshyrennia vlasnykh nazv [Amplitude of Proper Names Semantic Broadening], [v:] „Naukovi zapysky Ternopilskoho natsionalnoho pedahohichnoho universytetu imeni Volodymyra Hnatiuka. Ser. «Movoznavstvo»”, 2017, № 1, s. 204–209.
Persha zapovid blazhenstv: “Blazhenni vbohi dukhom, bo takykh ye Tsarstvo Nebesne” [Beatifi c the Poor by Spirit, because theirs is Heaven Kingdom], [v:] Elektronnyi resurs: http://www.truechristianity.info/ua/books/hope_for_lord_031.php (22.12.2017).
Reshetniak O., Paradyhma bibliinykh symvoliv z onimnym komponentom v ukrainskii linhvokulturi [Biblical Symbols Paradigm with Onym Component in Ukrainian LinguoCulture], Dnipropetrovsk 2015.
Skab M., Vplyv Biblii na ukrainsku movu: obshyr, aspekty ta osnovni problemy yikh vyvchennia [The Bible Infl uence on the Ukrainian Language: Scope, Aspects and Main Problems of their Investigation], [v:] „Naukovyi visnyk Chernivetskoho natsionalnoho universytetu imeni Yuriia Fedkovycha”, zb. nauk. prats, Chernivtsi 2016, vyp. 772, s. 13–20.
Slovnyk frazeolohizmiv ukrainskoi movy [Dictionary of Ukrainian Phraseologisms], Kyiv 2008.
Chlebda W., K opisaniyu bibleizmov v dvuyazychnom slovare, [w:] „Przegląd Rusycystyczny” red. nacz. Wanda Zmarzer, Katowice 2002, № 4, s. 86–105.
Ліцензія
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).