Франкова концепція походження паремій: міжжанровий перехід
PDF

Ключові слова

przejście międzygatunkowe
geneza gatunku
paremiologia
fundusz przysłów
przysłowia i porzekadła

Як цитувати

Шимків, Я. (2022). Франкова концепція походження паремій: міжжанровий перехід. Studia Ukrainica Posnaniensia, 10(2), 57–71. https://doi.org/10.14746/sup.2022.10.2.4

Анотація

W artykule została przeanalizowana geneza przysłów i porzekadeł – jedno z naj- mniej zbadanych zagadnień paremiologii. Podkreślono, że przedstawiony problem rzadko pojawia się w polu naukowych zainteresowań folklorystów ukraińskich i zagranicznych. Jednak największy wkład w rozwiązanie tajemnicy pochodzenia paremii miał Iwan Franko, który w podstawowym trzy- tomowym korpusie Galicyjsko-ruskie przypowieści ludowe (ukr. Галицько-руські народні приповідки) najpełniej przedstawił sposoby uzupełniania funduszu przysłów. Według koncepcji badacza jednym z najbardziej wydajnych sposobów jest tzw. przejście międzygatunkowe, kiedy obszerniejsze gatunki zostają zredukowane do lakonicznej formuły słownej przypowieści (ukr. приповідки). Praca ujawnia, że Iwan Franko udowodnił ścisłe połączenie przysłów i porzekadeł z dowcipem, baśnią i opowiada- niem ludowym. Na podstawie konkretnych przykładów odzwierciedla się trudną pracę analityczną, jaką wykonał autor zbioru aforyzmów ludowych, starając się prześledzić pochodzenie każdego egzem- plarza. Dzięki systematycznej pracy Iwana Franki w zakresie genezy paremii udało się uwypuklić ten aspekt badań folklorystycznych na nowym poziomie i potwierdzać ścisłe korelacje międzygatunkowe, poprzez które ujawnia się niewidzialna substancja mądrości ludowej.

https://doi.org/10.14746/sup.2022.10.2.4
PDF

Посилання

Halytski narodni noveli, zibrav Osyp Rozdolskyi [Galician folk short stories, collected by O. Rozdolskyi] [v:] Etnografichnyi zbirnyk, t. VIII, Lviv: Nakladom Tovarystva im. Shevchenka, 1900.

Halytsko-ruski anekdoty, zib. Volodymyr Hnatiuk [Galician-Russian anecdotes, collected by Volodymyr Hnatiuk] [v:] Etnografichnyi zbirnyk, t. VI, Lviv: Nakladom tovarystva im. Shevchenka, 1899.

Halytsko-ruski narodni prypovidky, zibrav, uporiadkuvav i poiasnyv dr. Ivan Franko [Galician-Russian folk tales, collected, organized and explained by dr. Ivan Franko], t. 1, kn. 1, [v:] Etnohrafichnyi zbirnyk, t. VI, Lviv: Nakladom tovarystva im. Shevchenka, 1901.

Halytsko-ruski narodni prypovidky, u 3 t., zibrav, uporiadkuvav i poiasnyv dr. Ivan Franko [Galician-Russian folk tales, collected, organized and explained by dr. Ivan Franko], t. 1: A-Dity, nauk. red. dr. filol. nauk. prof. Sviatoslav Pylypchuk, Lviv: LNU im. Ivana Franka, 2021.

Hrushevs’kyy M., Istoriya ukrayins’koyi literatury [History of Ukrainian literature], t. 1, Kyiv 1993. Ilkevych H., Halytski prypovidky i zahadky [Galician proverbs and riddles], Viden’ 1841.

Klouston V., Narodni kazky ta vyhadky, yikh vandrivky ta pereminy, per. A. Krymskoho [Folk tales and fictions, their travels and changes, translated by A. Krymskyi], Lviv: Z drukarni Manietskoho, pid zariadom V. Hodaka, 1896.

Liudovi viruvannia na Pidhiri, zibrav dr. Ivan Franko [People’s beliefs in Pidhirya, collected by dr. I. Franko], [v:] Etnohrafichnyi zbirnyk, t. 5, Lviv: Nakladom tovarystva im. Shevchenka, 1898, s. 160–218.

Nomys M., Ukrayins’ki prykazky, pryslivya i take inshe [Ukrainian sayings, proverbs and other things], Kyiv: Lybid’ 1993.

Pylypchuk S., Halyts’ko-rus’ki narodni prypovidky: paremiolohichno-paremiohrafichna kontsep- tsiya Ivana Franka [Galician-Russian folk tales: the paremiological and paremiographic concept of Ivan Franko], L’viv: Vydavnychyy tsentr LNU im. Ivana Franka, 2008.

Plaviuk V., Peredmova [En Introduction], [v:] Prypovidky abo ukrainsko-narodnia filosofiia, t. 1, Edmonton, Alberta: From Ivan Solyanych’s printing house, 1945.

Rozvidky Mykhaila Drahomanova pro ukrainsku narodnu slovesnist i pysmenstvo [Mykhailo Drahomanov’s explorations of Ukrainian folk literature and writing], [v:] „Zbirnyk filolohichnoi sektsii Naukovoho tovarystva imeni Shevchenka”, 1900, t. II.

Rudanskyi S., Tvory [Works], Kyiv: Derzhavne vydavnytstvo khudozhnoi literatury, 1962. Franko I., Peredmova do pershoho tomu [Preface to the first volume], [v:] „Etnohrafichnyi zbirnyk”, t. XVI: Halytsko-ruski narodni prypovidky, Lviv 1901–1905, s. III–XXV.

Franko I., Pisnia pro pravdu i nepravdu [A song about truth and untruth], Lviv: Nakladom naukovoho tovarystva im. Shevchenka, 1906.

Chubynskyi P., Znachenie pesen, skazok i pogovorok kiyminalista [The meaning of songs, fairy tales and sayings of a criminologist], [v:] „Kievskie gubernskie vedomosti”, 1861, no. 36, s. 12–14.

Yak bidna baba vorozhkoiu stala [How a poor old woman became a fortune teller], [v:] „Zhytie i Slovo. Vistnyk literatury, istorii i folkloru”, 1894, t. II, s. 359.