Ключові слова
onomastyka
adaptacja
analiza
nazwy broni i sprzętu wojskowego
słownictwo
język ukraiński
Як цитувати
Анотація
In the conditions of the war, military vocabulary has become active in the Ukrainian language, in particular, the names of weapons, among which there are both previously known (although usually only to a narrow circle of specialists) and completely new ones. This article analyses verbal proper names of weapons and military equipment, classified by many onomasts as chrematonyms and commodonyms, although the scope of chrematonyms in Slavic linguistics is still not entirely clear. Discussion is still underway as to whether commodity names that are names of series rather than individual objects can be included in proper names. The article adopts the position of the majority of Slavic onomasts that these are proper names. Over 200 verbal proper names of weapons used by the Ukrainian army during the Ukrainian-Russian war have been collected, which have not yet been the subject of onomastic analysis. The article focuses on how these names function in the media discourse with the example of three terms with the highest frequency of use: “Javelin”, “Bayraktar”, “HIMARS”. Their motivation is determined and the degree of adaptation in media texts examined, as all three are borrowings. Special attention is paid to the acquired connotations and functions. The process of transonymization with their participation is described.
Посилання
Єльнікова Н., Неологізми у медіатекстах періоду воєнного стану в Україні, [в:] „Підготовка правоохоронців в системі МВС України в умовах воєнного стану”, 2022, № 1, c. 298–300.
Карпенко О., Когнітивна ономастика, Одеса: Фенікс, 2010.
Колоїз Ж., Українська оказіональна деривація, Київ: Акцент, 2007.
Левков О., Смертельний „Спис” проти броні окупантів: „вбивця танків” ПТРК Javelin у війні в Україні, [в:] Електронний ресурс: https://espreso.tv/smertelniy-spis-proti-broni-okupantiv-vbivtsya-tankiv-ptrk-javelin-u-viyni-v-ukraini.
Литовченко І., Динамічні процеси у військовій лексиці української мови (назви зброї, аму- ніції, споруд), Кривий Ріг: Видавець Роман Козлов, 2016. DOI: https://doi.org/10.31812/0564/515
Мірошниченко Б., Від автозапчастин до ударних безпілотників. Як турецький виробник Bayraktar здобув світову славу, [в:] Електронний ресурс: https://www.epravda.com.ua/publications/2023/02/9/696862/.
Навальна М., Спис О., Функційно-семантичні особливості використання війської лексики в мові газети „День”, [в:] „Закарпатські філологічні студії”, 2022, вип. 25, т. 1, с. 36–42. Огнєв О., ПТРК Javelin – чим він крутий і як допомагає українській армії, [в:] Електронний ресурс: https://www.unian.ua/weapons/ptrk-javelin-chim-vin-krutiy-i-yak-dopomagaye-ukrajinskiy-armiji-ostanni-novini-11774992.html.
Печерський А., „Джавелін” – дротик, який лишає ворога без броні, [в:] Електронний ресурс: https://armyinform.com.ua/2022/09/24/dzhavelin-drotyk-yakyj-lyshaye-voroga-bez-broni/.
Торчинський М., Онімна система і критерії її аналізу, [в:] „Наукові записки ТНПУ. Серія: Мовознавство”, 2014, вип. ІІ (24), с. 283–288.
Торчинський М., Структура онімного простору української мови, Хмельницький: Авіст, 2008.
Три види зброї, які змінили хід війни України з Росією, [в:] Електронний ресурс: https://focus.ua/uk/voennye-novosti/551970-tri-vida-oruzhiya-kotorye-izmenili-hod-voyny-ukrainy-s-rossiey-cnn-foto.
Dunaj W., Funkcje nazw własnych, [w:] „Onomastica”, 2017, LXI/2, s. 77–89.
Gałkowski A., Chrematonimia w kulturze współczesnej, [w:] „Onomastica”, 2017, LXI/1, s. 55–71.
Guard, [w:] Електронний ресурс: http://www.ngu.com.ua/weapon/antitank/at_javelin_all.html.
Religious Icons in Art and War. Saint Javelin and Symbols of Resistance, [w:] Electronic source: https://www.theworldwar.org/learn/about-wwi/religious-icons-art-and-war.
Rutkowski M., Internet jako przedmiot opisów onomastycznych i medioonomastycznych, [w:] „Onomastica”, 2018, LXII, s. 99–112.
Šrámek R., Chrématonymcký objekt, [w:] Chrématonyma z hlediska teorie a praxe, red. R. Šrámek, L. Kuba, Brno 1989, s. 13–20.
Yelnikova N., Neolohizmy u mediatekstakh periodu voiennoho stanu v Ukraini [Neologisms in media texts of the martial law period in Ukraine], [v:] „Pidhotovka pravookhorontsiv v systemi MVS Ukrainy v umovakh voiennoho stanu”, 2022, no. 1, s. 298–300.
Karpenko O., Kohnityvna onomastyka [Cognitive onomastics], Odesa: Feniks, 2010.
Koloiz Zh., Ukrainska okazionalna deryvatsiia [Ukrainian occasional derivation], Kyiv: Aktsent, 2007.
Levkov O., Smertelnyi „Spys” proty broni okupantiv: „vbyvtsia tankiv” PTRK Javelin u viini v Ukraini [Deadly “Javelin” against the armor of the occupiers: the “tank killer” Javelin an- ti-tank missile system in the war in Ukraine], [v:] Elektronnyi resurs: https://espreso.tv/smertelniy-spis-proti-broni-okupantiv-vbivtsya-tankiv-ptrk-javelin-u-viyni-v-ukraini.
Lytovchenko I., Dynamichni protsesy u viiskovii leksytsi ukrainskoi movy (nazvy zbroi, amunitsii, sporud) [Dynamic processes in the military vocabulary of the Ukrainian language (names of weapons, ammunition, structures)], Kryvyi Rih: Vydavets Roman Kozlov, 2016.
Miroshnychenko B., Vid avtozapchastyn do udarnykh bezpilotnykiv. Yak turetskyi vyrobnyk Bayraktar zdobuv svitovu slavu [From auto parts to impact drones. As a Turkish manufac- turer, Bayraktar has gained world fame], [v:] Elektronnyi resurs: https://www.epravda.com.ua/publications/2023/02/9/696862/.
Navalna M., Spys O., Funktsiino-semantychni osoblyvosti vykorystannia viiskoi leksyky v movi hazety „Den” [Functional and semantic peculiarities of the use of military vocabulary in the language of the newspaper “Den”], [v:] „Zakarpatski filolohichni studii”, 2022, vyp. 25, t. 1, s. 36–42. DOI: https://doi.org/10.32782/tps2663-4880/2022.25.1.6
Ohniev O., PTRK Javelin – chym vin krutyi i yak dopomahaie ukrainskii armii [Functional and semantic peculiarities of the use of military vocabulary in the language of the newspaper “Den”], [v:] Elektronnyi resurs: https://www.unian.ua/weapons/ptrk-javelin-chim-vin-krutiy-i-yak-dopomagaye-ukrajinskiy-armiji-ostanni-novini-11774992.html.
Pecherskyi A., „Dzhavelin” – drotyk, yakyi lyshaie voroha bez broni [“Javelin” is a dart that leaves the enemy without armor], [v:] Elektronnyi resurs: https://armyinform.com.ua/2022/09/24/dzhavelin-drotyk-yakyj-lyshaye-voroga-bez-broni/.
Torchynskyi M., Onimna systema i kryterii yii analizu [System of proprial names and criteria for its analysis], [v:] „Naukovi zapysky TNPU. Seriia: Movoznavstvo”, 2014, vyp. II (24), s. 283–288.
Torchynskyi M., Struktura onimnoho prostoru ukrainskoi movy [The structure of the proprial names system of the Ukrainian language], Khmelnytskyi: Avist, 2008.
Try vydy zbroi, yaki zminyly khid viiny Ukrainy z Rosiieiu [Three types of weapons that changed the course of Ukraine’s war with Russia], [v:] Elektronnyi resurs: https://focus.ua/uk/voennye-novosti/551970-tri-vida-oruzhiya-kotorye-izmenili-hod-voyny-ukrainy-s-rossiey-cnn-foto.
Dunaj W., Funkcje nazw własnych [Functions of proper names], [w:] „Onomastica”, 2017, LXI/2, s. 77–89. DOI: https://doi.org/10.17651/ONOMAST.61.2.8
Gałkowski A., Chrematonimia w kulturze współczesnej [Chrematonymy in contemporary culture], [w:] „Onomastica”, 2017, LXI/1, s. 55–71. DOI: https://doi.org/10.17651/ONOMAST.61.1.4
Guard, [w:] Elektronnyi resurs: http://www.ngu.com.ua/weapon/antitank/at_javelin_all.html.
Religious Icons in Art and War. Saint Javelin and Symbols of Resistance, [w:] Electronic source: https://www.theworldwar.org/learn/about-wwi/religious-icons-art-and-war.
Rutkowski M., Internet jako przedmiot opisów onomastycznych i medioonomastycznych [The Internet as a subject of onomastic and mediaonomastic descriptions], [w:] „Onomastica”, 2018, LXII, s. 99–112. DOI: https://doi.org/10.17651/ONOMAST.62.5
Šrámek R., Chrématonymcký objekt [Chrematonymic object], [w:] Chrématonyma z hlediska teorie a praxe, red. R. Šrámek, L. Kuba, Brno 1989, s. 13–20.
Korpus ukrainskoi movy [Corpus of the Ukrainian language], [v:] Elektronnyi resurs: http://korpus.org.ua.
Vse bude palianytsia. Antolohiia suchasnoi ukrainskoi fantastyky [Everything will be a “palianytsia”. An anthology of modern Ukrainian fiction], t. 4, [v:] Elektronnyi resurs: https://tinyurl.com/5n72r6j9.
Ofitsiinyi sait Henealohichnoho tovarystva „Ridni” [Official website of the Genealogical Society „Ridni”], [v:] Elektronnyi resurs: https://ridni.org/karta.
Turetsko-ukrainskyi slovnyk [Turkish-Ukrainian dictionary], [v:] Elektronnyi resurs: https://tinyurl.com/2ar5xsjp.
24 kanal, [v:] Elektronnyi resurs: https://24tv.ua.
Vikna, [v:] Elektronnyi resurs: https://vikna.tv.
Volynski novyny, [v:] Elektronnyi resurs: https://www.volynnews.com.
Holos Ameryky, [v:] Elektronnyi resurs: https://ukrainian.voanews.com.
Holos Ukrainy, [v:] Elektronnyi resurs: http://www.golos.com.ua.
Dyvys. INFO, [v:] Elektronnyi resurs: https://dyvys.info.
Espreso, [v:] Elektronnyi resurs: https://espreso.tv.
Zaborona, [v:] Elektronnyi resurs: https://zaborona.com.
Oboronno-promyslovyi kurier, [v:] Elektronnyi resurs: https://opk.com.ua/. Radio Svoboda, [v:] Elektronnyi resurs: https://www.radiosvoboda.org. RBK Ukraina, [v:] Elektronnyi resurs: https://www.rbc.ua.
TSN, [v:] Elektronnyi resurs: https://tsn.ua.
New Voice, [v:] Elektronnyi resurs: https://nv.ua.
Root Nation, [v:] Elektronnyi resurs: https://root-nation.com.
Ліцензія
Авторське право (c) 2024 Wiktoria Hojsak
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).