Słowa kluczowe
style myślenia religijnego
Skala Spójności Przekonań Religijnych
Wielka Piątka
Jak cytować
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są teoretyczne i empiryczne relacje między postawą wobec doktryny religii chrześcijańskiej a innymi zmiennymi religijności oraz osobowością. Prównano dwie grupy osób istotnie zróżnicowanych stopniem akceptacji trzech wymiarów Skali Spójności Przekonań Religijnych (przekonania podstawowe, przekonania kościelne, przekonania naturalne) w zakresie kilku innych apektów religijności (religijne style poznawcze, samoocena religijności, nawrócenie, częstotliwość korzystania z Biblii i sposoby jej recepcji) oraz kilku aspektów osobowości (obraz siebie, preferencje psychologiczne, cechy osobowości). Stwierdzono, że osoby zróżnicowane w zakresie postawy wobec chrześcijańskiego credo różnią się istotnie także w zakresie wymiarów – stylów religijnego myślenia (ortodoksja, wtórna naiwność, krytyka zewnętrzna): oceną swojej religijności, częstotliwością posługiwania się Biblią, obrazem siebie, ugodowością oraz ekstrawersją. Respondenci, którzy wykazywali wyższy stopień akceptacji trzech wymiarów doktryny chrześcijańskiej, uzyskali istotnie wyższe wyniki w dwóch wymiarach religijnego myślenia (ortodoksji i wtórnej naiwności), w religijnej samoocenie, dwóch cechach osobowości (ekstrawersji i ugodowości) oraz w obrazie siebie. Respondenci, którzy w akceptacji doktryny chrześcijańskiej uzyskali istotnie niższe wyniki, uzyskali istotnie wyższe wyniki w zakresie krytyki zewnętrznej. W celu uzyskania lepszego wglądu w otrzymane rezultaty porównań, dodatkowo zostały przedstawione także współczynniki korelacji miedzy badanymi zmiennymi.
Bibliografia
Abdel-Khalek A.M., Al-Jawhary S.W. (2017): Religiosity and its relation to the Big Five personality factors in Kuwaiti adolescents. http://www.jac-kw.org/ksaac/images/531.pdf [dostęp: 18.08.2017].
Agu S.A., Nwankwo B.E., Obi T.C., Aboh J.U., Anike R.U. (2013): Infl uence of religion on the development of self-concept in adolescents. „International Journal of Humanity and Social Sciences” 2: 2013 s. 46-48.
Bagley C., Mallick K. (1997): Self-esteem and religiosity: comparison of 13-15 year old students in Catholic and Public Junior High Schools. „Canadian Journal of Education” 22: 1997 (1) s. 89-92.
Bartczuk R.P., Wiechetek M.P., Zarzycka B. (2011): Skala Przekonań Postkrytycznych D. Hutsebauta. W: M. Jarosz (red.), Psychologiczny pomiar religijności s. 201-229. Lublin.
Bhalla M., Cornwell J., Thames J.R. (2003): Relationship Among Adolescent Self-Esteem, Religiosity, and Perceived Family Support. „Psi Chi Journal of Undergraduate Research” 8: 2003 (4) s. 157-162.
Centrum Badania Opinii Publicznej [CBOS]. (2015). Zmiany w zakresie podstawowych wskaźników religijności Polaków po śmierci Jana Pawła II. https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_026_15.PDF.
Chaim W. (2017): Koncepcja typów psychologicznych w psychologii religiii duchowości. „Roczniki Psychologiczne” 20: 2017 (1) s. 31-45.
Chaim W. (1991 a): Psychologiczna analiza religijności niespójnej. Lublin.
Chaim W. (1991 b): Religijność spójna. Pojęcie i pomiar. „Analecta Cracoviensia” 23: 1991 s. 3-14.
Costa P.T. (1992): The Five-Factor Model of Personality and Its Relevance to Personality Disorders. „Journal of Personality Disorders” 6: 1992 (4) s. 343-359.
Delis-Bulhoes (1990): Jungian psychological types and Christian belief in active church members. „Journal of Psychological Type” 20: 1990 s. 25-33.
Donahue M.J., Benson P.L. (1995): Religion and the well-being of adolescents. „Journal of Social Issues” 51: 1995 s. 145-160.
Duriez B., Soenens B., Beyers W. (2004): Personality, identity styles, and religiosity: an integrative study among late adolescents in Flanders (Belgium). „Journal of Personality” 72: 2004 s. 877-910.
Duriez B., Soenens B. (2006): Personality, identity styles, and religiosity: an integrative study among late and middle adolescents. „Journal of Adolescence” 29: 2006 s. 119-135.
Engelsma D.J. (1990): Is good self-esteem important for a Christian, and how is it developed? Perspectives in Covenant Education 1990. http://www.prca.org/resources/publications/pamphlets/item/1569-is-good-self-esteem-important-for-a-christian-and-how-is-it-developed [dostęp: 28.06.2018].
Fearn M., Francis L.J., Wilcox C. (2001): Attitude towards Christianity and psychological type: a survey among religious studies students. „Pastoral Psychology” 49: 2001 s. 341-348.
Fearn M., Lewis C.A., Francis L.J. (2003): Religionand personality among religious studies students: a replication. „Psychological Reports” 93: 2003 s. 819-822.
Fisher P.A. (1992): The relationship of the self-esteem variable to specifi c Christian doctrines. https://digitalcommons.andrews.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1037&context=theses [dostęp: 28.06.2018].
Fontaine R.J., Duriez B., Luyten R., Hutsebaut D. (2003): The internat structureofthe Post-Critical BeliefScale. „Personality and Individual Diff erences” 35: 2003 s. 501-518.
Francis L.J. (2005): Faith and psychology. Personality, religion and the individual. London.
Francis L.J. (1992): Is psychoticism really a dimension of personality fundamental to religiosity? „Personality and Individual Diff erences”13: 1992 s. 645-652.
Francis L.J. (1991): Personality and attitude towards religion among adult churchgoers in England. „Psychological Reports” 69: 1991 s. 791-794.
Francis L.J., Craig C.L., Hall G., Psychological type and attitude toward Celtic Christianity among commited churchgoers in the United Kingdom: an empirical study, „Journal of Contemporary Religion” 23: 2008 s. 181-191.
Francis L.J., Jackson Ch.J. (2003): Eysenck’s dimensional model of personality and religion: are religious people more neurotic? „Mental Health, Religion und Culture” 6: 2003 (1) s. 87-100.
Francis L.J., Jones S.H., Craig C.L. (2004): Personality and religion: the relationship between psychological type and attitude toward Christianity. „Archiv für Religionspsychologie” 26: 2004 s. 15-34.
Francis L.J., Jones S.H., Personality and Christian belief among adult churchgoers, „Journal of Psychological Type” 47: 1998 s. 5-11.
Francis L.J., Pearson P.R., Carter M., Kay W.K. (1981): Are introverts more religious? „British Journal of Social Psychology” 20: 1981 s. 101-104.
Francis L.J., Robbins M., Boxer A., Lewis C.A., McGuckin C., McDaid C.J. (2003): Psychological type and attitude toward Christianity: a replication. „Psychological Report” 92: 2003 s. 89-90.
Gerhardt R. (1983): Liberal religion and personality type. „Research in Psychological Type” 6: 1983 s. 47-53.
Hamm R.J. (1976): Alternate forms for global self-concept and an achievement-related subscale using the Brownfain self-rating inventory. „Psychological Report” 39: 1976 s. 1196-1198.
Hills P.R., Francis L.J., Jennings P. (2006): Religious behavior, personality, and dimensions of selfesteem among 13- to 15-year-old adolescents. „Journal of Research on Christian Education” 15: 2006 s. 61-76.
https://ohssocialscienceresearch.wordpress.com/2015/12/10/examining-the-relationship-betweenreligiosity-and-self-esteem-among-adolescents-by-zachary-koval-2/ [dostep:19.07.2018].
Hutsebaut D. (1996): Post-critical belief. A new approach to the religious attitude problem. „Journal of Empirical Theology” 9: 1996 s. 48-66.
Jak to jest z tą wiarą w Polsce? https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/religijnosc-w-polscestatystyki-dotyczace-religii/r145gks [dostęp: 9.07.2018].
Jaworski R. (1989): Psychologiczne korelaty religijności personalnej. Lublin. 1989.
Jennings P. (2003): The impast of diff erent approaches to religious education on spirituals and moral attitudes of year nine and year ten pupils. Adissertationin the University of Wales. http://e.bangor.ac.uk/4032/2/273638.pdf [dostęp: 28.06. 2018].
Jones S.H., Francis L.J. (1999): Personality type and attitude toward Christianity among student churchgoers. „Journal of Beliefs and Values” 20: 1999 s. 105-109.
Jones S.H., Francis L.J. (1996): Religiosity and self-esteem during childhood and adolescence. W: L.J. Francis, W.K. Kay, W.S. Campbell (red), Research in religious education s. 189-205. Leominster.
Khoynezhad G., Rajaei A.R., Sarvarazemy A. (2012): Basic religious beliefs and personality trait. „Iran Journal Psychiatry” 7: 2012 (2) s. 82-86.
Krauze N. (1995): Religiosity and self-esteem among older adults. „The Journals of Ger on tology” 50B: 1995 (5) s. 236-246.
Laguna M., Lachowicz-Tabaczek K., Dzwonkowska I. (2007): Skala samooceny SES Morrisa Rosenberga. https://www.kul.pl/files/118/publikacje_artyk/Laguna_PS_2007_2.pdf [dostęp: 29.06.2018].
Lee S.W. (1986): The orthodoxy of Christian beliefs and Jungian personality type. „Dissertation Abstracts International” 47: 1986 s. 47-A.
Lewis Ch.A., Maltby J. (1995): Religiosity and personality among U.S. adults. „Personality and Individual Diff erences” 18: 1995 (2) s. 293-295.
Liu J.K. (2013): Idol worship, religiosity, and self-esteem among university and secondary students in Hong Kong. „Discovery – SS Student E-journal” 2: 2013 s. 15-28.
Maltby J. (1997): Personality correlates of religiosity among adults in the Republic of Ireland. „Psychological Reports” 81: 1997 (3) s. 827-831.
Martos T., Thege B.K., Steger M. F. (2010): It’s not only what you hold, it’s how you hold it: dimensions of religiosity and meaning in life. „Personality and Individual Diff erences” 49: 2010 (8) s. 863-868.
Mather D.M. (2015): Faith in yourself: self-esteem in Guatemalan religious schools. „RISE –International Journal of Sociology of Education” 4: 2015 (1) s. 69-97.
McCullough M.E., Tsang J.A., Brion S. (2002): Personality traits in adolescence as predictors of religiousness in early adulthood: Findings from the Terman longitudinal study. http://www.psy.miami.edu/faculty/mmccullough/Papers/Relig-Big%20Five_2002_dr2.pdf [dostęp:29.06.2018].
Meyer P.G. (1966): Factors related to adherence to denominational patterns among Missouri Synod Lutheran College students. „Dissertation Abstracts International” 27: 1966 s. 169-A.
Moore K., Stoner S. (1977): Adolescent self-reports and religiosity. „Psychological Reports” 41:1977 s. 55-56.
Murphy P. (2009): An investigation into the relationship between religion, self-esteem, perceived stress and general health in a student sample. https://esource.dbs.ie/handle/10788/1483 [dostęp: 28.06.2018].
Pervin L.A., Oliver P.J. (2002): Osobowość. Teoria i badania. Kraków.
Prężyna W. (1981): Funkcja postawy religijnej w osobowości człowieka. Lublin.
Prężyna W. (1975): Obraz siebie a intensywność postawy religijnej. „Roczniki Filozofi czne” 23: 1975 (4) s. 21.
Radoń S. (2018): Dojrzałość religijna młodzieży przygotowującej się do bierzmowania a spójność przekonań. RadonSSCDjrzaloscreligijnaaspojnosc.docx, www.researchgate.net [dostęp: 16.07.2018].
Rosenberg M. (1979): Conceiving the Self. New York.
Ross C.F.J., Weiss D., Jackson L. (1996): The relation of Jungian psychological type to religious attitudes and practices. „The International Journal for the Psychology of Religion” 6: 1996 (4) s. 263-279.
Saroglou V. (2002): Religion and the fi ve factors of personality: a meta-analytic review. „Personality and Individual Diff erences” 32: 2002 s. 15-25.
Schmitt D.P., Allik J. (2005): Simultaneous administration of the Rosenberg Self-Esteem Scale inin 53 nations: exploring the universal and culture-specifi c features of global self-esteem. „Journal of Personality and Social Psychology” 89: 2005 (4) s. 623-642.
Searles R. (2012): Religious people have higher self-esteem but only in some countries. http://www.huffingtonpost.com/2012/01/20/religionhappiness_n_1219295.html [dostęp: 28.06.2018].
Sedikides C., Gebauer J.E. (2013) Religion and the self. http://www.southampton.ac.uk/~crsi/Sedikides%20_Gebauer_%202013.pdf [dostęp: 28.06.2018].
Smith Ch.B., Weigert A.J., Thomas D.L. (1979): Self-esteem and religiosity: an analysis of Catholic adolescents from fi ve cultures. „Journal for the Scientifi c Study of Religion” 18: 1979 (1) s. 51-60.
Smither J.W., Walker A.G. (2015): The relationship between core self-evaluations, views of god, and intrinsic/extrinsic religious motivation. „Psychologocal Reports” 116: 2015 (2) s. 647-662.
Sontakke J. (2017): Personality and religiosity; a correlational study. „International Journal of Research in Humanities, Arts and Literature” 5: 2017 (3) s. 55-58.
Sorokowska A., Słowińska A., Zbieg A., Sorokowski P. (2014): Polska adaptacja testu Ten Item Personality Inventory (TIPI) – TIPI-PL). Wrocław.
Śliwak J., Zarzycka B. (2010): Wybrane korelaty przekonań postkrytycznych. „Analecta Cracoviensia” 42: 2010 s. 67-85.
Taylor J. (2018): The eff ects of faith on personality characteristics. https://www.mckendree.edu/academics/scholars/issue1/taylor.htm [dostęp: 28.06.2018].
Village A. (2005): Assesing belief about the Bible: a study among Anglican laity, „Review of Religious Research” 46: 2005 (3) s. 243-254.
Village A. (2012): Biblical literalism among anglican clergy: what is the role of psychological type? „Mental Health, Religion and Culture” 15: 2012 (9) s. 955-968.
Village A. (2014): The relationship of psychological type to interpretations of Genesis among churchgoers in England. „Psychology of Religion and Spirituality” 6: 2014 (1) s. 72-82.
Village A., Francis L.J., The relationship of psychological type preferences to biblical interpretation, „Journal of Empirical Theology” 18: 2005 (1) s. 74-89.
Wilcox C., Francis L.J. (1997): Personality and religion among A level Religious Studies Students. „International Journal of Children s Spirituality” 1: 1997 s. 48-56.
Williams E. (2012): Religious aff ect and self-esteem: An analysis among teenagers in Wales. „The Welsh Journal of Psychology” 1: 2012 s. 11-17.
Williams E., Francis L.J. (2006): Personality and attitude toward Christianity among churchgoers: a replication. „Psychological Reports” 99: 2006 (1) s. 292-294.
Williams E., Robbins M., Francis L.J. (2005): When introverts ceased to be more religious: A study among 12- to 16-year-old pupils. „Journal of Beliefs and Values” 26: 2005 (1) s. 77-79.
Wulff D.M. (1991): Psychology ofreligion: classic and contemporary views. New York.
Youtika A., Joseph S,., Diduca D. (2007): Personality and religiosity in a Greek Christian Orthodox sample. „Mental Health, Religion and Culture” 2: 2007 (1) s. 71-74.
Zarzycka B. (2012): Przekonania post-krytyczne a emocje względem Boga. Eksploracyjne badania na próbie polskiej. „Polskie Forum Psychologiczne” 17: 2012 (2) s. 344-353.
Zawadzki B., Strelau J., Szczepaniak P., Śliwińska M. (2007): Inwentarz Osobowości NEO-FFI
Paula T. Costy Jri Roberta R. Mc Crea. Adaptacja polska. Warszawa.
Zieliński J. (2006): Analiza zróżnicowania stopnia spójności przekonań religijnych w grupie młodocianych przestępców. „Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozofi czne Diecezji Rzeszowskiej” 13: 2006 s. 349-368.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Teologia Praktyczna są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Teologia Praktyczna udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Teologii Praktycznej pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).