Abstrakt
W artykule analizowano zależności między wybranymi aspektami postaw religijnych uczniów szkół ponadgimnazjalnych (N = 216). Problem badawczy brzmi: Czy postawy religijne młodzieży wykluczającej Transcendencję są wewnętrznie spójne? Wykorzystano The Post-Critical Belief Scale D. Hutsebauta, Dyferencjał semantyczny Ch. Osgooda oraz Skalę Praktyk Religijnych W. Chaima. Analiza skupień (Quick Cluster) pozwoliła wyróżnić cztery grupy o odmiennych stylach myślenia o religii: uczniów afi rmujących Transcendencję w sposób pogłębiony (N = 46), interpretujących Transcendencję symbolicznie (N = 48), afi rmujących pasywnie Transcendencję (N = 81) oraz wykluczających Transcendencję (N = 41). Różnice między wyróżnionymi grupami dotyczą konotacji postaw religijnych. Osoby wykluczające Transcendencję odnoszą się do Boga, papieża Benedykta XVI czy własnego katechety w sposób bardziej zdystansowany emocjonalnie niż młodzież wierząca. Jednakże postawy wobec św. Jana Pawła II oraz papieża Franciszka mają konotacje bardzo pozytywne także u osób niewierzących, co wynika raczej ze znaczenia socjokulturowego tych postaci, a nie jest przejawem religijności. Osoby wykluczające Transcendencję charakteryzują się znacząco niższym poziomem praktyk religijnych niż pozostałe, chociaż brakuje im konsekwencji, bo dość regularnie uczęszczają na msze (50%) motywowani głównie wpływem najbliższego otoczenia. Konformizm ten nie dotyczy jednak praktyki osobistej modlitwy czy przystępowania do komunii.
Bibliografia
Baniak J.: Katolicy niewierzący i praktykujący? – między wiarą i ateizmem „Homo Dei” 1(282): 2007 s. 23-43.
Bartczuk R.P.: Wiechtek M.P., Zarzycka B.: Skala Przekonań Postkrytycznych D. Hutsebauta, w: Psychologiczny pomiar religijności. Red. M. Jarosz. Lublin 2011 s. 201-229.
Bazylak J.: Lęk a postawy religijne młodzieży. „Studia Philosophiae Christianae” 18/2: 1982 s. 7-20.
Bohner G., Wänke M.: Postawy i zmiana postaw Gdańsk 2004.
Chaim W.: Psychologiczna analiza religijności niespójnej. Lublin 1991.
Ciupak E.: Religijność poza Kościołem. W: Znaczenie Kościoła w pierwszych latach III Rzeczypospolitej. Red. W. Zdaniewicz. Warszawa 1994 s. 27-37.
Comte-Sponville A.: Duchowość ateistyczna. Wprowadzenie do duchowości bez Boga, Warszawa 2011.
Czupryński W.: Katecheza rodzinna według ks. Franciszka Blachnickiego i jej realizacja w Kościele Domowym. „Studia Warmińskie” 49: 2012 s. 165-180.
Doktór T.: Pluralizm religijny: New Age i fundamentalizm. ,,Nomos. Kwartalnik Religioznawczy” 59/60: 2007 s. 37-53.
Draguła A.: Bierzmowanie w modelowaniu duszpasterskim. Artykuł dyskusyjny. „Teologia i Człowiek” 38.2: 2017 s. 81-99.
Główny Urząd Statystyczny: Raport „Życie religijne w Polsce” na podstawie Badania spójności społecznej w roku 2015. https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/wyznania-religijne/zycie-religijne-w-polsce,3,1.html (30.04.2018).
Hutsebaut D.: Identity statuses, ego integration, God representation and religious cognitive styles. “Journal of Empirical Theology” 10: 1997 s. 39.
Hutsebaut D.: Post-critical belief. A new approach to the religious attitude problem, “Journal of Empirical Theology” 9: 1996 s. 48-66.
Jacyniak A., Płużek Z.: Świat ludzkich kryzysów. Kraków 1996.
Janczewski Z.: Bierzmowanie – sakrament chrześcijańskiej dojrzałości czy pożegnanie z Kościołem? „Prawo Kanoniczne” 3-4: 2008 s. 209-225.
Jarosz M., Wiechetek M.: Stosunek do świata i norm osób o różnym poziomie religijności. Badania empiryczne studentów. W: Psychologicznopastoralne aspekty modlitwy. Red. B. J. Soiński. Poznań 2010 s.163-177.
Jaworski R.: Psychologiczne korelaty religijności per¬sonalnej. Lublin 1989.
Jedynak W.: Wybrane aspekty przemian religijności i moralności młodzieży polskiej W: Czy stracone pokolenie? Młodzież i jej dylematy na początku XXI wieku. Red. P. Długosz, H. Kotarski, W. Jedynak. Rzeszów 2014 s. 13-24.
Krok D.: Religijność a duchowość - różnice i podobieństwa z perspektywy psychologii religii, „Polskie Forum Psychologiczne” T. 14 nr 1: 2009 s. 126-141.
Laskowska B.: Młodzież wobec kryzysu religijnego. „Colloquium” 1: 2009 s. 129-148.
Mariański J.: Religia i religijność w zsekularyzowanych społeczeństwach. „Zeszyty Naukowe KUL” 59: 2016 nr 4(236) s. 3-26.
Mariański J.: Sekularyzacja a nowe formy religijności. „Roczniki Nauk Społecznych” 37: 2017 s. 33-68.
Myers D.G.: Psychologia społeczna. Poznań 2003.
Napiórkowski A.: Współczesny sekularyzm a teologia sekularyzacji jako wyzwania dla wiary. „Teologia Praktyczna” 14: 2013 s. 17-39.
Osgood Ch.E., Suci G.J., Tannenbaum P.H.: The measurement of meaning. Urbana IL 1957.
Potocki A.: Niewierzący a praktykujący. Materiały do refleksji nad pozorną aktywnością religijną. „Przegląd Socjologiczny” 1.58: 2009 s. 91-106.
Potocki A.: Problem polskiej wiary. Uwagi socjologa. „Colloquia Theologica Ottoniana” 1: 2014 s. 35-58.
Prężyna W.: Funkcja postawy religijnej w osobowości człowieka. Lublin 1981.
Prężyna W.: Intensywność postawy religijnej a osobowość Lublin 1973.
Soiński B.J.: Osobowość a nawrócenie. Psychologiczno-pastoralna analiza osobowości nawróconych członków zakonów i grup religijnych. Poznań 2010.
Sowiński L.: Tolerancja a odpowiedzialność. „Zeszyty Edukacji Narodowej – Filozofia” z. 4: 1984 s. 1-36.
Tokarski S.: Dojrzałość religijna. W: Podstawowe zagadnienia psychologii religii. Red. S. Głaz. Kraków 2006 s. 169-171.
Tułowiecki D.: Inicjacja czy pożegnanie z Kościołem? Opinie piątnickich gimnazjalistów na temat sakramentu bierzmowania-studium socjologiczne, „Studia Teologiczne: Białystok, Drohiczyn, Łomża” 29: 2011 s. 203-235.
Walesa Cz.: Psychologiczna analiza rozwoju religijności człowieka ze szczególnym uwzględnieniem pierwszych jego okresów życia. W: Psychologia religii. Red. Z. Chlewiński. Lublin 1982 s. 143-180.
Wulff D.M.: Psychologia religii. Klasyczna i współczesna. Warszawa 1999.
Zinnbauer B.J.: Pargament K.I., Religiousness and spirituality. W: Handbook of the psychology of religion and spirituality. Red. R. F. Paloutzian, C. L. Park. New York 2005 s. 21-42.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie Teologia Praktyczna są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie Teologia Praktyczna udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalą na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2015 roku w Teologii Praktycznej pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa - obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem, informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych - utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2015 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).