Utopia bez ironii. Socjalistyczny idiom dekoracyjny wobec rewolucji przemysłowej (na przykładzie twórczości Waltera Crane’a)

Abstrakt

Niniejszy tekst ma na celu analizę związków między sztuką, socjalizmem i rewolucją przemysłową w pracach teoretycznych Waltera Crane’a ze szczególnym uwzględnieniem jego wizji ontologii sztuki i jej relacji względem formy towarowej. Centralnym zagadnieniem jest dla Crane’a (artysty i teoretyka związanego z XIX-wiecznym ruchem Arts and Crafts) zagadnienie ornamentyki jako zanikającej w warunkach rewolucji przemysłowej sztuki o istotnym społecznie znaczeniu. Dekoracyjność sztuk stała się pod koniec XIX wieku w Anglii idiomem istotnym dla artystów zaangażowanych, którzy jako jedni z pierwszych w Europie usiłowali kompleksowo teoretyzować swoje wyraźne stanowisko przeciwko industrializacji i jej wpływowi na ludzką kreatywność. W swojej pracy argumentuję, że aspiracje ruchu Arts and Crafts rozpatrywane w kontekście surowej estetyki socrealistycznej w Europie Środkowo-Wschodniej w XX wieku czy zwrotu antyornametacyjnego w pierwszej połowie XX wieku, pozwalają naświetlić, w jaki sposób zmieniało się rozumienie sztuki, a tym samym towarzyszące mu utopijne wizje idealnego społeczeństwa. Tekst ma na celu z jednej strony przybliżenie polskiemu czytelnikowi teoretycznego zaplecza ruchu Arts and Crafts, który był dotąd traktowany jako wątek poboczny dla wysokoartystycznego programu estetycznego, z drugiej – analizę zagadnień z zakresu ontologii sztuki podnoszonych w warunkach gwałtownego uprzemysłowienia, które współcześnie mogą wciąż stymulować debaty na temat statusu dzieła sztuki w kontekście mechanizmów rynkowych.