Słowa kluczowe
Boreal
Atlantic
Mesolithic
Flint working
Use-wear analysis
Butchering activities
Game hunting
Jak cytować
Abstrakt
Despite a growing recognition of late Palaeolithic and Mesolithic settlement in recent years, the area of Pojezierze Łagowskie still represents one of less known regions of western Poland, both in terms of Old and Middle Stone Age settlement and reconstruction of of contemporary environmental conditions. The article provides results of technological, typological, functional analyses, as well as that of raw materials used in stone industry of Mesolithic communities occupying sites 13 and 16 in Wilenko. Majority of functional tools is characterised by use-wear traces, which should be interpreted as results of variability of meat, bone, antler, and leather processing activities or game hunting. In the article an attempt has been made to reconstruct environmental conditions, on the basis of the results of pollen analysis.
Bibliografia
Anderson-Gerfaud P. 1988 Using prehistoric stone tools to harvest cultivated wild cereals: preliminary observations of traces and impact. W: S. Beyries (red.), Industries Lithiques: Tracéologie et Technologie (British Archaeological Reports. International Series, 411, s. 175–198). Oxford: British Archaeological Reports.
Bartczak E. 2003 Objaśnienia do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski. 1:50 000. Arkusz Świebodzin (502). Warszawa.
Bartkowski T. 1970 Wielkopolska i Środkowe Nadodrze. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bronk Ramsey C., Lee S. 2013 Recent and planned development of the program OxCal. Radiocarbon, 55, s. 3–4.
Binford L.R. 1980 Willow smoke and dogs tails. Hunther-gatherer settlement systems and archaeological site formation. American Antiquity, 44, s. 4–20.
Björck S., Walker M. J. C., Cwynar L. C., Johnsen S., Knudsen K-L., Lowe J. J., Wohlfarth B. & INTIMATE Members 1998 An event stratigraphy for the Last Termianation Iin the North Atlantic region based on the Greenland ice-core record; a proposal by the INTIMATE group. Journal of Quaternary Sciences, 13(4) s. 283–292.
Bobrowski P. 2010a Materiały krzemienne ze stanowiska Wilenko 9 (AUT 47) (maszynopis opracowania).
Bobrowski P. 2010b Materiały krzemienne ze stanowiska Wilenko 10 (AUT 46) – maszynopis opracowania.
Burroni D., Donahue R. E., Pollard A. M. 2002 The Surface Alteration Features of Flint Artefacts as a Record of Environmental Processes. Journal of Archaeological Science, 29, s. 1277–1287.
Galiński T. 2002 Społeczeństwa mezolityczne. Osadnictwo, gospodarka, kultura ludów łowieckich w VIII–VII tysiącleciu p.n.e. na terenie Europy. Szczecin: Muzeum Narodowe w Szczecinie.
Ibáñez J. J., Gonzáles J. E., Lagüera M. A., Gutièrrez C. 1990 Knapping traces: their characteristics according to the hammerstone and the technique used. W: Le silex de sa genèse á l’ outil. Actes du V° colloque international sur le silex, 1987 (Cahiers du Quaternaire, 17, s. 547–553). Paris: Editions du Centre national de la recherche scientifique.
Juel Jensen H. 1988 Functional Analysis of Prehistoric Flint Tools by High-Power Microscopy: A Review of West European Research. Journal of World Prehistory, 2(2), s. 53–87.
Juel Jensen H. 1994 Flint tools and plant working. Hidden traces of stone age technology. A use wear study of some Danish Mesolithic and TRB implements. Aarhus: Aarhus University Press.
Kabaciński J. 2008 Łowcy zbieracze epoki polodowcowej. W: M. Kobusiewicz (red.), Pradzieje Wielkopolski. Od epoki kamienia do średniowiecza (s. 123–145). Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kabaciński J., David É., Makowiecki D., Schild R., Sobkowiak-Tabaka I., Winiarska-Kabacińska M. 2008 Stanowisko mezolityczne z okresu borealnego w Krzyżu Wielkopolskim. Archeologia Polski, 53(2), s. 243–288.
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2010a Osadnictwo schyłkowopaleolityczne i mezolityczne na stanowisku nr 16 (AUT 49) w Wilenku (maszynopis opracowania).
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2010b Nowe dane do późnoglacjalnego osadnictwa na Ziemi Lubuskiej. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne, 52, s.17–35.
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2010c Between East and West – a new site of the Federmessergruppen in Poland. Quartär, 57, s. 139–154.
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2010d Osadnictwo mezolityczne. W: J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka (red.), Materiały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo późnopaleolityczne i mezolityczne na stanowisku 7 w Ośnie Lubuskim. Ratownicze badania archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Poznaniu II (s. 63–74). Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2010e Osadnictwo mezolityczne na stanowisku nr 16 (AUT 60) w Przyłęku (maszynopis opracowania).
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2011a Schyłkowy paleolit i mezolit. W: J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka (red.), Materiały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy. Ratownicze badania archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Poznaniu III (s. 21–28), Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2011b Schyłkowy paleolit. W: J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka (red.), Materiały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy. Ratownicze badania archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Poznaniu III (s. 195–262). Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Kabaciński J., Sobkowiak-Tabaka I. 2012 The ‘Eastern extension’ – New data on the Hamburgian in Poland. W: M. J. L. Th. Niekus, R. N. E. Barton, M. Street, Th. Terberger (red.), A mind set on flint. Studies in honour of Dick Stapert (s. 217–234). Groningen: Barkhuis Publishing.
Kamińska J., Szymczak K. 1994 Patyna powierzchni zabytków krzemiennych jako wyznacznik chronologiczny. Światowit, 39, s. 215–223.
Kamińska-Szymczak J. 2008 Wyniki badań wybłyszczenia powierzchni zabytków krzemiennych ze stanowiska Kraków Kosocice. W: J. Chochorowski (red.), Młodsza epoka kamienia. Wybrane znaleziska (Via Archaeologica. Źródła z badań wykopaliskowych na trasie autostrady A4 w Małopolsce (T. 4, s. 225–258). Kraków: Instytut Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, Instytut Archeologii i Etnologii PAN. Oddział w Krakowie, Muzeum Archeologiczne w Krakowie.
Keeley L. H. 1980 Experimental Determination of Stone Tool Uses. A Microwear Analysis. Chicago: University of Chicago Press.
Kobusiewicz M. 1970 Mezolit w środkowozachodniej Wielkopolsce. Światowit, 31, s. 101–150.
Kobusiewicz M. 1999 Ludy łowiecko-zbierackie północno-zachodniej Polski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk.
Kobusiewicz M., Krzyżaniak L. 1967 Materiały do znajomości epoki kamienia z badań powierzchniowych w okolicach Trzciela, pow. Międzyrzecz Wlkp. Materiały Komisji Archeologicznej, 2, s. 5–12. Zielona Góra.
Kobusiewicz M., Nowaczyk B., Okuniewska-Nowaczyk I. 1987 Late Vistulian Settlement in the Middle Odra Basin. W: J. M. Burdukiewicz, M. Kobusiewicz (red.), Late Glacial in Central Europe. Culture and Environment (s. 165–182). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Kondarcki J. 2009 Geografia fizyczna Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Korobkowa, G. F. 1999 Narzędzia w pradziejach. Podstawy badania funkcji metodą traseologiczną. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Koszałka J. 2013 Rekonstrukcja paleośrodowiska w rejonie stanowiska archeologicznego w Myszęcinie na podstawie makroskopowych znalezisk roślinnych (maszynopis opracowania).
Kozłowski S. K. 1967 O podziale chronologicznym polskiego mezolitu. W: W. Chmielewski (red.), Materiały do prahistorii plejstocenu i wczesnego holocenu Polski (s. 46–75). Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. 1972 Pradzieje ziem polskich od IX do V tysiąclecia p.n.e. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Levi-Sala, I. 1996 A Study of Microscopic Polish on Flint Implements (British Archaeological Reports, International Series, 629). Oxford: British Archaeological Reports.
Maćkowiak M. 1991 Osadnictwo w późnym plejstocenie i we wczesnym holocenie w Obniżeniu Obrzańskim, Poznań (maszynopis pracy magisterskiej).
Moss E. 1983 The Functional Analysis of Flint Implements. Pincevent and Pont d’Ambon: Two Cases from the French Final Paleolithic (British Archaeological Reports. International Series, I, 177). Oxford: British Archaeological Reports.
Munsell Soil Color Charts (Revised Washable Edition 2000). New York.
Nowaczyk B. 2010 Rzeźba i litologia okolic stanowiska archeologicznego w Wilenku koło Myszęcina (maszynopis opracowania).
Okuniewska-Nowaczyk I. 2005 Stan badań palinologicznych w południowo-zachodniej Wielkopolsce. Fontes Archaeologici Posnanienses, 41, s. 9–13.
Okuniewska-Nowaczyk I. 2011a Badania palinologiczne. W: J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka (red.), Materiały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy. Ratownicze badania archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Poznaniu III (s. 263–275). Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Okuniewska-Nowaczyk I. 2011b Wiek torfów bazalnych w Lubrzy w świetle datowań palinologicznych i radiowęglowych W: J. Kabaciński, I. Sobkowiak-Tabaka (red.), Materiały do wczesnych pradziejów Zachodniej Wielkopolski. Osadnictwo pradziejowe i wczesnośredniowieczne w Lubrzy. Ratownicze badania archeologiczne Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, Oddział w Poznaniu III (s. 279–280). Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Okuniewska-Nowaczyk I. 2013 Rekonstrukcja paleośrodowiskowa w rejonie stanowiska archeologicznego w Myszęcinie na podstawie badań palinologicznych i analizy makroskopowych szczątków roślinnych (maszynopis opracowania).
Okuniewska-Nowaczyk I., Sobkowiak-Tabaka I. 2014 Palynological and archaeological studies of the Late Vistulian and Early Holocene at the Lubuskie Lake District (Western Poland). Studia Quaternaria, 31(1), s. 39–50.
Osipowicz G. 2010 Narzędzia krzemienne w epoce kamienia na ziemi chełmińskiej. Studium traseologiczne. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Plisson H., Mauger M. 1988 Chemical and mechanical alteration of microwear polishes: An experimental approach. Helinium, 28, s. 3–16.
Podbielkowski Z., Tomaszewicz H. 1979 Zarys hydrobotaniki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pyżewicz K. 2013 Inwentarze krzemienne społeczności mezolitycznych bytujących w zachodniej części Niżu Polskiego. Analiza funkcjonalna. Zielona Góra: Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej.
Rots V. 2003 Towards an understanding of hafting: the macro- and microscopic evidence. Antiquity, 77, s. 805–815.
Rots V. 2008 Hafting and raw materials from animals. Guide to the identification of hafting traces on stone tools. Anthropozoologica, 43, s. 43–66.
Rots V. 2010 Prehension and Hafting Traces on a Flint Tools. A Methodology, Leuven: Leuven University Press.
Schild R., Marczak M., Królik H. 1975 Późny mezolit. Próba wieloaspektowej analizy otwartych stanowisk piaskowych. Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Schild R. 1975 Późny paleolit. W: W. Chmielewski, W. Hensel (red.), Prahistoria ziem polskich. Paleolit i mezolit I (s. 159–335). Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Sobkowiak-Tabaka I. 2011 Społeczności późnego paleolitu w dorzeczu Odry. Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Sobkowiak-Tabaka I. 2013 Badania rozpoznawcze w rejonie stanowiska kultury hamburskiej w Myszęcinie (maszynopis opracowania).
Sobkowiak-Tabaka I. 2012 Osadnictwo późnopaleolityczne, mezolityczne i z epoki brązu w świetle wytwórczości krzemieniarskiej. W: J. Czebreszuk, M. Kara, B. Kirschke, U. Narożna-Szamałek, Z. Seroczyński,
I. Sobkowiak-Tabaka, K. Szamałek, M. Szmyt, K. Zamelska-Monczak, Osadnictwo pradziejowe, średniowieczne i nowożytne w Lutolu Mokrym. Ratownicze Badania Instytutu Archeologii i Etnologii PAN ośrodek Studiów Pradziejowych i Średniowiecznych IV (s. 53–66). Poznań: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
Sobkowiak-Tabaka I., Jasiewicz J. 2015 Analiza środowiskowych uwarunkowań lokalizacji osadnictwa ze starszej i środkowej epoki kamienia na pojezierzu lubuskim. Zastosowanie drzew klasyfikacyjno-regresyjnych. Folia Praehistorica Posnaniesia, 20, s. 472 496.
Ratajczak-Szczerba M., Sobkowiak-Tabaka I., Okuniewska-Nowaczyk I. 2015 Palaeogeographical and archaeological records of natural changes of the Jordanowo- Niesulice subglacial channel near Lubrza, the Lubusz Lakeland. Quaestiones Geographicae, 34(3), s. 101–116.
Van Gijn, A. L. 1990 The wear and tear of flint. Principles of functional analysis applied to Dutch Neolithic assemblages (Analecta Praehistorica Leidensia, 22). Leiden: University of Leiden, Institute of Prehistory.
Vaughan P.C. 1985 Use-Wear Analysis of Flaked Stone Tools. Tucson: University of Arizona Press.
Vergès J. M., Andreu O. 2011 Technical microwear and residues in identifying bipolar knapping on an anvil: experimental data. Journal of Archaeological Science, 38, s. 1016–1025.
Walanus A., Goslar T. 2009 Datowanie radiowęglowe. Kraków: Akademia Górniczo-Hutnicza.