Abstrakt
Autorka szkicu podejmuje próbę diagnozy dzisiejszej sytuacji panującej w szkolnej metodyce „czytania” dzieł malarskich i kreśli idealną sytuację szkolnej egzegezy sztuk plastycznych, pozwalającą na wniknięcie w trzy wymiary dzieła: ontologiczny, semiotyczny i aksjologiczny. Jako przykład twórców, których obrazy dają szerokie możliwości interpretacyjne i umożliwiają odkrywanie metafizycznego wymiaru sztuki, podaje ikonografię romantyczną, a w niej malarstwo Kaspara Davida Friedricha. Zasadniczą część szkicu stanowi interpretacja dwóch obrazów niemieckiego artysty z motywem bohatera odwróconego plecami do widza. Pierwszy z nich to jedna z bardziej znanych jego kompozycji pt. Wędrowiec nad morzem chmur, drugi – nieco późniejszy obraz pt. Kobieta w oknie – przykład chętnie wykorzystywanego w ikonografii epoki romantyzmu toposu otwartego okna. Różnicami, rozstrzygającymi o wpisanych w obydwa płótna znaczeniach, jest – dowodzi autorka – płeć kreowanych postaci i miejsce, z jakiego oglądają one świat. Szkic domyka zestaw przykładowych zadań dydaktycznych mogących stanowić punkt wyjścia do szkolnych lektur przesiąkniętego mistyką malarstwa Friedricha.
Bibliografia
Abramowska Janina, 1995, Powtórzenia i wybory. Studia z tematologii i poetyki historycznej, Poznań.
Bachelard Gaston, 1975, Dom oniryczny i dom rodzinny, w: Wyobraźnia poetycka. Wybór pism, Chudak H., Tatarkiewicz A. (przeł.), Błoński J., (przedmowa), Warszawa.
Białostocki Jan, 1980, Historia sztuki wśród innych nauk humanistycznych, Wrocław.
Białostocki Jan, 1959, Metoda ikonologiczna w badaniach nad sztuką, w: Pięć wieków myśli o sztuce, Warszawa.
Białostocki Jan, 1987, Refleksje i syntezy ze świata sztuki, Warszawa.
Bortnowski Stanisław, 2002, Modele prezentacji malarstwa, grafiki i rysunku w podręcznikach gimnazjalnych, w: Podręcznik jako narzędzie kształcenia polonistycznego w gimnazjum, Kosętka H., Uryga Z. (red.), Kraków.
Czytanie tekstów kultury. Metodologia. Badania. Metodyka, 2007, Myrdzik B., Morawska I. (red.), Lublin.
Eliade Mircea, 1999, Sacrum i profanum. O istocie religijności, Warszawa.
Gärtner Hannelore, 1977, O romantycznej ikonografii Caspara Davida Friedricha, Michalski S. (przeł.), w: Ikonografia romantyczna, Poprzęcka M. (red.), Warszawa.
Głowiński Michał, 1990, Mity przebrane. Dionizos – Narcyz – Prometeusz – Marchołt – Labirynt, Kraków.
Hertz Paweł, 1977, O podróży i wędrówce, w: Rozmowy na koniec wieku, prowadzą Janowska K., Mucharski P., Kraków.
Klasycy sztuki, 2006, Pietkiewicz M. (red.), t.13, Warszawa.
Kowalczykowa Alina, 2014, Wokół romantyzmu. Estetyka – polityka – historia. Pisma rozproszone i zarzucone, t. 1, Białystok.
Kowalski Piotr, 1995, Gościniec, drogi rozstajne i „peregrinatio vite”. Wprowadzenie do antropologicznej lektury drogi i rozdroża, „Literatura Ludowa”, nr 4/5.
Kur Elżbieta M., 2008, Uniwersalizm i partykularyzm języka sztuk pięknych – uwagi na marginesie czytania dzieł malarskich jako tekstów kultury, w: Teksty kultury w szkole, Myrdzik B., Tymiakin L. (red.), Lublin.
Lévinas Emmanuel, 1998, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, Kowalska M. (przeł.), Warszawa.
Morawska Iwona, 2008, Malarstwo jako tekst i kontekst kultury w edukacji polonistycznej gimnazjalistów, w: Teksty kultury w szkole, Myrdzik B., Tymiakin L. (red.), Lublin.
Nowicka A., 1975, O czytaniu obrazów i czytaniu na obrazach, t. 5, „Studia o Książce”, Wrocław.
Oramus Romuald, 2004, Radość iluzji malarskiej. Eseje o sztuce, Kraków.
Panofsky Erwin, 1971, Ikonografia i ikonologia, w: Studia z historii sztuki, Kamińska K. (przeł.), Białostocki J. (oprac. i wstęp), Warszawa.
Pilch Anna, Problemy integracji literatury i malarstwa w szkole. Nauka czytania obrazu, 2004, w: Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, Janus–Sitarz A. (red.), Kraków.
Plessner Helmuth, 1988, Pytanie o conditio humana. Wybór pism, Łukasiewicz M. (przeł.), Warszawa.
Poprzęcka Maria, 2003, Galeria. Sztuka patrzenia, Warszawa.
Poprzęcka Maria, 1984, Literacki styl odbioru obrazów, w: Mecenas – kolekcjoner – odtwórca. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Katowice – Warszawa.
Rybczyński Witold, 1996, Dom. Krótka historia idei, Husarska K. (przeł.), Warszawa.
Stróżewski Władysław, 2002, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków.
Tuan Yi–Fu, 1978, Przestrzeń i miejsce, Morawińska A. (przeł.), Warszawa.
Wieczorkiewicz Anna, 1998, Wędrowcy fikcyjnych światów. Pielgrzym, rycerz,
tułacz, Gdańsk.
Wysłouch Seweryna, 1998, Literatura a sztuki wizualne, Warszawa.