Abstrakt
Zmiany polityczne, które zaszły w Europie Środkowo-Wschodniej w ostatniej dekadzie XX wieku zaowocowały odejściem od reżimów autorytarnych i wprowadzaniem demokratycznych rozwiązań ustrojowych. Transformacja ustrojowa w krajach regionu dotyczyła także sfery wolności słowa
i swobody działania mediów. Przemiany odbywały się w sposób ewolucyjny, poprzedzały je dyskusje i spory o przyszły kształt mediów. W początkowym etapie przekształceń niezbędna była silna kontrola państwa, to jego struktury odpowiedzialne były za powodzenie demokratycznych przemian. Po upadku reżimów autorytarnych należało uporządkować prawne i instytucjonalne podstawy istnienia wolnych mediów, które powstać miały na fundamencie mediów państwowych, w pełni kontrolowanych przez władzę polityczną i pełniących w istocie jedną rolę – tuby propagandowej. Punktem wyjścia stały się normatywne teorie mediów, które stanowią zbiór idei i postulatów dotyczących tego, jak media powinny działać, aby implementować społecznie pożądane wartości. Dyskusje nad prawnymi, instytucjonalnymi, funkcjonalnymi, a także personalnymi rozwiązaniami dotyczącymi mediów masowych w nowych demokracjach odwoływały się do obserwacji i ustaleń poczynionych przez badaczy wywodzących się z systemów o długiej tradycji demokratycznej. Przedmiotem prezentowanego artykułu jest relacja między mediami i demokracją. Autorka prezentuje pogląd, że teoria społecznej odpowiedzialności mediów, wspomagana założeniami teorii demokratyczno-uczestniczącej, była głównym źródłem inspiracji dla uczestników debat dotyczących przyszłego kształtu mediów komunikowania masowego w rodzących się demokracjach. Warto zauważyć, że teorie te reprezentują nie tylko nieco odmienne poglądy na miejsce mediów w demokracji, ale odzwierciedlają także różnice w pojmowaniu istoty demokracji.
Bibliografia
Altschull J. H. (1984). Agents of Power: The Role of the News Media in Human Affairs, New York.
Baran S. J., Davies K. (2007), Teorie komunikowania masowego, Kraków.
Bessette (1980), Deliberative Democracy: The Majority Principle in Republican Government, in: How Democratic is the Constitution, eds. R. A. Goldwin, W. A. Schambra, Washington, pp. 102–116.
Cohen J. (1989), Deliberative Democracy and Democratic Legitimacy, in: The Good Polity, eds. A. Hamlin, P. Pettit, Oxford, pp. 17–34.
Corner J. (2000), Mediated persona and political culture. Dimensions of structure and process, “European Journal of Cultural Studies”, vol. 5, pp. 386–402.
Corner J., Pels D. (eds.) (2003), Media and the Restyling of Politics: Consumerism, Celebrity, and Cynism, London.
Curran J. (1997), Rethinking the Media as a Public Sphere, in: Communication and Citizenship. Journalism and the Public Sphere, eds. P. Dahlgren, C. Sparks, London, pp. 27–57.
Dahl R. (1995), Demokracja i jej krytycy, Kraków.
Delli Carpini M., Williams B. (2001), Let us entertain you: Politics in the new media environment, in: Mediated Politics: Communication in the Future of Democracy, eds. W. L. Bennett, R. Entman, New York, pp. 160–191.
Dobek-Ostrowska B. (2015), Między politologią i komunikologią. Razem czy osobno? Przypadek studiów porównawczych nad relacjami polityki i mediów w Europie Środkowo-Wschodniej, “Politeja”, pp. 27–49.
Dobek-Ostrowska B. (2004), Media masowe i aktorzy polityczni w świetle studiów nad komunikowaniem politycznym, Wrocław.
Dobek-Ostrowska B., Głowacki M. (eds.) (2015), Democracy and Media in Central and Eastern Europe 25 Years On, Berlin.
Enzensberger H. M. (1970), Constituents of a theory of the media, „New Left Review”, no. 64, pp. 13–36.
Franklin R. (1999), Newszak and News Media, London.
Held D. (2010), Modele demokracji, Kraków.
Juchacz P. (2002), Idea demokracji deliberatywnej, in: Indywidualizm, wspólnotowość, polityka, eds. M. N. Jakubowski, A. Szahaj, K. Arbiszewski, Toruń 2002, pp. 147–162.
Koperek J. (2001), Nowe demokracje i spór o naturę społeczeństwa obywatelskiego, Warszawa.
McQuail D. (2010), Mass Communication Theory. An Introduction, London.
Milton J. (1644), Areopagitica: A Speech o Mr. John Milton or the Liberty of Unlicensed Printing to the Parliament o England, November 24, 1644, http://pinkmonkey.com/dl/library1/milt16.pdf, 11.005.2015.
Nerone J. C. (ed.) (1995), Last Rights: Revisiting Four Thories of the Press, Urbana.
Ociepka B. (2003), Dla kogo telewizja? Model publiczny w postkomunistycznej Europie Środkowej, Wrocław.
Örnebring H., Jänsson A.-M. (2004), Tabloid Journalism and the Public Sphere: a historical perspective on tabloid journalism, “Journalism Studies”, vol. 5, no. 3, pp. 283–295.
Piontek D. (2011), Komunikowanie polityczne I kultura popularna. Tabloidyzacja informacji o polityce, Poznań.
Putnam R. D. (1993), Making Democracy Work. Civic traditions in modern Italy, New Jersey.
Putnam R. D. (ed.) (2002), Democracies in Flux: The Evolution of Social Capital in Contemporary Society, New York.
Sartori G. (1987), Teoria demokracji, Warszawa.
Siebert F. S., Petterson T., Schramm W. (1956), Four Theories of the Press: The Authoritarian, Libertarian, Social Responsibility and Soviet Communist Concepts of What the Press Should Be and Do, Chicago.
Stanyer J. (2007), Modern Political Communication. Mediated Politics In Uncertain Times, Cambridge.
Street J. (2004), Celebrity Politicians: Popular Culture and Political Representation, “British Journal of Politics and International Relations”, vol. 6, pp. 435–452.
Strömbäck J. (2005), In Search of a Standard: four models of democracy and their normative implications for journalism, “Journalism Studies”, vol. 6, no. 3, pp. 331–345.
Thussu K. D. (2008), News as Entertainment. The Rise of Global Infotainment, London.
Turner G. (1999), Tabloidization, journalism and the possibility of critique, „International Journal of Cultural Studies”, vol. 2 (1), pp. 59−76.
Yun H. J. (2008), Social Responsibility Theory, in: Encyclopedia of Political Communication, eds. L. L. Kaid, C. Holtz-Bacha, London.
Zielonka J. (ed.). (2015), Media and Politics in New Democracies. Europe in a Comparative Perspective, Oxford.