Abstrakt
The dictionary mentioned in the title was compiled in the interwar period (1918- -1939) and was then quite well known. Today, very few people remember about it. In the opinion of the authors of the article, it is worthwhile to remind about this book, especially to the scholars studying foreign influences upon the Polish language, including— which may seem surprising—the linguists investigating the influence of the German language upon the Polish language. In his guide, J. Szwed used not only the linguistic material collected in the Vilnius province, he had strong personal ties with, but also originating from Little Poland and Cieszyn Silesia.As it has been shown in the analysis, there were more than 180 lexical Germanisms in the small dictionary from Vilnius, i.e., definitely more than in the other publications of this type issued in the first half of the 20th century. This material is dominated by loan words, quite well known in the Polish language (130 items), recorded in 1-2 definition dictionaries, e.g., cug “train”, fojt “voivode”. However, we also find the Germanisms that are evidenced only in the small dictionary by J. Szwed, for instance bruch “hernia”.
In the publication of the Vilnius teacher we can also find phonetic Germanisms (e.g., voiced s after sonorous consonants in foreign words, comp.: intenzywny, konzul), inflectional (e.g., changes of grammatical gender) and syntactical (e.g., mam pieniądze na banku [I have got money on the bank], instead of: w banku [in the bank]).
Bibliografia
A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1, Warszawa 2000.
J. Bliziński, Barbaryzmy i dziwolągi językowe, Kraków 1888.
M. Cieszkowski, J. Mędelska, Nieznane i mało znane germanizmy leksykalne (na materiale „Słownika błędów językowych” Juliana Szweda), „Poradnik Językowy” 2007, z. 10.
M. Cieszkowski, J. Mędelska, Czy germanizmy? (Na materiale „Słownika błędów językowych” Juliana Szweda), „Linguistica Bidgostiana” IV, 2007.
M. Cieszkowski, J. Mędelska, Germanizmy leksykalne w wileńskim „Słowniku błędów językowych” Juliana Szweda, „Acta Baltico-Slavica” XXXIII, 2009.
W. Doroszewski, O kulturę słowa. Poradnik językowy, t. 1, Warszawa 1964.
Encyklopedyczny słownik wyrazów obcych, red. S. Lam, Warszawa 1939.
М. Фасмер, Этимологический словарь русского языка, t. 1, Москва 1986.
H. Górnowicz, Formanty przyrostkowe rzeczowników w gwarach malborskich (cz. II), „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”XIV, 1968.
J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. 1-8, Warszawa 1900-1927.
Z. Klemensiewicz, Prawidła poprawnej wymowy polskiej, Wrocław 1973.
A. Krasnowolski, Najpospolitsze błędy językowe zdarzające się w mowie i piśmie polskim, Warszawa 1919.
Z. Kurzowa, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Warszawa–Kraków 1985.
Z. Kurzowa, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI-XX w., Warszawa–Kraków 1993.
S.B. Linde, Słownik języka polskiego, t. 1-6, Warszawa 1807-1814.
A. Łętowski, Błędy nasze. Rzecz o czystości języka polskiego na Litwie, Wilno 1915.
M. Marszałek, Słownictwo wydawnictw książkowych drukowanych na radzieckiej Litwie. Opis dyferencjalny, Bydgoszcz 2006.
J. Mędelska, Język polskiej prasy wileńskiej (1945-1979), t. 2: Lata 1945-1959, Bydgoszcz 2000, t. 3: Lata 1960-1979, cz. 2: Słownictwo, wyrazy, Bydgoszcz 2004.
J. Mędelska, Wileński „Słownik błędów językowych” Juliana Szweda, „Poradnik Językowy” 2005, z. 10.
J. Mędelska, M. Marszałek, Za murem. Polszczyzna wydawnictw publikowanych w Republice Litewskiej w latach 1919-1940 (na tle ogólnopolskim i północnokresowym), Bydgoszcz 2005.
B. Nowowiejski, Zapożyczenia leksykalne z języka niemieckiego w polszczyźnie XIX wieku (na materiale czasopism), Białystok 1996.
A. Piotrowicz, M. Witaszek-Samborska, Struktura formalno-semantyczna wielkopolskiego słownictwa regionalnego. Rzeczowniki, w: Materiały XVII konferencji młodych językoznawców-dydaktyków. Bydgoszcz–Wenecja 22-24 maja 1990, red. A. Otwinowski, Bydgoszcz 1995.
J. Podracki, Polszczyzna płata nam figle. Poradnik językowy dla każdego, Warszawa 1993.
S. Słoński, Słownik polskich błędów językowych, Warszawa 1947.
Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1-11, Warszawa 1958-1969.
Słownik języka polskiego, red. A. Zdanowicz et al., t. 1-2, Wilno 1861.
S. Szober, Słownik ortoepiczny. Jak mówić i pisać po polsku, Warszawa 1937.
J. Szwed, Mów poprawnie. Słownik błędów językowych, Wilno 1931.
J. Waniakowa, O pewnym regionalizmie po?udniowopolskim nakastlik, w: Materia?y XVII konferencji m?odych j?zykoznawców-dydaktyków. Bydgoszcz–Wenecja 22-24 maja 1990, red. A. Otwinowski, Bydgoszcz 1995.
J.T. Wróblewski, 2000 błędów językowych, barbaryzmów, dziwolągów, nowotworów ze wszystkich dzielnic zebranych wraz ze słowniczkiem, Warszawa 1926.
R. Zawiliński, Nowe książki, „Poradnik Językowy” 1932, z. 9/10.
Licencja
Autorzy
Autorzy tekstów przyjętych do publikacji w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” są zobowiązani do wypełnienia, podpisania i odesłania na adres redakcji umowy o udzielenie nieodpłatnej licencji do utworów, z zobowiązaniem do udzielania sublicencji CC.
Zgodnie z umową, autorzy tekstów opublikowanych w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza” udzielają Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji oraz zezwalają na użycie sublicencji Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0).
Autorzy zachowują prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).