Abstrakt
The subject of analysis is the names of death and circumstances of death extracted from the press from the 17th to the 19th century (from statements that can be classified into the common category of death notifications). Both vocabulary (including word compounds) directly naming the phenomenon of death and dying and substitute terms not directly referring to such experiences, were collected. The purpose of the article is, on the one hand, to indicate general naming preferences (lexical diversity, direct naming vocabulary vs. substitute vocabulary) and, on the other hand, to determine the extent to which the connections to the lexis of interest are fixed. The analysis showed that the group of terms directly naming death is formed by lexemes and word compounds belonging to the basic lexical resource of Polish. From the beginning of press coverage of death, the circumstances of death are noted: the time and place of death, the cause, the circumstances of dying (including the preparation for one’s own passing).
Bibliografia
GW – „Gazeta Warszawska”, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/370203/display/Default [dostęp: luty – sierpień 2022].
Kur.Pol. – „Kurier Polski”, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/217452/display/Default [dostęp: luty – sierpień 2022].
Kur.War. – „Kurier Warszawski”, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/394223/display/Default [dostęp: luty – sierpień 2022].
MP – „Merkuriusz Polski” (1960), oprac. Adam Przyboś, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Kraków.
SW – Karłowicz Jan, Kryński Adam A., Niedźwiedzki Władysław, red. (1900–1927), Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa, edycja internetowa, https://tinyurl.com/am899ncr [dostęp: 17 maja 2023].
SWil – Zdanowicz Aleksander i in., (1861), Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno, edycja internetowa, https://www.eswil.ijp.pan.pl/index.php [dostęp: 20 września 2023].
Baczewski Sławomir (2002), Obraz śmierci w XVII-wiecznych polskich kazaniach pogrzebowych, „Roczniki Humanistyczne”, z. 1, s. 201‒229.
Engelking Anna (1984), Istota i ewolucja eufemizmów (na przykładzie zastępczych określeń śmierci), „Przegląd Humanistyczny”, nr 4, s. 115–129.
Giełżyński Witold (1962), Prasa warszawska 1661‒1914, Warszawa.
Grzegorczykowa Renata (2001), Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, wyd. 3., popr. i rozszerz., Warszawa.
Jakosz Mariusz (2010), Polskie nekrologi w prasie – sposoby wartościowania językowego (na przykładzie „Gazety Wyborczej”), „Postscriptum Polonistyczne”, nr 6, s. 219‒235.
Kaptur Ewa (2008), Językowy kształt współczesnych nekrologów prasowych, Poznań.
Kolbuszewski Jan (1997), „Z głębokim żalem…” O współczesnej nekrologii, Wrocław.
Krasnowolski Antoni (1899), Słowniczek frazeologiczny. Poradnik dla piszących, Warszawa.
Krzyżanowska Anna (1999), Polska i francuska frazeologia śmierci, Lublin.
Łojek Jerzy (1976), Prasa polska w latach 1661‒1831, w: Prasa polska w latach 1661–1864, praca zbiorowa po red. tegoż, Warszawa.
Marciniak Renata (2008), Określenia śmierci i umierania w inskrypcjach nagrobnych cmentarzy w Łowiczu i Złakowie Kościelnym, w: Tabu językowe i eufemizacja w dialektach słowiańskich, red. Feliks Czyżewski, Anna Tyrpa, Lublin, s. 181‒200.
Ostaszewska Danuta (2011), „Merkuriusz Polski” – początek kształtowania się komunikacji masowej, w: Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2010, red. Stanisław Borawski, Magdalena Hawrysz, Zielona Góra, s. 85‒96.
Pietrzak Magdalena (2021), Zaczątki sylwetki w prasie. Uwagi historyka języka, w: Język polski – między tradycją a współczesnością. Księga jubileuszowa z okazji stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, red. Ewa Horyń, Ewa Młynarczyk, Piotr Żmigrodzki, Kraków, s. 505‒514. DOI: https://doi.org/10.24917/9788380846258.40
Pietrzak Magdalena (2022), „Zaszczytnie odznaczeni na polu naukowem”. Obraz polskich badaczy w „Wędrowcu” (1863–1906), „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, nr 1, s. 137‒159. DOI: https://doi.org/10.14746/pspsj.2022.29.1.9
Pietrzak Magdalena (2023), Powiadomienia o śmierci w prasie XVII–XVIII i początków XIX wieku jako świadectwo życia gatunków, „Język Polski”, z. 3, s. 71–85. DOI: https://doi.org/10.31286/JP.00195
Rok Bogdan (1991), Zagadnienie śmierci w kulturze polskiej czasów saskich, Wrocław.
Steczko Iwona (2011), Językowe sposoby wyrażania aktu śmierci w dawnych inskrypcjach nagrobnych z cmentarza Rakowickiego w Krakowie, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica”, 6, s. 92‒108.
Wysoczański Włodzimierz (2012), Umieranie i śmierć. Wielowymiarowość językowa, Wrocław.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Magdalena Pietrzak

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autorzy
Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do utworu publikowanego w czasopiśmie „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym umową autorską, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób, ani innych praw osób trzecich, w tym dóbr osobistych.
Autor(zy) zachowują pełne prawa do dalszego, swobodnego rozporządzania utworem, udzielając Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji CC BY-ND 4.0 Międzynarodowe na korzystanie z utworu bez ograniczeń terytorialnych przez czas nieokreślony na określonych umową autorską polach eksploatacji.
Użytkownicy
Zainteresowani użytkownicy internetu uprawnieni są do korzystania z utworów opublikowanych od 2016 roku w „Poznańskich Studiach Polonistycznych. Serii Językoznawczej” pod następującymi warunkami:
- uznanie autorstwa – obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie, tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, DOI) oraz samej licencji;
- bez tworzenia utworów zależnych – utwór musi być zachowany w oryginalnej postaci, nie można bez zgody twórcy rozpowszechniać np. tłumaczeń, opracowań.
Do wszystkich tekstów opublikowanych przed 2016 r. prawa autorskie są zastrzeżone.
Inne
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).
