Słowa kluczowe
bohater walki
ideologia
socrealizm
kanon socrealistyczny
Jak cytować
Abstrakt
Przedstawiony artykuł proponuje analizę kanonu socrealistycznego w ukraińskich tekstach literackich, należących do autorów okresu sowieckiego, takich jak Natan Rybak, Jurij Zbanacki, Ołeś Honczar, Andrij Małyszko, Natalia Zabiła itd. Według licznych badań ów kanon jest traktowany jako ideologiczny projekt w zakresie kultury oraz literatury, którego zadaniem było formowanie odrąbnej tożsamości (homo sovieticus) oraz absolutyzacja władzy sowieckiej na różnych poziomach życia, zarówno państwowego, jak i prywatnego. W tekstach kultury kanon socrealizmu był powołany do stworzenia monostylistycznego systemu ze ścisłymi regułami, rozpisanymi schematami, specjalnie przewidzianymi typami bohaterów. Socrealistyczny kanon narzucał kulturze i sztuce schematy analizy i odzwierciedlenia nie prawdziwej, lecz wyimaginowanej rzeczywistości. Już od lat 30. XX wieku literatura reprezentuje liczne teksty odpowiadające regułom stylu ideologicznego. Wówczas literatura zostaje przekształcona w produkt kultury masowej, mający typową strukturę przewidywalności i uznawalności. Celem takiego eksperymentu nad literaturą piękną było zarówno
przekształcenie kultur narodów podbitych przez ZSRR, jak i zmiana sposobu odbioru rzeczywistości. Estetyzacja i fałszowanie sowieckiego trybu życia, powszechna dominacja pierwiastków ideologicznego
oraz totalitarnego w zakresie kultury, formowanie socrealistycznej teorii jako procesu polityzacji świadomości artystycznej — to czynniki decydujące o rozwoju i funkcjonowaniu kanonu literatury ukraińskiej okresu sowieckiego. Autorka artykułu proponuje nowe ujęcie literackiej reprezentacji sowieckiego panteonu bohaterów w tekstach socrealistycznych. System sowiecki, budując utopię o nastaniu „świetlanej przyszłości”, potrzebował „nowego człowieka”, na kształtowanie którego były skierowane wszelkie starania. A zatem główną uwagę w danym badaniu skupiono na roli obrazu bohatera walki w socrealistycznym tekście. Obraz ów na skutek propagandy i agitacji zapisał się na długi czas w świadomości zbiorowej.
Bibliografia
Bodriiar Zh., Symvolichnyi obmin i smert [A Symbolic Exchange and Death], Lviv: Kalvariia, 2004.
Borev Yu., Sotsialisticheskij realizm: vzglyad sovremennika i sovremennyj vzglyad [Socialistic Realism: a Modern Man’s Opinion and the Modern Opinion], Moskva: АST, 2008.
Zakharchuk I., Viina i slovo: militarna paradyhma literatury sotsialistychnoho realizmu [A War and a Word: a Military Paradigm in Literature of Socialist Realism Time], Lutsk: Tverdynia, 2008.
Istoriia ukrainskoi literatury [The History of Ukrainian Literature]: u 2 t. Kyiv: Vyd-vo AN URSR, 1957, t. 2, Radianska literatura.
Klark K., Sovetskij roman: istoriya kak ritual [The Soviet Novel: History as a Rite], Ekaterinburg: Izd-vo Uralskogo un-ta, 2002.
Lakhuzen T., Novyj chelovek, novaya zhenshhina i pozitivnyj geroj, ili K semiotike pola v literaturesotsialisticheskogo realizma [A New Man, a New Woman and a Positive Hero or Towards Gender Semiotics in Literature of Socialist Realism Time], [v:] Voprosy literatury. 1992, № 1, s 184–205.
Lebedeva E.G., Sovetskaya kultura: ideologiya i mifologiya [Soviet Culture: Ideology and Mythology], [v:] Trudy Russkoj antropologicheskoj shkoly, Moskva: RGGU, 2012, vyp. 11, s. 283–292.
Lichnost v XX stoletii: analiz burzhuaznykh teorij [A Personality of the XX Century: a Research on Bourgeois Theories], otv. red. M. B. Mitin, Moskva: Mysl, 1979.
Lunacharskij А.V., Iskusstvo kak vid chelovecheskogo povedeniya [Art as an Expression of Human Behaviour], Moskva-Leningravd: Gos. med. izd-vo, 1931.
Pro perebudovu literaturno-khudozhnikh orhanizatsii [About a Redevelopment of Literature and Artistic Institutions]: postanova Politbiuro TsK VKP (b) vid 23 kvitnia 1932 r., [v:] Elektronnyi resurs: http://www.hist.msu.ru/ER/Etext/USSR/1932.htm (13.10.2014).
Riker P., Ideolohiia ta utopiia [Ideology and Utopia], Kyiv: Dukh i litera, 2005.
Sovetskoe bagatstvo: stati o kulture, literature i kino [Soviet Cornucopia: Articles about Culture, Literature and Cinema], red. M. R. Balina, Sankt-Peterbur: Аkademicheskij proekt, 2002.
Sotsrealisticheskij kanon [A Canon of Socialistic Realism], pod obshh, red. Kh. Gyuntera, E. Dobrenko, Sankt-Peterburg: Аkademicheskij proek, 2000.
Kharkhun V., Sotsrealistychnyi kanon v ukrainskii literaturi: heneza, rozvytok, modyfikatsii [A Socrealistic Canon in Ukrainian Literature: Beginning, Development, Modifications], Nizhyn: TOV „Hidromaks”, 2009.
Socrealizm: fabuły — komunikaty — ikony [Socialistic Realism: Plots — Messages — Icons], red. Krzysztof Stępnik, Magdalena Piechota, Lublin: Wyd-wo Uniwersytetu Marii CurieSkłodowskiej, 2006.
Studia Sovietica: zbirnyk, vidp. red. V. P. Kharkhun, Kyiv: In-t lit-ry im. T. H. Shevchenka NAN Ukrainy, 2010, vyp. 1: Ideolohichni ta estetychni stratehii sotsrealizmu.
Studia Sovietica: zbirnyk, vidp. red. V. P. Kharkhun, Kyiv: In-t lit-ry im. T. H. Shevchenka NAN Ukrainy, Nizhyn: Vydavets PP Lysenko M. M., 2011, vyp. 2: Semiosfera radianskoi kultury: znaky i znachennia.
Studia Sovietica: zbirnyk, vidp. red. V. P. Kharkhun, Kyiv: In-t lit-ry im. T. H. Shevchenka NAN Ukrainy, Nizhyn: Vydavets PP Lysenko M. M., 2014, vyp. 3: Khronolohiia radianskoi kultury: konstanty y transformatsii.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International (CC BY-NC-SA 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.
Pozostałe postanowienia
- Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zachowuje prawo do czasopisma jako całości (układ, forma graficzna, tytuł, projekt okładki, logo itp.).