Słowa kluczowe
painting of the matter
the Informel
Tadeusz Kantor
painting after World War II
Jak cytować
Liczba wyświetleń: 476
Liczba pobrań: 611
Abstrakt
The topic of the paper is the idea of matter in Tadeusz Kantor’s painting after World War II, including metaphorical painting, the informel, and the painting of the matter (1945-1964). The artist defined matter as an indeterminate, universal foundation which is a vehicle of the attributes of all that can be perceived by the senses, both animate bodies and inanimate things. A starting point are Kantor’s own texts – his notes and publications reflecting particular stages of his artistic evolution, critical essays on art, as well as later statements referring to the period under scrutiny. The present analysis is an attempt to find out whether Kantor’s postulates were really reflected in his art. Its main goal is to reconstruct his line of reasoning concerning matter and focus on the activities rooted in his theories, which is why contemporary reception and interpretations of his painting have not been taken into account. The frame of reference includes philosophical and artistic ideas known to Kantor or available to the artistic circles of the period. The text has been divided into four parts corresponding to particular stages of the artist’s development: (1) 1945-1947, when Kantor was trying to find ways of artistic expression beyond traditional topics of painting, such as the human figure, (2) 1947-1954, the metaphorical period, when, as a result of his visit to the Palais de la Découverte, he tried to represent the world invisible to the eye, (3) 1955-1959, the informelperiod, when paint became for him an equivalent of the matter, a synecdoche, one substance symbolizing all of it, and (4) 1958-1964, painting of the matter, when he kept using also other substances added to paint and chose a “concrete” approach to the painting’s meaning. The authors argue that over the first two decades following World War II Kantor succeeded in creating a new kind of painting, corresponding to the present, in which matter was to be dominant. To achieve that goal, for many years he was experimenting with different ways of representing matter – its ruling forces and principles. His initial existential observations, which challenged the uniqueness of humans in the universe, were later supplemented by shocking contact with science at the Paris Museum of Inventions. In the next decade, Kantor stopped making references to science and accepted process as a basic method of reaching the ontological foundation of the world, i.e. “matter.” His art was no longer “production,” but turned into “action.” At the last stage under consideration, he decided that the painting must not present signs referring to reality beyond it. He rejected the idea of painting as illusion and mediation, claiming that the matter of art is concrete, that it becomes “what it is.”
Bibliografia
I Wystawa Sztuki Nowoczesnej. Pięćdziesiąt lat później, red. M. Świca, J. Chrobak, kat. wyst. Galeria Starmach, grudzień 1998 – styczeń 1999, Kraków 1998.
Arystoteles, Fizyka, tłum. K. Leśniak, Warszawa 1968.
Baranowa A.,Gesamtkunswerk Tadeusza Kantora ‒ między awangardą i mitem, „Zeszyty Naukowe UJ. Prace z historii sztuki”, 1995, 21,s. 83‒97.
Baranowa A., „Realizm spotęgowany i co dalej?”, w: W cieniu krzesła. Malarstwo i sztuka przedmiotu Tadeusza Kantora. Materiały z sesji zorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego – Zakład Historii Sztuki Nowoczesnej oraz Fundację im. Tadeusza Kantora w dniach 14‒15 czerwca 1996, Kraków 1997, s. 33‒42.
Baranowa A., Obrazy abstrakcyjne Andrzeja Meissnera, w: Andrzej Meissner. Malarstwo 1956‒1958, Gdynia 2014.
von Bertalanffy L., The Theory of Open Systems in Physics and Biology, „Science”, 1950, 111, s. 23‒29
Bois Y.-A., R. Krauss, Formless. A user’s guide, New York 1997.
Borowski W., Tadeusz Kantor. Wywiad. Omówienia. Dokumenty, Warszawa 1982
Brenner J., Logic in reality,New York 2008.
Brenner J., The Philosophical Logic of Stéphane Lupasco (1900‒1988),„Logic and Logical Philosophy”, 2010, 19, s. 243‒285.
Burnham J., Systems Esthetics, „Artforum” 1960, 7(1), s. 30‒35.
Czerni K., Tadeusz Kantor. Spacer po linie, Kraków 2015.
Czy nowa awangarda? Rozmawiał Jerzy Madeyski, „Życie Literackie” 1959, 44, s. 4.
Glassman N., Tadeusz Kantor: malarstwo informel – od destrukcji formy do realności przedmiotu w sztuce, niepublikowana praca mgr, promotor: P. Piotrowski, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza, Poznań 2009.
Heller M., Nowa fizyka i nowa teologia, Kraków 2014.
Hilgevoord I., J. Uffink: The Uncertainty Principle, w:Stanford Encyclopedia of Philosophy, (Winter 2016 Edition), red. Edward N. Zalta URL = https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/qt-uncertainty/ [dostęp: 10 marca 2018].
Howorus-Czajka M., Przenikanie idei informelu a prasa polska lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX wieku, Gdańsk 2013.
Ingarden R., Zagadnienie przypadku, „Kwartalnik Filozoficzny” 2017, 1, s. 162‒166, przedruk za: idem, Zagadnienie przypadku, „Sprawozdania PAU” 1948, 4, s. 195‒200.
Interview with William Wright (1950), w: [K. Stiles, P. Selz,]Theories and Documents of Contemporary Art. A sourcebook of Artists’ Writings, Berkeley, Los Angeles, London 1996
Juszkiewicz P., Aneks. Dwie analizy, w: idem, Od rozkoszy historiozofii do „gry w nic”. Polska krytyka artystyczna czasu odwilży, Poznań 2005, s. 53–67.
Juszkiewicz P., Powrót do innej przyszłości. Zmiana koncepcji obrazu w myśli Mieczysława Porębskiego (1948, 1957), „Rocznik Historii Sztuki” 2013, 38, s. 51‒58.
Kantor T., O współczesnym malarstwie Francji [odczyt w Związku Plastyków w Krakowie 1948], w: Tadeusz Kantor. Wędrówka, red. J. Chrobak, L. Stangret, M. Świca, Kraków 2000.
Kantor T., Surrealizm,„Przekrój” 1948, 21(163), s. 12.
Kantor T., O aktualnym malarstwie francuskim. Notatki paryskie, „Życie Literackie” 1955, 47, s. 3.
Kantor T., Abstrakcja umarła – niech żyje abstrakcja, „Życie Literackie” 1957, 56(308), s. 6.
Kantor T., Metamorfozy. Tekstyo latach 1934‒1974, oprac. K. Pleśniarowicz, Wrocław 2005.
Kantor T., A Journey Through Other Spaces. Essays and Manifestos, 1944‒1990, oprac. T. Kobiałka, Berkeley 1993.
Kantor T., M. Porębski, Grupa Młodych Plastyków po raz drugi (Pro domo sua), „Twórczość” 1946, 9, s. 82‒87.
Kantor T., M. Porębski, Deska: chciałbym aby kiedyś́ profesor Mieczysław Porębski napisał mały esej o tym biednym przedmiocie, Warszawa 1997.
kantorinformel, red. M. Niechoda, kat. wyst., Starmach Gallery, Kraków 1999.
Kępiński Z., Tadeusz Kantor, XXX Biennale di Venezia. Section polonaise, Warszawa 1960, bp
Kotula A., P. Krakowski, Sztuka abstrakcyjna, Warszawa 1973, s. 318‒320.
Krakowska E., Szkice z pamięci,Kraków 2009.
Krakowski P.,Szkolne lata Tadeusza Kantora, w: W Tarnowie i Krakowie. Szkolne lata Tadeusza Kantora 1924‒1939 wraz z uzupełnieniami do roku 1944, red. J. Chrobak, J. Michalik, Kraków 2009.
Lejeune P., Pakt autobiograficzny, w: idem, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, red. R. Lubas-Bartoszyńska, Kraków 2001.
Lupasco S., Logique et contradiction, Paris 1947.
Lupasco S., Les trois matières.Essai, Paris 1960.
Łarionow D., Wystarczy tylko otworzyć drzwi… Przedmioty w twórczości Tadeusza Kantora,Łódź 2015
Majewski P., Malarstwo materii w Polsce jako formuła „nowoczesności”, Lublin 2006.
Mathieu G., Désormais seul en face de Dieu, Lousanne 1998.
Mathieu G., Mon ami Lupasco, http://ciret-transdisciplinarity.org/bulletin/b13c1.php[dostęp: 20 lutego 2018].
Nowaczyk W.,Twórczość Tadeusz Kantora w kolekcji poznańskiej, w: Dzieła Tadeusza Kantora w kolekcji Muzeum Narodowego w Poznaniu. Katalog obrazów i prac na papierze, oprac. W. Nowaczyk, Poznań 1993.
[hasło:] Odkrycie,w: Słownik języka polskiego PWN,https://sjp.pwn.pl/sjp/odkrycie;2493117.html, [dostęp: 25 maja 2018].
Paluch-Cybulska M., Pejzaż w twórczości malarskiej i rysunkowej Tadeusza Kantora, Kraków 2005
Panoramiczny Happening Morski i Tadeusz Kantor w latach 1964‒1968,red. J. Chrobak, M. Rogalski, M. Wilk, Kraków 2008.
Paris post war. Art and existentialism 1945‒1955,red. F. Morris,Tate Gallery, London 1993
Pascal B., Myśli, tłum. T. Boy-Żeleński, Warszawa 2002.
Piotrowski P.,Odwilż. Sztuka ok. 1956 r., katalog wystawy, Poznań 1996.
Piotrowski P., Znaczenia modernizmu. W stronę historii sztuki polskiej po 1945, Poznań 1999.
Polit P.,„Aneantyzacje” i matryce śmierci. O tendencji zerowej w twórczości Tadeusza Kantora, w: Tadeusz Kantor. Interior imaginacji, red. J. Suchan, M. Świca, Kraków 2005.
Pleśniarowicz K., Kantor. Artysta końca wieku,Wrocław 1997.
Porębski M., Iluzja, przypadek, struktura, „Przegląd Artystyczny” 1957, 1, s. 19‒37.
Porębski M.,Sztuka a informacja, „Rocznik Historii Sztuki” 1962, 3, s. 44‒111.
Poussin N., [Uwagi o malarstwie];Listy, w: Teoretycy, historiografowie i artyści o sztuce 1600–1700, oprac. J. Białostocki, red. M. Poprzęcka, A. Ziemba, Warszawa 1994.
Przyboś J., Materii pomieszanie, „Nowa Kultura” 1958, 26, s. 4.
Puszko H., Sartre a Heidegger, „Sztuka i Filozofia” 1992, 5, s. 123‒128.
Restany P., Peinture existentielle: Wols, „Vingtième Siècle” 1962, 19, s. 52‒56.
Sartre J.-P., Doigts et non-doigts, w: idem, H.-P. Roché, W. Haftmann, Wols en personne, Aquarelles et dessins, Paris 1963.
Sartre J.-P., Problemy bytu i nicości.Egzystencjalizm jest humanizmem, tłum. K. Szeżyńska-Maćkowiak, J. Krajewski, Warszawa 2001.
Stangret L., Tadeusz Kantor. Malarski ambalaż totalnego dzieła,Kraków 2006.
[Schorlemmer U.],Sztuka jest przestępstwem. Tadeusz Kantor a Niemcy i Szwajcaria,Kraków–Nürenberg 2007.
Suchan J., Kantor jako twórca i jako tworzywo, w: Interior imaginacji, red. M. Świca, J. Suchan, Warszawa 2005, s. 53‒63.
Suppes P., Aristotle’s Concept of Matter and its relation to modern concept of matter, „Synthése” 1974, 28, s. 27‒50.
Tadeusz Kantor i lata 1959‒1964,red. J. Chrobak, J. Michalik, Kraków 2013.
Tadeusz Kantor. Niemożliwe / Impossible, red. J. Suchan, kat. wyst. Bunkier Sztuki Galeria Sztuki Współczesnej czerwiec‒lipiec 2000, Kraków 2000.
Tadeusz Kantor. Wędrówka, red. J. Chrobak, L. Stangret, M. Świca, Kraków 2000.
Tadeusz Kantor. Zbiory publiczne,katalog prac, red. i oprac. A. Halczak, Kraków 2003.
Tatarkiewicz W., Forma: Dzieje jednego wyrazu i pięciu pojęć,w: Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce. Dwadzieścia sześć artykułów uczonych europejskich i amerykańskich, red. J. Białostocki, Warszawa 1976.
Temple D., La Théorie de Lupasco et trois de ses applications, http://spiralconnect.univ-lyon1.fr/spiral-files/download?mode=inline&data=2134256 [dostęp: 10 marca 2018].
Turowski A., Kłopoty z figuracją w czasach abstrakcji,w: Mistrzowi Mieczysławowi Porębskiemu – uczniowie; red. T. Gryglewicz, M. Hussakowska, L. Kalinowski, A. Małkiewicz, W. Bałus, Kraków 2001, s. 381‒397.
W cieniu krzesła. Malarstwo i sztuka przedmiotu Tadeusza Kantora, red. T. Gryglewicz, Kraków 1997
W Tarnowie i Krakowie. Szkolne lata Tadeusza Kantora 1924‒1939 wraz z uzupełnieniami do roku 1944, red. J. Chrobak, J. Michalik, Kraków 2009.
Wystawa sztuki nowoczesnej zorganizowana przez Klub Artystów w Krakowie, Warszawa 1948, bp., http://mbc.cyfrowemazowsze.pl/dlibra/doccontent?id=40513 [dostęp: 20 lipca 2018].
Wystawa współczesnego malarstwa i rysunków francuskich = Peinture et dessins français contemporains, kat. wyst., Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, czerwiec‒lipiec 1946, Kraków 1946.
Materiały audiowizualne
Kantor T., M. Waśkowski, zdjęcia A. Nurzyński, Uwaga! Malarstwo, film, 1957, eksponowany w Cricotece.
Le Palais de la découverte, reż. A. Léveillé, La Compagnie Générale Cinématographique, film czarno-biały, 22’34’’, http://www.palais-decouverte.fr/fr/au-programme/evenements-palais/films-historiques/ [dostęp: 6 lutego 2018].
„Święci rewolucji”, www.fenommedia.pl/archiwum/signum/signum/wys_kantor.swf [dostęp: 20 lipca 2018] .
Licencja
Prawo autorskie regulowane jest oświadczeniem autora przygotowanym przez Wydawnictwo Naukowe UAM a od nr XXVIII także umową licencyjną na publikację online zawartą pomiędzy Autorem i Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza. Autorzy ponoszą odpowiedzialność za oryginalność zamieszczanego materiału tekstowego oraz regulację praw autorskich dotyczących materiałów ilustracyjnych. W przypadku, gdy materiały pochodzą od redakcji – odpowiedzialność ponosi redakcja czasopisma.
Ten utwór dostepny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa - Użycie niekomercyjne - Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.