Materialność świetlnego zapisu – o rzeczach w dorobku Jerzego Lewczyńskiego
PDF (Język Polski)

Keywords

archeology of photography
materiality of photography
Polish photography
Jerzy Lewczyński
archive
social art history

How to Cite

Kobylińska-Bunsch, W. (2019). Materialność świetlnego zapisu – o rzeczach w dorobku Jerzego Lewczyńskiego. Artium Quaestiones, (29), 161–185. https://doi.org/10.14746/aq.2018.29.6

Number of views: 400


Number of downloads: 352

Abstract

The popularity of Jerzy Lewczyński (1924-2014) coincided with the academic interest in the problem of archive, corresponding to Lewczyński’s program of the “archeology of photography,” developed in the 1970s. Lewczyński’s idea consisted in restoring Kantor’s “reality of the lowest rank,” i.e. the rejected microhistories hidden in the anonymous and the forgotten or taken out of an ashtray at the Warsaw Central train station. Today, however, one tends to forget that Lewczyński’s gesture of artistic legitimization did not aim at giving new meanings, but above all at blurring the boundary between everyday items and those which emerged from some kind of “aesthetic situation” (Maria Gołaszewska). This aspect of his art can be seen, e. g, in his visual journal, where the artist included objects of particular importance – next to Xerox copies of his own works or works of other artists, he placed also shopping receipts. Lewczyński equaled the value of cheap receipt paper with the noble velvety quality of bromine. He did not reduce his collected items to their aesthetic function, having rejected the institutionalized idea of the artifact as a work of art to enjoy by the audience. Anticipating the postulates of Bruno Latour, instead of showing objects appropriated by the power of the gaze, he presented actors: things that asked questions on their own.

https://doi.org/10.14746/aq.2018.29.6
PDF (Język Polski)

References

Batchen G., Each wild idea. Writing, photography, history, London 2000

Calhoon K.S., Personal effects. Rilke, Barthes, and the matter of photography, „MLN” (German Is-sue), 1998, 3(113), s. 612–634

Chéroux C., Wernakularne. Eseje z historii fotografii, tłum. T. Swoboda, Warszawa 2014

Czartoryska U., Ikonosfera Zbigniewa Dłubaka, „Fotografia” 1967, 5, s. 101

Dąbrowska D., „Żeby się ukazało życie, które kiedyś było” – o znaczeniu materialności fotografii, w: Rzecz w kulturze, red. B. Pawłowska-Jądrzyk, D. Dąbrowska, Warszawa 2016, s. 33–47

Derrida J., Gorączka archiwum. Impresja freudowska, tłum. J. Momro, Warszawa 2016

Domańska E., Humanistyka nie-antropocentryczna a studia nad rzeczami, „Kultura Współczesna” 2008, 3, s. 9–21

Drozdowski R., Krajewski M., Za fotografię! W stronę radykalnego programu socjologii wizualnej, Warszawa 2010

Edwards E., Hart J., Introduction. Photographs as objects, w: On the Materiality of Images, red. E. Edwards, J. Hart, New York 2004, s. 1–15

Edwards E., Photography and the material performance of the past, „History and Theory” 2009, 4(48), s. 130–150

Edwards E., Objects of affect. Photography beyond the image, „Annual Review of Anthropology” 2012, 41, s. 221–234

Foucault M., Archeologia wiedzy, tłum. A. Siemek, Warszawa 1977

Garztecki J., Prowokacje, „Kultura” 1967, 18(248), s. 10

Gell A., Wrapping in images. Tattooing in Polynesia, Oxford 1999

Gilbert Z., Networking regionalism. Long-distance performativity in the International Mail Art Net-work, „TAREA” 2017, 4(4), s. 84–96

Gołaszewska M., Zarys estetyki. Problematyka, metody, teorie, Warszawa 1984

Janczyk M., Święch I., Otwieram i zamykam oczy. Prezentacja twórczości Jerzego Lewczyńskiego, Kraków 2006–2007

Kantor T., Teatr śmierci. Teksty z lat 1975–1984, Wrocław 2005

Kobylińska-Bunsch W., Utrwalić to, co niematerialne. Fotografia jako (s)chronienie pamięci w pol-skich strategiach artystycznych XX i XXI wieku, w: Konserwacja zapobiegawcza środowiska 3. Dziedzictwo niematerialne i pamięć, red. J. Wysocki et al., Warszawa–Zielona Góra 2015, s. 165–172

Kobylińska-Bunsch W., „Fotografia egzystencjalna” Zdzisława Beksińskiego, „Miejsce. Studia nad sztuką i architekturą polską XX i XXI wieku” 2016, 2, s. 59–83

Kordjak-Piotrowska (Kordjak) J., Polska fotografia awangardowa 2. połowy lat 50., w: Egzystencje, red. R. Szwander, Warszawa 2005, s. 5–17

Krajewski M., Guma do żucia i papierosy. Dwa przedmioty, które lubię, w: W stronę socjologii przedmiotów, red. M. Krajewski, Poznań 2005, s. 129–135

Krajewski M., Przedmiot, który uczłowiecza..., „Kultura Współczesna” 2008, 3, s. 43–54

Krajewski M., Są w życiu rzeczy. Szkice z socjologii przedmiotów, Warszawa 2013

Kuryluk J., O mistrzach obiektywu – obiektywnie, „Kamena” 1962, 15(253), s. 7–8

Lachowski M., Awangarda wobec instytucji. O sposobach prezentacji sztuki w PRL-u, Lublin 2006

Latour B., When things strike back. A possible contribution of ‘science studies’ to the social sciences, „British Journal of Sociology” 2000, 1(51), s. 107–123

Lewczyński J., Feliks Łukowski – zapomniany fotograf ziemi tomaszowsko-lubelskiej, w: Fotografia artystyczna na terenach pogranicza w latach 1945–1987. Materiały z III Sympozjum w Szczecinie 13– 15.11.1987, red. K. Łuczywek, Szczecin 1988, s. 91–107

Łubowicz E., Autoportret w negatywie. Oryginalność koncepcji fotografii w ujęciu Jerzego Lewczyńskiego, w: Archeologia fotografii. Prace z lat 1941–2005, red. K. Jurecki, I. Zjeżdżałka, Września 2005, s. 21–24

Marek Piasecki. With care, red. E. Chorzępa, M. Piłakowska, Poznań 2017

Morton Ch., Photography and the comparative method. The construction of an anthropological ar-chive, „Journal of the Royal Anthropological Institute” 2012, 2(18), s. 369–396

Muzeum faktów odczutych. Z Barbarą Kirshenblatt-Gimblett rozmawiają Jan Śpiewak, Zofia Waślicka i Artur Żmijewski, „Krytyka Polityczna” 2014, 40–41, s. 262–275

Nowicki W., Dno oka. Eseje o fotografii, Wołowiec 2010

Nowicki W., Jerzy Lewczyński. Pamięć obrazu, Gliwice 2012

Nowicki W., Odbicie, Warszawa 2015

Olsen B., W obronie rzeczy. Archeologia i ontologia przedmiotów, tłum. B. Shallcross, Warszawa 2013

Olsen B., Z. Dziuban, Wszyscy jesteśmy archeologami, „Znak” 2015, wrzesień, dostępny w Internecie: http://www.miesiecznik.znak.com.pl/wszyscy-jestesmy-archeologami [dostęp: 5 lutego 2018]

Pijarski K., Archeologia fotografii. Czy można zarchiwizować gest?, „Kultura Współczesna” 2011, 4, s. 121–135

Pomian K., Zbieracze i osobliwości. Paryż–Wenecja. XVI–XVIII wiek, tłum. A. Pieńkos, Warszawa 1996

Przybyło-Ibadullajev M., Srebro w żelatynie, w: Emulsja, red. M. Przybyło-Ibadullajev, Warszawa 2015, s. 157–160

Ptak O., Jerzozwierz. Portrety i autoportrety Jerzego Lewczyńskiego, Gliwice 2012

Scruton R., Fotografia i reprezentacja, w: Fotografia i filozofia. Szkice o pędzlu natury, red. S. Wal-den, tłum. I. Zwiech, Kraków 2013, s. 166–198

Sibum O., Reworking the mechanical value of heat. Instruments of precision and gestures of accuracy in early Victorian England, „Studies in History and Philosophy of Science” 1995, 1(26), s. 73–106

Sobota A., Impulsy i pęknięcia, w: Stefan Wojnecki – pęknięcia. Ku symulacji, oprac. W. Makowiecki, M. Michałowska, M. Pawłowski, Poznań 1999, s. 10–15

Sobota A., Nowe horyzonty w nowych mediach. Zjawiska sztuki polskiej w latach 1945–1981, Wro-cław 2017

Szczypiorska-Mutor M., Praktyki fotograficzne i teksty kultury. Inwersja, metamorfoza, montaż, War-szawa 2016

Szyjkowska-Piotrowska A., Po-twarz. Przekraczanie widzialności w sztuce i filozofii, Warszawa 2011

Wróblewska M., Fotografie ruin, ruiny fotografii 1944–2014, Warszawa 2014

Zagrodzka A., Fotografia subiektywna w sztuce polskiej 1956–1969, Lublin 2016

Zborowska A., Przedmioty w działaniu, „Widok. Teorie i praktyki kultury wizualnej” 2014, 6, dostęp-ny w Internecie: http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/200/330 [dostęp: 5 lutego 2018]

Ziębińska (Ziębińska-Lewandowska) K., „Praktyka widzenia. Twórczość fotograficzna Zbigniewa Dłubaka w latach 1947–2000”, praca magisterska napisana pod kierunkiem prof. Marii Poprzęckiej, Instytut Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2001