Techniki tłumaczenia frazy תֵּבַת עֲצֵי־גֹפֶר i jej łacińskiego odpowiednika arca de lignis levigatis w czeskich i polskich przekładach biblijnych z okresu od XIV do XVI wieku
PDF

Słowa kluczowe

język polski
język czeski
Biblia
arca de lignis levigatis

Jak cytować

SIERADZKI , A. . (2020). Techniki tłumaczenia frazy תֵּבַת עֲצֵי־גֹפֶר i jej łacińskiego odpowiednika arca de lignis levigatis w czeskich i polskich przekładach biblijnych z okresu od XIV do XVI wieku. Bohemistyka, 20(4), 479–502. https://doi.org/10.14746/bo.2020.4.2

Abstrakt

Przedmiotem analiz są sposoby przekładu fraz תֵּבַת עֲצֵי־גֹפֶר oraz arca de lignis levigatis w czeskich i polskich tekstach biblijnych z okresu od XIV do XVI wieku. Celem prowadzonych badań jest pokazanie na ile kształt leksykalny odpowiedników tych fraz we wspomnianych tłumaczeniach miał związek z wyborem podstawy tłumaczenia, z panującą w danym kręgu tradycją przekładową oraz z przyjmowanymi interpretacjami i objaśnieniami określonego miejsca w Biblii.

Prowadzone w artykule analizy pokazują, że autorzy wszystkich czeskich przekładów biblijnych unikają dosłownego tłumaczenia rzeczownika tebh i jego łacińskiego odpowiednika arca. Tak translatorzy katoliccy, jak i protestanccy regularnie oddają go przez rzeczownik koráb. Taki sposób przekładu przyjmują też, wzorując się na Czechach, katolickie biblie polskie. Stan obserwowany w badanych tekstach dowodzi, że decyzje translatorskie były motywowane nie znaczeniem rzeczownika z podstawy hebrajskiej czy łacińskiej, ale związane były z możliwymi ujęciami arki Noego w pismach teologicznych czy nawet utrwalonych w ogólnie pojętej kulturze chrześcijańskiej.

Inne rozwiązania na gruncie polskim przyjmują protestanckie tłumaczenia z języków oryginału, w których człon konstytutywny frazy stanowią rzeczowniki archa i skrzynia, bezpośrednio nawiązujące do znaczenia rzeczownika z podstawy tłumaczenia.

https://doi.org/10.14746/bo.2020.4.2
PDF

Bibliografia

Berns A. D., 2015, The Bible and Natural Philosophy in Renaissance Italy: Jewish and Christian Physicians in Search of Truth, Cambridge.

Biblia Tysiąclecia, 1982, wydanie trzecie poprawione, Poznań.

Briks P., 1999, Podręczny słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, Warszawa.

Calascio M. de, 1747, Concordantiae sacrorum Bibliorumhebraicorum... Londini.

Cohen Ch., 1972, Hebrew tebh: Proposed Etymologies, Janescu, nr 4, s. 44–45

Elektronický slovník staré češtiny, 2020. Praha, oddělení vývoje jazyka Ústavu pro jazyk český AV ČR, v. v. i., 2006–. Online: http://vokabular.ujc.cas.cz [do- stęp: 13.05.2020].

Flavi Josephi opera, 1892, Berlin.

Flawiusz J., 1979, Dawne dzieje Izraela, Poznań.

Fürst J., 1840, Librorum sacrorum Veteris Testamenti Concordantiae..., Lipsk.

Greń Z., 1996, Techniki przekładowe staroczeskich tłumaczy Biblii i paralelne metody objaśniania tekstu w folklorze, Rocznik Slawistyczny 50, s. 77–86.

Hirsch E. G., Hyvernat H., 2020, Gopher-wood, [w:] Jewish Encyclopedia. Online: http://www.jewishencyclopedia.com/articles/6808-gopher-wood [dostęp: 7.05.2020].

Jewish Encyclopedia, 2020. Online: http://www.jewishencyclopedia.com/articles/1780-ark-of-noah [dostęp: 22.04.2020].

Jougan A., 1957, Słownik kościelny łacińsko-polski, Poznań.

Kwilecka I., 1990, Średniowieczna Biblia czeska a staropolskie przekłady biblijne (Zarys problematyki badawczej), Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica 23, s. 73–82.

Kwilecka I., 2003a, Staropolskie przekłady Biblii i ich związki z biblistyką europejską. Zarys problematyki, [w:] eadem, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań, s. 209–229.

Kwilecka I., 2003b, Z dziejów przekładu pierwszej polskiej Biblii protestanckiej, [w:] eadem, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, Poznań, s. 335–352.

Kyas V., 1997, Česká bible v dějinách národního písemnictví, Praha: Vyšehrad.

Marini M., 1593, Collectio messis. Dictionarium Latino Hebraeum ex thesauro decerptum, Venetia.

Merell J., 1956, Bible v českých zemích od nejstarších dob do současnosti, Praha.

Parkhurst J., 1813, A Hebrew and English Lexicon Without Points: In which the Hebrew and Chaldee Words of the Old Testament are explained in their leading and derived Sensus..., Londyn.

Riera D., 1700, Psalterium Marianum praefiguratum, Maiorica.

Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis episcopi, Opera omnia, 1837, Paris.

Scheffer V., 1712, Biblia immacilata.Tomus secundus, Praga.

Sieradzki A., 2019, Tłumaczenie frazy תֵּבַת עֲצֵי־גֹפֶר i jej odpowiedników łacińskich w polskich tekstach biblijnych XVI wieku, [w:] Studia hebraica. Księga pamiątkowa Seminarium Wiedzy o Hebrajszczyźnie Biblijnej dedykowana Pani Profesor Kamilli Termińskiej, Katowice, s. 221–238.

Słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, 1983, tom V: I–Lyrista, red. M. Plezia, Wrocław.

Słownik polszczyzny XVI wieku, 1976, tom X, red. M. R. Mayenowa, Warszawa.

Spoelstra J. J., 2013, Life Preservation in Genesis and Exodus: An Exegetical Study of the Tebh, Stellenbosch.

Staročeská textová banka, 2020. Online: https://vokabular.ujc.cas.cz/banka.aspx?idz=SDTB [dostęp: 15.05.2020].

Szeruda J., 1932, Geneza i charakter Biblii gdańskiej, Warszawa.

The NAS Old Testament Hebrew Lexicon, 2020, Online: https://www.biblestudytools.com/lexicons/hebrew/nas/tebah.html [dostęp: 9.05.2020].

Wanicowa Z., 2010, Mechanizm błędów translacyjnych w »Biblii Królowej Zofii« a spór o podstawę jej przekładu, Językoznawstwo : współczesne bada- nia, problemy i analizy językoznawcze 1 (4), s. 13–35.

Ziomek J., 1976, Renesans, Warszawa.