Abstract
The article presents the circumstances surrounding the creation and collapse of the autonomous Provinces of Western Bosnia (1993–1994) and the Republic of Western Bosnia (1994–1995) in the context of events related to the war in Croatia and Bosnia and Herzegovina in 1992–1995. Based on multilingual literature on the subject, the article describes military operations in the Cazin Krajina region, the manner in which leader Fikret Abdić exercised power, and his fate after the collapse of the two „autonomies”. These small quasi-states had their own political institutions and armies. F. Abdić was considered a critic and political rival of the President of BiH Alija Izetbegović. He declared that his goal was political cooperation with Serbs and Croats on the basis of common economic interests. His secession from BiH was treated in Sarajevo as political „treason”. With the end of the Bosnian-Croatian fighting, F. Abdić lost the ability to manoeuvre between the parties of the conflict. Moreover, he was not a partner for Western countries. They recognised only his political rival, Alija Izetbegović, as the legitimate representative of all Bosnian Muslims. The elimination of F. Abdić's „autonomy” was seen as a natural consequence of the end of the Bosnian conflict.
References
ICRC, Position paper, the establishment of Protected Zones for Endangered Civilians in Bosnia and Herzegovina, http://casebook.icrc.org/case-study/bosnia-and-herzegovina-constitution-safe-areas [dostęp: 24.06.2025].
Raporty Tadeusza Mazowieckiego z byłej Jugosławii, Poznań–Warszawa 1993.
Security Council. Report of the Secretary General pursuant to Resolution 844 (1993), 9.05.1994, https://refworld.org/ reference/countryrep.unsc/1994/en/30392 [dostęp: 24.06.2025].
UN Resolution 819 (1993), http://digitallibrary.un.org/record/164939?In=en&v=pdf [dostęp: 24.06.2025].
UN Resolution 836 (1993), https://digitallibrary.un.org/record/166973?v=pdf [dostęp: 24.06.2025].
Velika Kladuša, http://arhiva2centar-2a-mir-hr/uploads/VELIKAKLADUSA-optuznica.pdf [dostęp: 24.06.2025].
ICTY, Slobodan Milošević case (Kosovo, Croatia and Bosnia and Herzegovina), ICTY Trial Chamber III - Judges Robinson (Presiding), Kwon and Bonomy, 12.01.2005, https://www.icty.org/x/cases/slobodan_milosevic/trans/en/050112IT.htm [dostęp: 24.06.2025].
Barriot P., Crepin E., Le proces Milošević ou l’inculpation du peuple serbe, Lausanne 2005.
Bilski R., Kocioł bałkański, Warszawa 2000.
Bezruchenko W., The Civil war in Bosnia and Herzegovina (1992–1995). Political, military and diplomatic history [w:] Political, social and religious studies of the Balkans, t. 3, Houston 2022.
Borucki M., Historia powszechna do 1998 roku, Warszawa 1999.
Bujwid- Kurek E., Państwa pojugosłowiańskie. Szkice politologiczne, Kraków 2008.
Čizmić I., Serbska mniejszość narodowa w Chorwacji [w:] Europa Narodów. Problemy etniczne Europy Środkowo-Wschodniej, red. G. Babiński, W. Miodunka, Kraków 1995.
Chorwacka Republika Herceg-Bosna (Herceg-Bosna), http://www.worldstatesmen.org/Bosnia.html [dostęp: 24.06.2025].
Delić B., Zatočenici zločinja [w:] Izbeglice - žrtve etničkog inženijeringa, „Biblioteka Svedočanstva” 2004, nr 32.
Donia R. J., Karadžić. Rzeźnik Bośni, Warszawa 2023.
Fejić B., Peti Korpus, Sarajevo 2002.
Gibas-Krzak D., Bośnia i Hercegowina: Determinanty dziejów. Pomiędzy Serbami, Chorwatami a supremacją Muzułmanów, Częstochowa 2016.
Grześkowiak S., Poczet islamskich ideologów i ekstremistów, Warszawa 2023.
Hašić J., The Politics of memory in Cazinska Krajina: case study of „Autonomous Province of Western Bosnia”, Sarajevo 2012.
Jašarević S., Treci rat. Peti Korpus protiv Autonomije, Bihać 1997.
Kličić S., Međubošnjacki sukob u Cazinskoj Krajini 1992–1995: političko-pravni aspekti nastanka i djelovanja Autonomne Pokrajine Zapadna Bosna, Bihać 2002.
Korzeniewska-Wiszniewska M., Serbia pod rządami Slobodana Miloševicia. Serbska polityka wobec rozpadu Jugosławii w latach dziewięćdziesiątych XX wieku, Kraków 2008.
Korzeniewska-Wiszniewska M., Serbowie jako mniejszość w warunkach transformacji politycznej w państwach byłej Jugosławii, 1995–2016, Kraków 2017.
Koszel B., Konflikt na Bałkanach 1991–1999 a bezpieczeństwo europejskie, „Zeszyty Instytutu Zachodniego” 2000, nr 16.
Krawczyk A., Czyja jest Bośnia? Krótka historia kraju trzech narodów, Kraków 2021.
Krysieniel K., System polityczny Republiki Chorwacji, Poznań–Chorzów 2007.
Krysieniel K., W cieniu Dayton. Bośnia i Hercegowina między etnokracją a demokracją konsocjonalną, Warszawa 2012.
Krzak A., Charakterystyka działań militarnych Bośni i Hercegowinie 1992–1993 [w:] Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton. Przeszłość-teraźniejszość-przyszłość, red. P. Chmielewski, S. L. Szczesio, Łódź 2011, s. 25–49.
Kuczyński M., Krwawiąca Europa. Konflikty zbrojne i punkty zapalne w latach 1990–2000, Warszawa 2001.
Kukułka J., Historia współczesnych stosunków międzynarodowych 1945–1996, Warszawa 1998.
Kuźniar Z., Fronczyk A., Wojna etniczna w byłej Jugosławii - źródła i skutki. Wybrane aspekty, „Zeszyty Naukowe WSWL” 2013, nr 2, s. 37–45.
Marijan D, Oluja, Zagreb 2007.
Mujagić K., Istina o Autonomnoj Pokrajini Zapadna Bosna 1993–1995, Cazin 2013.
Mulaosmanić M., Nastanak Autonomne Pokrajine Zapadna Bosna, „Historija Traganja” 2012, nr 32–33, s. 87–103.
Olszański T., Mój brat cię zabije!, Warszawa 1995.
Orzelska A., Wpływ konfliktu w byłej Jugosławii na stosunki Stanów Zjednoczonych z Unią Europejską 1990–95, Warszawa 2002.
O’Shea B., Crisis in Bihac: Bosnia bloody battlefield, Portland 1998.
Parzymies A., Muzułmanie w Jugosławii [w:] Muzułmanie w Europie, red. A. Parzymies, Warszawa 2005, s. 71–99.
Paszkiewicz J., Exodus Serbów z Chorwacji i główne problemy związane z ich powrotem (1991–2002), [w:] Europa-Polska-Migracja, red. S. Wojciechowski, R. Fiedler, Poznań 2003, s. 119–134.
Paszkiewicz J., Problem integracji Serbów powracających do Chorwacji ze społeczeństwem i strukturami państwa chorwackiego (2000–2005) [w:] Integracja i tożsamość narodowa w Europie Środkowo-Wschodniej na przestrzeni dziejów, red. E. Znamierowska-Rakk, Warszawa 2007, s. 100–113.
Pavličević D., Historia Chorwacji, Poznań 2004.
Petraeus D., Roberts A., Konflikt. Militarna historia wojen po 1945, Kraków 2024.
Roszkowski W., Półwiecze. Historia polityczna świata po 1956 roku, Warszawa 2002.
Shrader C. R., The Muslim-Croat civil war in Central Bosnia. A Military history 1992–1994, College Stadion 2003.
Sochacki S., Bośnia i Hercegowina 1995–2012. Studium politologiczne, Toruń 2015.
Surhone L. M., Tennoe M. T., Hennshow S. F., Operation „Tiger 94’”, Beau Bassin 2011.
Szczesio S. L., Droga ku wojnie - sytuacja w Bośni i Hercegowinie 1990–1992 [w:] Bałkany w XX i XXI wieku. Historia-polityka-kultura, red. S. Sochacki, H. Stys, Toruń 2009, s. 179–206.
Szczesio S. L., Rola NATO i Rosji w rozwiązaniu kryzysu sarajewskiego w lutym 1994 r. [w:] W kręgu historii Europy Środkowo-Wschodniej. Studia i szkice, red. P. Chmielewski, A. Głowacki, Łódź 2009, s. 95–100.
Thomas N., Mikulan K., The Yugoslav Wars (2) - Bosnia, Kosovo and Macedonia 1992–2001, Oxford 2006.
Waldenberg M., Rozbicie Jugosławii. Od separacji Słowenii do wojny kosowskiej, Warszawa 2003.
Valeckij O., Jugoslavskaja vojna 1991–1005, Moskva 2006 [Baлeцкий O., Югocлaвcкaя вoйнa 1991–1995, Mocквa 2006].
Walkiewicz W., Jugosławia. Państwa sukcesyjne, Warszawa 2009.
Wybranowski D., Alija Izetbegović i koncepcja „państwa muzułmańskiego” w Bośni i Hercegowinie w XX wieku (ze szczególnym uwzględnieniem „Deklaracji Islamskiej”), „Balcanica Posnaniensia. Acta et Studia” 2010, t. 17, s. 134–146.
Wybranowski D., Armia Republiki Serbskiej w Bośni (1992–1995) - geneza, struktura i pierwsze lata istnienia [w:] Bałkany Zachodnie między przeszłością a przyszłością w 20-lecie rozpadu byłej Jugosławii, red. P. Chmielewski, S. L. Szczesio, Łódź 2013, s. 153–178.
Wybranowski D., Między niepodległością a dezintegracją. Bośnia i Hercegowina w XX i XXI wieku, Szczecin 2011.
Wybranowski D., Początki i pierwsze lata Armii Republiki Bośni i Hercegowiny [w:] Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton. Przeszłość-teraźniejszość-przyszłość, red. P. Chmielewski, S. L. Szczesio, Łódź 2011, s. 311–324.
Wybranowski D., Unia Europejska a zatarg muzułmańsko-chorwacki o Mostar w latach 90. XX w. U początków Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa UE wobec obszaru byłej Jugosławii [w:] Unia Europejska jako globalny aktor stosunków międzynarodowych, red. T. Czapiewski, A. Staszczyk, Szczecin 2011, s. 211–234.
Zdeb A., Ordynarna demonstracja władzy. O zarządzaniu konfliktem w Bośni i Hercegowinie, Kraków 2023.
Zieliński B., Krwawe puzzle, „Wprost” 1994, nr 7.
Żurek P., Bośnia i Hercegowina w wizji politycznej Franjo Tudjmana [w:] Bośnia i Hercegowina 15 lat po Dayton, s. 13–23.
505. Viteška Brdska Brigada, https://www.youtube.com/watch?v=lc1H9lICjhk [dostęp: 24.06.2025].
5th Corps of Army RBiH, Bihac, http://www.vojska.net/eng/armed-forces/bosnia-and-herzegovina/army/corps/5/ [dostęp: 24.06.2025]
Alija Izetbegović Foundation, Alija Izetbegovic Biography, https://www.alijaizetbegovic.org/en/biography-2/ [dostęp: 24.06.2025].
Atif Dudaković (1954–), http://www.vojska.net/eng/biography/d/dudakovic/atif/ [dostęp: 24.06.2025].
Autonomous Province of Western Bosnia, http://www.worldstatesmen.org/Bosnia.html [dostęp: 24.06.2025].
BBC News, Bosnia candidate jailed for war crimes, 31.07.2002, http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/2165007.stm [dostęp: 24.06.2025].
BBC News, Warlord on trial in Croatia, 20.07.2002, http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/1448009.stm [dostęp: 24.06.2025].
Benčić L., Fikret Abdić oglasio se iz zatvora: Kladušani, ne dolazite u Pulu na moj rođendan, možda ga dočekam na slobodi, https://www.jutarnji.hr/vijesti/hrvatska/fikret-abdic-oglasio-se-iz-zatvora-kladusani-ne-dolazite-u-pulu-na-moj-rodendan-mozda-ga-docekam-na-slobodi-1821330 [dostęp: 24.06.2025].
Braniteljski, Peti Korpus Armije Republike BiH protiv Narodne Odbrane APZB, https://identitet.hr/peti-korpus-armije-republike-bih-protiv-narodne-odbrane-apzb/ [dostęp: 24.06.2025].
DNZ BiH (1996–2022), https://dnzbih.ba/o-nama/ [dostęp: 24.06.2025].
Fikret Abdić Babo od Agrokomerca preko zločina, do korupcije, https://www.slobodnaevropa.org/a/fikret-abdic-presuda-afere-agrokomerc-velika-kladusa/33387384.html [dostęp: 24.06.2025].
Fikret Abdić, kandidat za predsjedništvo I(li) Haag. Sam protiv svih, https://www.bhdani.com/arhiva/80/tekst280html [dostęp: 24.06.2025].
Fikret Abdić osuđen na tri i po godine zatvora, https://balkans.aljazeera.net/news/balkan/2025/4/15/fikret-abdic-osudjen-na-tri-i-po-godine-zatvora [dostęp: 24.06.2025].
Habul E., A Man who divided the people of Krajina, https://aimpress.forumcivique.org/article/10807-001-trae-sar/ [dostęp: 24.06.2025].
Halimović D., Abdićev izlazak iz zatvora: Između euforie i razoračenja, https://www.slobodnaevropa.org/a/abdicev_izlazak_iz_zatvora_izmedju_euforije_i_razocarenja/24510154.html [dostęp: 24.06.2025].
Husejnović A., Ko su bili komandante Abdićeve poražene vojske. Otkrivamo - gdje su i što rade Babini vojnici, https://www.istocnabosna.com/dnews/index.php/vijesti/istocna-bosna-2/item/9665-ko-su-bili-komandanti-abdiceve-porazene-vojske-otkrivamo-gdje-su-i-sta-rade-babini-vojnici [dostęp: 24.06.2025].
Jelovac D., If you can’t beat them - join them, https://aimpress.ch/dyn/trae/archive/data/199401/40123-016-trae-sar.html [dostęp: 24.06.2025].
Jovanović J., Uhapšen upravnik logora Drmeljevo, https://balkaninsight.com/ sr/2014/02/06/uhap%C5%A1en-upravnik-logora-u-bih/ [dostęp: 24.06.2025].
McLaughlin D., War’s legacy and looming elections shape Bosnia’s response to migrants, https://www.irishtimes.com/news/world/europe/war-s-legacy-and-looming-elections-shape-bosnia-s-response-to-migrants–1.3638932 [dostęp: 24.06.2025].
Narodna Odbrana Zapadne Bosne, NOZB, https://apzapadnabosna.com/nozb [dostęp: 24.06.2025].
Omerić E., How Radovan Karadzic benefitted from Bosnian Serb troops mutiny, http://balkaninsight.com/2020/10/08/how-radovan-karadzic-benefitted-from-bosnian-serb-troops-mutiny/ [dostęp: 24.06.2025].
Operacija „Ljeto 95”- Da li je njome spriječen pad Bihaća?, https://bosnae.info/index.php/operacija-ljeto-95-da-li-je-pad-bihaca–2 [dostęp: 24.06.2025].
Operacija Tigar 94?/Kako je Hamdija Abdić razvali Fikreta Abdića Babu, https://www.youtube.com/watch?v=ts8Quu9Vvug [dostęp: 24.06.2025].
Peti Korpus u „Oluji”: HVO nije oslobodio Bihać, Armija RBiH ušla u Hrvatsku u tri pravca, https://balkans.aljazeera.net/teme/2020/8/5/peti-korpus-u-oluji-hv-nije-oslobodio-bihac-armija-rbih-usla-u-hrvatsku-iz-tri-pravca [dostęp: 24.06.2025].
Pine A., NATO hits Serb missile sites: siege of Bihac grows, https://www.latimes.com/archives/la-xpm–1994–11–24-mn–1083-story.html [dostęp: 24.06.2025].
Purić A., Promovisana knjiga Fikreta Abdića – Babe. Od idola do ratnog zločinca i natrag, https://www.radiovkladusa.ba/promovisana-knjiga-fikreta-abdica-babe-od-idola-do-ratnog-zlocinca-i-natrag/ [dostęp: 24.06.2025].
Ratni zločinac Fikret Abdić danas izlazi iz zatvora u Puli, https://www.klix.ba/vijesti/bih/ratni-zlocinac-fikret-abdic-danas-izlazi-iz-zatvora-u-puli/120309001 [dostęp: 24.06.2025].
Suad Tabaković Zvrkić: Neustrašivi Kladuščanin iz jedinice „Hamza”, https://stav.ba/vijest/suad-tabakovic-zvrkic-neustrasivi-kladuscanin-iz-jedinice-hamza/3602 [dostęp: 24.06.2025].
Supić M., Grad sa viskom prkosa, https://www.iltizam.org/tekstovi/read/1723 [dostęp: 24.06.2025].
Uloga 5. Korpusa u operacji „Oluja” i konačno oslobođenje Velike Kladuše - zaboravljena uloga pripadnika ARBiH u ključnoj operacji Hrvatske vojske, https://bosnae.info/index.php/uloga–5-korpusa-u-operaciji-oluja-konacno-oslobodjenje-velike-kladuse-zaboravljena-uloga-pripadnika-arbih-u-kljucnoj-operaciji-hrvatske-vojske [dostęp: 24.06.2025].
Warszawski D., Sarajewo. Oblężenie. Fundamentalizm muzułmański, „Gazeta Wyborcza”, 18.03.1994, https://wyborcza.pl/7,75248,141174.html [dostęp: 24.06.2025].
Viteška brigada (505. Bužimska), http://youtube.com/watchv=V_nNcDEGO [dostęp: 24.06.2025].
License
Copyright (c) 2025 Dariusz Wybranowski

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
- The Author hereby warrants that he/she is the owner of all the copyright and other intellectual property rights in the Work and that, within the scope of the present Agreement, the paper does not infringe the legal rights of another person.The owner of the copyright work also warrants that he/she is the sole and original creator thereof and that is not bound by any legal constraints in regard to the use or sale of the work.
- The Author grants the Purchaser non-exclusive and free of charge license to unlimited use worldwide over an unspecified period of time in the following areas of exploitation:
2.1. production of multiple copies of the Work produced according to the specific application of a given technology, including printing, reproduction of graphics through mechanical or electrical means (reprography) and digital technology;
2.2. marketing authorisation, loan or lease of the original or copies thereof;
2.3. public performance, public performance in the broadcast, video screening, media enhancements as well as broadcasting and rebroadcasting, made available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them;
2.4. inclusion of the Work into a collective work (i.e. with a number of contributions);
2.5. inclusion of the Work in the electronic version to be offered on an electronic platform, or any other conceivable introduction of the Work in its electronic version to the Internet;
2.6. dissemination of electronic versions of the Work in its electronic version online, in a collective work or independently;
2.7. making the Work in the electronic version available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them, in particular by making it accessible via the Internet, Intranet, Extranet;
2.8. making the Work available according to appropriate license pattern Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) as well as another language version of this license or any later version published by Creative Commons. - The Author grants the Adam Mickiewicz University in Poznan permission to:
3.1. reproduce a single copy (print or download) and royalty-free use and disposal of rights to compilations of the Work and these compilations.
3.2. send metadata files related to the Work, including to commercial and non-commercial journal-indexing databases. - The Author declares that, on the basis of the license granted in the present Agreement, the Purchaser is entitled and obliged to allow third parties to obtain further licenses (sublicenses) to the Work and to other materials, including derivatives thereof or compilations made based on or including the Work, whereas the provisions of such sub-licenses will be the same as with the attributed license pattern Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) or another language version of this license, or any later version of this license published by Creative Commons. Thereby, the Author entitles all interested parties to use the work, for non-commercial purposes only, under the following conditions:
4.1. acknowledgment of authorship, i.e. observing the obligation to provide, along with the distributed work, information about the author, title, source (link to the original Work, DOI) and of the license itself.
4.2. the derivatives of the Work are subject to the same conditions, i.e. they may be published only based on a licence which would be identical to the one granting access to the original Work. - The University of Adam Mickiewicz in Poznań is obliged to
5.1. make the Work available to the public in such a way that members of the public may access the Work from a place and at a time individually chosen by them, without any technological constraints;
5.2. appropriately inform members of the public to whom the Work is to be made available about sublicenses in such a way as to ensure that all parties are properly informed (appropriate informing messages).
Other provisions
- The University of Adam Mickiewicz in Poznań hereby preserves the copyright to the journal as a whole (layout/stylesheet, graphics, cover design, logo etc.)

