Słowa kluczowe
literatura
pamięć
fotografia
Zagrzeb
przestrzeń
archiwum
Jak cytować
Abstrakt
Punktem wyjścia niniejszego tekstu jest przekonanie, że chorwacka autorka Daša Drndić w kolejnych swoich książkach konsekwentnie eksploatuje tematykę pamięci i zapomnienia o Holokauście oraz o ofiarach z czasów drugiej wojny światowej. W artykule zestawione zostają fragmenty z dwóch książek April u Berlinu z 2009 r. i EEG z 2016 r. W obu autorka umieszcza rodzaj foto-tekstów, w których dochodzi do połączenia warstwy wizualnej z językową. W pierwszej z nich ten związek jest oczywisty (mamy tam bowiem zestawienie fotografii i tekstu), w drugiej zaś nie jest jednoznaczny, choć staram się wykazać, że Drndić udało się przy pomocą języka stworzyć niezwykle plastyczne „obrazy w ruchu”, w których nałożone zostają na siebie sceny z dzisiejszego Zagrzebia i z lat 40 XX w. Interpretacja tego rodzaju fragmentów zostaje ponadto uzupełniona o rozważania na temat przestrzeni chorwackiej stolicy, w której brakuje znaków świadczących o „trudnym dziedzictwie” (termin Sharon Macdonald).
Bibliografia
Adamczyk-Garbowska M., Uzupełnianie pamięci – izkor bicher jako świadectwo i inspiracja, w: Zagłada Żydów. Pamięć narodowa a pisanie historii w Polsce i we Francji, red. B. Engelking, J. Leociak, D. Libionka, A. Ziębińska-Witek, Lublin 2006, s. 161–170.
Assman A., Przestrzenie pamięci. Formy i przemiany pamięci kulturowej, przeł. P. Przybyła, w: Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009, s.101–142.
Baer U., Umiejscowić pamięć: współczesna fotografia, Holokaust i tradycja pejzażu, w: Pamięć i afekty, red. Z. Budrewicz, R. Sendyka, R. Nycz, Warszawa 2014, s. 245–283.
Barthes R., Światło obrazu. Uwagi o fotografii, przeł. J. Trznadel, Warszawa 2008.
Drndić D., April u Berlinu, Zaprešić 2009.
Drndić D., Belladonna, Zaprešić 2012.
Drndić D., EEG, Zaprešić 2016.
Drndić D., Sonnenschein. Powieść dokumentalna, przeł. D. J. Ćirlić, Wołowiec 2010.
Giergiel S., Ocalić pamięcią. Praktyki pamięci i zapominania we współczesnej prozie postjugosłowiańskiej, Opole 2012.
Goldstein I., Holokaust u Zagrebu, współautor S. Goldstein, Zagreb 2001.
Goldstein I., Zagreb 1941–1945., Zagreb 2011.
Jergović M., Ruta Tanenbaum, przeł. M. Petryńska, Wołowiec 2008.
Każda ofiara ma imię-Every victim has a name, Lublin 2014.
Kiš D., Encyklopedia umarłych, przeł., D. Ćirlić-Straszyńska i Ch. Arvanitidis, Warszawa 1991, s. 51–80.
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 2000.
Leboš S., Kultura promjene, https://www.academia.edu/11046690/Kultura_promjene [dostęp: 11.01.2018].
Lukić J., Bol pamćenia i bol zaborava: (anti)povijesni romani Daše Drndić, „Treća” 2010, nr 2, s. 23–34.
Michałowska M., Foto-teksty. Związki fotografii z narracją, Poznań 2012.
Michałowska M., Obraz utajony. Szkice o fotografii i pamięci, Kraków 2007.
Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolska, R. Traba, współpraca J. Kalicka, Warszawa 2014.
Rewers E., Post-polis. Wstęp do filozofii ponowoczesnego miasta, Kraków 2005.
Romano J., Jevreji Jugoslavije 1941–1945. Žrtve genocida i učesnici narodno oslobodilačkog rata, Beograd 1980.
Rybicka E., Geopoetyka. Przestrzeń i miejsce we współczesnych teoriach i praktykach literackich, Kraków 2014.
Saryusz-Wolska M., Pamięć i miasto, w: eadem, Spotkania czasu z miejscem. Studia o pamięci i miastach, Warszawa 2011.
Sekula A., Czytanie archiwum. Fotografia między pracą a kapitałem, przeł. K. Pijarski Warszawa 2010.
Sendyka R., Co widać z góry. Inne miasto i jego trudne dziedzictwo, http://pismowidok.org/index.php/one/article/view/144/197 [dostęp: 17.11.2017].
Sendyka R., Miejsca, które straszą (afekty i nie-miejsca pamięci), w: Pamięć i afekty, op. cit., s. 285–307.
Sendyka R., Pryzma – zrozumieć nie-miejsce pamięci (non-lieux de memoire), „Teksty Drugie” 2013, nr 1–2, s. 323–344.
Sewior K., Stawiając opór nieistnieniu. Ruta Tannenbaum Miljenka Jergovicia jako narracja postraumatyczna, „Porównania” 2013, nr 12, s. 117–136.
Shallcross B., Rzeczy i Zagłada, Kraków 2010.
Ubertowska A., Rysa, dukt, odcisk. O spektrologiach Zagłady, „Teksty Drugie” 2016, nr 2, s. 102–121.
Ubertowska A., Świadectwo-trauma-głos. Literackie reprezentacje Holokaustu, Kraków 2007.
Zlatar A., Tekst, tijelo, trauma, Zagreb 2004.
Zna li se 1941–1945. Antisemitizam-Holokaust-Antifašizam, red. O. Kraus, Zagreb 1996.
Zorić S., Kultura zaborava – upoznavanje nepoznatog Zagreba, http://www.lupiga.com/vijesti/kultura-zaborava-upoznavanje-nepoznatog-zagreba [dostęp: 05.02.2018].
Židovski Zagreb. Kulturno-povijesni vodič, red. A. Laslo, Zagreb 2011.
http://zagrebjavniprostor.tumblr.com/post/84447866718/obnova-francuskog-paviljona-u-sklopu-zagreba%C4%8Dkog [dostęp: 12.01.2018].
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.