Słowa kluczowe
Bizancjum
Kekaumen
prawo wołoskie
Tesalia
Jak cytować
Abstrakt
Po podbojach Bazylego II społeczności Wołochów bałkańskich znalazły się pod panowaniem bizantyńskim. Prowincjonalny arystokrata Kekaumenos opisał w swoich „Radach” Wołochów z Tesalii, którzy wzniecili krótkotrwały bunt przeciw cesarzowi w 1066 r. Powodem zamieszek były próby zwiększenia podatków oraz formy ich poboru, co spotkało się ze sprzeciwem przywódców wołoskich przekonanych, że zagrażają one materialnemu bytowi społeczności i doprowadzą do utraty dotychczasowych praw.Bibliografia
Źródła. Wydania i tłumaczenia Rad Kekaumena:
Hans-Georg Beck, Vademecum des Byzantinischen Aristokraten. Das Sogennante Strategikon des Kekaumenos, Graz-Vienna-Köln 1956.
Cecaumeni „Strategicon” et incerti scriptores „De officiis regiis libelli”, ed. V. Vasilevski, V. Jernstadt, Sankt Petersburg 1896.
Cecaumeno, Raccomandazioni e consigli di un galantuomo (StrathgikÒn), ed. M.D. Spadaro, Alessandria 1998.
Conseil et récits d’un gentilhomme byzantin. Kékauménos, texte présenté et traduit du grec par Paolo Odorico, Toulouse 2015.
Signes Codoñer Juan, Cecaumeno Strategicon. Consejos de un aristócrata bizantino, Madrid 2000.
Kekaumenos, [w:] Testimonia Najdawniejszych Dziejów Słowian. Seria Grecka, z. 6. Pisarze wieku XI, tłum. i kom. A. Kotłowska, współpraca A. Brzóstkowska, Warszawa 2013, s. 62-105.
Tsounkarakēs Demetrios, Kekaumenos. Stratēgikon, Athēna 1993.
Sovety i rasskazy Kekavmena. Poučenije vizantijskogo polkovodca z XI veka. Podgotovka teksta, vvedenije, perevod i kommentarij G.G. Litavrina. Izdanije vtoroje, pererabobotannoje i dopolnennoje, Sankt Petersburg 2003 [Советы и рассказы Кекавмена. Поучение византийского полководца з XI века. Подготовка текста, введение, перевод и комментарий Г.Г. Литаврина, (1 wydanie) Москва 1972, (2 wydanie) Санкт Петербург 2003.]
Ferluga Jadran, Kekavmen, [w:] Vizantijski izvori za istoriju naroda Jugoslavije, t. 3, Belgrad 1966, s. 189-217 [Ј. Ферлуга, Кекавмен, [w:] Византийјски извори за историју народа Југославије, т. 3, Београд 1966, 189-217.]
Cankova-Petkova Genoveva, Kekavmen, [w:] Grăcki izvori za bălgarskata istorija, t. 7, Sofija 1968, s. 11-38 [Г. Цанкова-Петкова, Кекавмен, [w:] Гръцки извори за българската история, т. 7, София 1968, s. 11-38.]
Pozostałe źródła:
Annae Comnenae Alexias, ed. D.R. Reinsch, A. Kambylis, (Corpus Fontium Historiae Byzantinae, t. 40. Series Berolinensis), Berlin – New York 2001.
Annales Barensis, [w:] MGH SS, t. 5, ed. D. Pertz, Hanover 1844.
Antiche Chronache di Terra di Bari, ed. G. Cioffari, R.L. Tateo, Bari 1991.
Constantino Porfirogenito, De thematibus, ed. A. Pertusi, Vatican 1952.
Constantine Porphyrogenitus De Administrando Imperio, ed. R.J.H. Jenkins, London 1962.
Ioannis Scylitzae Synopsis historiarum, ed. H. Thurn, Berlin 1973.
Ivanov Jordan, Bălgarski starini iz Makedonija, Sofija 1931. [Й. Иванов, Български старини из Македония, София 1931.]
Katalog Du Cange’a, [w:] Testimonia Najdawniejszych Dziejów Słowian, z. 4, Pisarze z VIII-XII wieku, red. A. Brzóstkowska, W. Swoboda, Warszawa 1997, s. 124-132.
Kassianus Bassus, Geoponika. Bizantyńska encyklopedia rolnicza, przekł. I. Mikołajczyk, Toruń 2012.
Księga eparcha, przekł. i kom. A. Kotłowska, Poznań 2010.
Miguel Ataliates, Historia, ed. In. Pérez Martin, Madrid 2002; The History Michael Attaleiates, transl. by A. Kaldellis, D. Krallis, Cambridge (M.) – London 2012.
Notitiae episcopatuum Eccleseiae Constantinopolitanae, ed. J. Darrouzès, Paris 1981.
Die Reisebeschreibungen R. Beniamin von Tudela, ed. M.N. Adler, Frankfurt – Jerusalem 1904.
Théophylacte d’Achrida letters, introduction, texte, traduction et notes P. Gautier, Thessalonique 1986.
Literatura
Angold Michael, Archons and dynasts. Local aristocracies and the cities of the later Byzantine Empire, [w:] The Byzantine Aristocracy IX to XIII Centuries, ed. M. Angold, Oxford 1984, s. 236-253.
Angold Michael, The Byzantine Empire 1025-1204. A Political History, London 1984.
Balard Michel, Amalfi et Byzance (X-XII siècles), “Travaux et Mémoires”, 6, 1976, s. 85-95.
Bonarek Jacek, Bizancjum w dobie bitwy pod Mantzikert. Znaczenie zagrożenia seldżuckiego w polityce bizantyńskiej w XI wieku, Kraków 2011.
Božilov Ivan, Istorija na srednovekovna Bălgarija VII-XIV vek, Sofija 1999 [І. Божилов, История на средновековна България VII-XIV век].
Bünemann Richard, Robert Guiskard 1015-1085. Ein Normanne erobert Süditalien, Köln – Weimar – Wien 1997.
Cankova-Petkova Genoveva, Jugozapadnite bolgarskie zemli prez XI veke spored “Strategikona” na Kekavmen, [w:] Izvestija na Instituta za bălgarskata istorija, 6, 1956, s. 589-628 [Г. Цанкова-Петкова, Югозападните български земи през XI в. според „Стратегикона” на Кекавмен [w] Известия на Института за балгарската история, 6, 1956, c. 589-628].
Carile Antonio, Partitio Terrarium Imperia Romanie, „Studi Veneziani”, 7, 1965, s. 125-305.
Cheynet Jean-Claude, Dévaluation des dignités et dèvaluation monétaire dans la seconde moitié du XIe siècle, „Byzantion”, 53, 1983, s. 453-477.
Cheynet Jean-Claude, Pouvoir et contestations à Byzance (963-1210), Paris 1990.
Cvetković Miloś, Uključvanje Slovena i Vlacha u sistem vizantijske provincijse organizacje na jugu Balkana do XI veka. Sličnosti i razlike, ZRVI, 49, 2012, s. 19-41 [М. Цветковић, Укључвањe Словена и Влаха у систем византијске провицијсе организације на југу Валкана до XI века. Сличности и разлике, „Зборник радова Византолошког института”, 49, 2012, s. 19-41].
Ditten Hans, Etnische Verschiebungen zwischen der Balkanhalbinsel und Kleinasien vom Ende des 6. bis zur zweiten Hälfte des 9. Jahrhunderts, Berlin 1993.
Djuvara Neagu, Sur un passage controversé de Kékauménos. 1) De origine des Valaques de Grece, 2) L’auteur n’est pas Katakalôn Kékauménos, “Revue Roumaine d’Histoire”, 30, 1991, 1-2, s. 23-66.
Dölger Franz, Wirth Peter, Regesten der Kaiserurkunden des oströmischen Reiches, München 1995.
Dudek Jarosław, Pęknięte zwierciadło. Kryzys i odbudowa wizerunku władcy bizantyńskiego od 1056 roku do ok. 1095 r., Zielona Góra 2009.
Dvoichenko-Markov Demetrius, The Vlachs. The Latin Speaking Population of Eastern Europe, “Byzantion”, 54, 1984, s. 508-526.
Ferjančić Božidar, Tesalija u XIII i XIV veku, Beograd 1974 [Б. Ферјанчић, Тесалија у XIII и XIV веку, Београд 1974.]
Ferluga Jadran, John Scylitzes and Michael of Devol, [w:] tegoż, Byzantium on the Balkans. Studies on the Byzantine Administration and the Southern Slavs from the VIIth to the XIIth Centuries, Amsterdam 1976, s. 337-344.
Fonkič Boris L., O rukopisi „Strategikona” Kekavmena, VV, 31, 1971, s. 108-120 [Б. Л. Фонкич, О рукописи „Стратегикона” Кекавмена, „Византийский Временник”, 31, 1971, s. 108-120].
Grumel Venance, Les regestes des actes du patriarchat de Constantinople, vol. 1 Les actes patriarches, fasc. 3 Les regestes de 1043 a 1206, Constantinople 1947.
Gyóni Matyás, La transhumance des Vlaques balkaniques au Moyen Age, „Byzantinoslavica”, 12, 1951, s. 29-42.
Gyóni Matyás, Le nom de Bl£coi dans l’Alexiade de Anne Comnène, “Byzantinische Zeitschrift”, 44, 1951, s. 241-252.
Harvey Alan, The Land and taxation in the reign of Alexios I Komnenos: the evidence of Theofilakt of Ochrid, REB, 51, 1993, s. 139-15.
Jawor Grzegorz, Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu, Lublin 2004.
Kopczyńska-Jaworska Bronisława, Gospodarcze i społeczne podstawy pasterstwa tatrzańskiego, [w:] Historia osadnictwa i organizacja społeczna pasterstwa oraz słownictwo pasterskie Tatr polskich i Podhala, oprac. S. Górzyński, J. Kolowca, B. Kopczyńska-Jaworska, Z. Korosadowicz, Z. Radwańska-Jaworska, A. Szyfer, J. Zborowski, Z. i S. Zwolińscy, Pasterstwo Tatr polskich i Podhala, t. IV, Wrocław-Warszawa-Kraków 1962, s. 107-162.
Kokoudis Asterios, The Vlachs. Metropolis and Diaspora, Thessaloniki 2003.
Lazarou Achilleus G, L’Aroumain et ses rapports avec le Grec, Thessaloniki 1986.
Lemerle Paul, „Roga” et rente d’Etat aux Xe-XIe siècles, REB, 25, 1967, s. 75-100.
Lilie Ralph-Johannes, Handel und Politik. Zwischen dem byzantinischen Reich und den italianischen Kommunen Venedig, Pisa und Genua in der Epoche der Komnenen und der Angeloi (1081-1204), Amsterdam 1984.
Litavrin Gennadij G., Vostanije Bolgar i Vlachov w Fessalii v 1066 g., VV, 11, 1956, s. 123-134 [Г. Г. Литаврин, Востание болгар и влахов в Фессалии в 1066 г. „Византийский Временник”, 11, 1956, s. 123-134].
Litavrin Gennadij G., Bolgarija i Vizantija v XI-XII vv., Moskva 1960 [Г. Г. Литаврин, Болгария и Византия в XI-XII вв., Москва 1960].
Litavrin Gennadij G., Vlachi vizantijskich istočnikov, [w:] Vizantija i Slavjane (sbornik statej), Sankt Peterburg 1999, s. 130-136. [Г. Г. Литаврин, Влахи византийских источников, [w:] Византия и Славяне (сборник статей)].
Luković Miloš, Sezonowe migracje pasterzy na Bałkanach: charakter, historia, transformacje, „Res Historica”, 40, 2015, s. 61-95.
Năsturel Petre Ş., Vlacho-Balcanica. Remarques sur les Valaques dans l’empire byzantin sous les Comnènes et les Anges, “Byzantinisch-neugriechische Jahrbücher”, 22, 1971, s. 221-248.
Năsturel Petre Ş., Les Valaques balcaniques aux Xe-XIIIe siécles. (Mouvements de population et colonisation dans la Romanie grecque et latine), “Byzantinische Forschungen”, t, 1979, s. 89-112.
Nicol Donald N, Byzantum and Venice. A study in diplomatic and cultural relation, Cambridge 1988.
Panov Branko, Teofilakt Ochridski kako izvor za srednovekovnata istorija na makedonskiot narod, Skopje 1971 [Б. Панов, Теофилакт Охридски како извор за средновековната историја на македонскиот народ].
Prinzing Günter, Bizantyńczycy wobec obcych, Poznań 1998.
Prinzing Günter, The Conflict about the Spiritual Obedience of the Vlach Peasants in the Region of Bothrotos ca. 1220: Case No. 80 of the Legal Works of Demetrios Chomatenos Reconsidered, [w:] Church and Society in Late Byzantium, ed. D. Angelov, Kalamazoo 2009.
Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit. Zweite Abteilung (867-1025), ed. F. Winkelmann, t.1-8, Berlin 2013.
Risos Antonios, The Vlachs of Larissa in the 10th Century, “Byzantinoslavica”, 51, 1990, 2, s. 202-207.
Roszkowski Jerzy M., „Redyk Karpacki” wiódł przez Podhale, „Prace Pienińskie”, 23, 2013, s. 280-287.
Roueché Charlotte, Defining the Foreign in Kekaumenos, [w:] From Strangers to Themselves. The Byzantine Outsider, ed. D. Smythe, Aldershot 2000, s. 203-214.
Savvides Alexios G.K, The Byzantine Family of Kekaumenus (Cecaumenus). (Late 10th – early 12th Century), “Diptycha”, 4, 1986-1987, s. 12-27.
Savvides Alexios G.K, Internal strife and unrest in later Byzantium, XIth-XIIIth centuries (A.D. 1025-1261). The Case of urban and provincional insurrections (causes and effects), “Symmeikta”, 7, 1987, s. 237-273.
Schilbach Erich, Byzantinische metrologische Quellen, Thessalonikē 1982.
Semenov Igor G., Proischoždenije i značenije titula „Chazar-elteber, „Voprosy Istorii”, 2009, 9, s. 160-163 [И.Г. Семёнов, Происхождение и значение титула „хазар-ельтeбер, „Вопросы Истории”, 2009, 9, s. 160-163.]
Snegarov Ivan, Istorija na ochridskata archiepiskopija, t. 1, Ot osnovaneto na Balkanskija poluostrov ot Turcite, Sofija 1995 [И. Снегаров, История на охридската архепископия, т. 1, От основаването до завладяването на Балкансия полуостров от турците].
Sophocles Evangelinus A, Greek Lexicon of the Roman and Byzantine Periods, Hildesheim – Zürich – New York 1992.
Soulis Georgios C., The Thessalian Vlachia, ZRVI, t. 8, 1963, s. 271-273.
Stănescu Eugen, Byzantinovlachica I. Les Vlaques à fin du Xe siécle – début du XIe et la restauration de la domination byzantine la peninsule balkanique, RESEE, 6, 1968, 3, s. 407-438.
Tabula Imperii Byzantini 1. Hellas und Thessalia, von J. Koder, F. Hild, Wien 1976.
Trifunoski Jovan, Geografskie karakteristike srednjovekovnich vlaškich katuna, [w:] Simpozijum o srednjovekovnom katunu održan 24. i 25. novembra 1961 g., Sarajewo 1963, s. 19-39 [Ј.Ф. Трифуноски, Географске карактеристике срењовековних влашких катуна, [w:] Симпозијум о среднњовјековном катуну одржан 24. и 25. новембра 1961 г.].
Winnifrith Tom J., The Vlachs. The History of a Balkan People, London 1987.
Xanalatos Diogenes, Bëitrage zur Wirtschafts- und Sozialgeschichte Makedoniens im Mittelalter, München 1937.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.