Słowa kluczowe
Austro-Węgry
Chorwacja
elity finansowe
Jak cytować
Abstrakt
W artykule zostały przedstawione okoliczności, w których doszło do wykrystalizowania się serbskich elit finansowych w autonomicznym Królestwie Chorwacji i Sławonii, na przełomie XIX i XX wieku. Pod uwagę wzięto środowiska które w tym czasie prowadziły działalność finansowo-kredytową. Rola serbskich elit finansowych jest charakteryzowana pod kątem działań ekonomicznych i powiązań społeczno-politycznych. W opisie uwzględniono kontekst “podwójnej autonomii” prawno-politycznej”, w których ówcześnie funkcjonowali prawosławni Serbowie, dotyczącej statusu Królestwa Chorwacji i Sławonii oraz patriarchatu w Karlovcach. Na podstawie analizy założeń programowych Banku Serbskiego z Zagrzebia (Srpska banka; 1895–1918), największej instytucji finansowej, która była kojarzona z serbskim kapitałem w Austro-Węgrzech, przeprowadzona jest refleksja nad wpływem omawianych elit na proces modernizacji społecznej i politycznej ludności serbskiej z obszaru ówczesnej Chorwacji.
Bibliografia
Artuković Mato, Ideologija srpsko-hrvatskich sporova (Srbobran 1884–1902), Zagreb 1991.
Artuković Mato, Srbi u Hrvatskoj: Statistički pokazatelji (1883.–1903.), „Časopis za suvremenu povijest” 2000, nr 1, s. 135–138.
Artuković, Mato, Srpska, gospodarska, kulturna, prosvjetna i humanitarna društva, „Časopis za suvremenu povijest” 1999, nr 3, s. 491–509.
Čepulo Dalibor, Hrvatska pravna povijest u europskom kontekstu od srednjeg vijeka do suvremenog doba, Zagreb 2016.
Gaćeša Nikola, Srpske novčane ustanove u drugoj polovici XIX i početkom XX veka u Hrvatskoj i Slavoniji, Zbornik o Srbima u Hrvatskoj, Beograd 1999, t. 4, s. 117–141.
Gnjatović Dragana, Zemljoradničke kreditne zadruge: prve institucije za finansiranje razvoja poljoprivrede u Srbiji. „Bankarstvo” 2010, nr 3-4, s.15–34.
Gross Mirjana, Szabo Agneza, "Prema hrvatskom građanskom društvu": društveni razvoj u civilnoj Hrvatskoj i Slavoniji šezdesetih i sedamdesetih godina 19. stoljeća, Zagreb 1992.
Grujić Radoslav M., Azbučnik Srpske pravoslavne crkve, Beograd 1993 [Груиђ Радослав, Азбучник Српске православне цркве, Београд 1993].
Hrvatski ustavni zakoni, Zagreb 1917.
Jelić Damir, Sailing with the nationalist wind: the case of the Serbian bank in Zagreb (1895–1918), w: The creators and the creation of banking enterprises in Europe from the 18th to the 20th century, red. Kostas P. Kostis, Athens 2002.
Kolar-Dimitrijević Mira, Srpsko društvo Privrednik i osposobljavanje djece dvorskog kotara u zanatstvu, trgovini i ugostiteljstvu 1897–1941. godine, w: Dvor na Uni, red. Mile Joka, Dvor na Uni 1991, s. 257–264.
Krestić Petar V., Specifičan vid obrazovanja - Srpsko privredno društvo Privrednik (1897–1918), w: Obrazovanje kod Srba kroz vekove, Novi Sad 2003, s. 127–142.
Krestić Vasilije, Istorija Srba u Hrvatskoj i Slavoniji, Beograd 2010 [Крестић Василиjе, Istorija Srba u Hrvatskoj i Slavoniji, Beograd 2010 [Историја Срба у Хрватској и Славонији, Београд 2010].
Krestić Petar, Vladimir Matijević i društvo “Privrednik”, w: Srpsko privredno društvo “Privrednik”. Kroz tri vijeka, red. Nikola Lunić, Jelena Tabaks, Zagreb 2009, s. 13–28.
Owoc W, Rzut oka na kasy systemu Raffeisena, Rzeszów 1898.
Pet godina rada Srpske banke, “Privrednik”, 1900, nr 13, s. 154–155.
Predstavka Saveza Srpskih zemljoradničkih zadruga i Centralne kase Srpskih privrednih zadruga, „Privrednik” 1899, nr 17, s. 275.
Radenić Andrija, Položaj i borba seljaštva u Sremu od kraja XIX veka do 1914, Beograd 1958.
Rumenjak Nives, Politička i društvena elita Srba u Hrvatskoj potkraj 19. stoljeća : uspon i pad Srpskoga kluba, Zagreb, 2005.
S. M., Da li je potrebno srpskom sveštenstvu i ekonomsko obrazovanje, „Privrednik” 1900, nr 20, s. 233–235.
Spomen knjiga Srpskog privrednog društva Privrednik 1897–1947, Beograd 1984.
Srbi u Habsburškoj Monarhiji od 1526. do 1918., Novi Sad 2016, t. 2.
Statistički godišnjak Kraljevina Hrvatske i Slavonije, 1905, Zagreb 1913, t. l.
Statuti Srpske banke u Zagrebu; osnovana 1895. godine; http://srpska-banka.com/Srpska%20Banka/STATUT.pdf [dostęp: 21.11.2018].
Szabo Agneza, Socijalna struktura srpskog stanovništva u Hrvatskoj i Slavoniji između 1880 i 1900. godine, w: Zbornik radova o povijesti i kultury srpskog naroda u Socijalistickoj Republici Hrvatskoj, Zagreb 1989, t. 2, s. 107–134.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.