Słowa kluczowe
Kronika węgiersko-polska
Tomasz Archidiakon
podbój Dalmacji
Salona
Goci w tradycji średniowiecznej
król Zvonimir
Jak cytować
Abstrakt
Wątek podboju Dalmacji przez wodzów Gotów: Totilę i Ostroila należy do najobszerniejszych i najważniejszych narracji w Latopisie popa Duklanina. W tym artykule omawiam związek pomiędzy tym motywem a obszerniejszą dalmacką tradycją. Staram się pokazać te fragmenty w średniowiecznej tradycji regionu, które wskazują na wcześniejsze łączenie legendy o podboju Dalmacji z opowieścią o zabójstwie chorwackiego króla znaną m. in. z chorwackiej redakcji Latopisu oraz Kroniki węgiersko-polskiej. Na tej podstawie, próbuję uwypuklić różnice w podaniowej warstwie łacińskiej i chorwackiej redakcji Latopisu, aby na ich tle spróbować wyjaśnić słowa o "wielkim grzechu wśród Chrześcijan" oraz wzmiankę o herezji eutychiańskiej, która pojawiła się tylko w jednej z wersji Latopisu.Bibliografia
Latopis popa Duklanina (wszystkie redakcje):
Historia Królestwa Słowian, czyli Latopis Popa Duklanina, tłum. i oprac. J. Leśny, Warszawa 1988.
Letopis Popa Dukljanina, red. F. Šišić, Beograd-Zagreb 1928.
Ljetopis popa Duklanina, red. V. Mošin, Zagreb 1950.
Ljetopis popa Dukljanina. Uvod, prijevod i komentar, red. S. Mijušković, Beograd 1988.
Regnvm Delmatię atque Croatię Gesta a Marco Marvlo Spalatensi Patritio Latinitate Donata, red. N. Jovanović, "Colloquia Maruliana", 18 (2009), s. 28 61.
Inne źródła:
Andreae Danduli Venetorum ducis Chronicon Venetum, oprac. E. Pastorello, Rerum Italicarum Scriptores, t. 12, cz. 1, red. L. A. Muratori, Bologna 1938.
Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, red. G. Feyé, t. 4, cz. 2., Budae 1829.
Chronica Poloniae maioris, red. Brigida Kürbis, MPH series nova, t. 8, Warszawa 1970.
Gotifredi Vitebiensis Speculum regum, red. G. Waitz, MGH SS, t. 22, ed. G. H. Pertz, Hannoverae 1872.
Historia Salonitana maior, oprac. N. Klaić, red. J. Tadić, Beograd 1967.
Izvori za hrvatsku povijest do 1526. godine, oprac. N. Klaić, Zagreb 1972.
Kronika węgierskopolska, oprac. S. Pilat, MPH, t. 1, wyd. A. Bielowski, Lwów 1864, s. 485 515.
Kronika Wielkopolska, oprac. B. Kürbis, tłum. K. Abgarowicz, Kraków 1965.
Lvdovici Tvberonis Dalmatae abbatis Comentarii de temporibvs svis, t. 1 2, red. V. Rezar, Zagreb 2001.
Ludwik Touberon de Crieva, Pamiętniki o czasach moich, red. i tłum. P. Wróbel, J. Bonarek, Kraków 2016.
Quellen und Forschungen zur ältesten Geschichte der Stadt Florenz, wyd. O. Hartwig, cz. 1, Marburg 1875.
Thomae archidiaconi Spalatensis Historia Salonitanorum Atque Spalatinorum Pontificum/Archdeacon Thomas of Split History of the Bishops of Salona and Split, oprac. O. Perić, red. D. Karbić, M. Matijević Sokol, J. R. Sweeney, Budapest – New York 2006.
Żywot św. Stefana króla Węgier, czyli Kronika węgiersko polska, tłum. i oprac. R. Grzesik, Warszawa 2003.
Literatura:
Bratulić Josip, Legenda o kralju Zvonimiru, w: Zvonimir – kralj hrvastki. Zbornik radova, red. I. Goldstein, Zagreb 1997, s. 235 241.
Bujan Solange, La "Chronique du prêtre de Dioclée". Un faux document historique, "Reveue des études Byzantines", 66 (2008), 1, s. 5 38.
Bujan Solange, Orbinijevo izdanje "Ljetopisa popa Dukljanina": povijesni falsifikat, "Radovi – Zavod za hrvatsku povijest", 43 (2011), s. 65 80.
Drmač Marjan, Legenda o Zvonimirovoj smrti, "Motrišta. Časopis za kulturu, znanost i društvena pitanja", 2012, 64-65, s. 124 138.
Grzesik Ryszard, Attyla a Słowianie. Przyczynek do wyobrażeń o kontaktach huńsko słowiańskich w średniowiecznych źródłach narracyjnych, "Roczniki Historyczne", 59 (1993), s. 33 42.
Grzesik Ryszard, Kronika węgiersko polska, Poznań 1999.
Grzesik Ryszard, Książę węgierski żonaty z córką Mścisława Halickiego. Przyczynek do problemu czasu i miejsca powstania Kroniki węgiersko polskiej, "Kwartalnik Historyczny",102 (1995), 3-4, s. 23 35.
Grzesik Ryszard, Sources of a Story About the Murdered Croatian King in the Hungarian Polish Chronicle, "Povijesni prilozi", 24 (2003), s. 97 104.
Gunjača Stjepan, Kako i gdje je završio hrvatski kralj Dimitrije Zvonimir, s dodatkom: O grobu kralja Zvonimira na Kapitolu kod Knina, "Rad Jugoslovenske akademije znanosti i umjetnosti", 288 (1952), s. 205 324.
Gunjača Stjepan, Uz novi izvor o smrti kralja Zvonimira, "Mogućnosti",1961, 2, s. 158 165.
Kętrzyński Wojciech, O Kronice Węgiersko Polskiej (Vita sancti Stephani Ungaro Polona), "Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział historyczno filozoficzny", Kraków 1897.
Kunčević Lovro, Mit o Dubrovniku. Diskursi identiteta renesansnog grada, Zagreb -Dubrovnik 2015.
Kurelac Miroslav, Povijesni zapis nazvan "Anonimna Kronika" u rukopisu Naučne biblioteke u Zadru, "Historijski zbornik", 23 24 (1970 71), s. 363-374.
Ivić Nenad, Domišljanje prošlosti: kako je trinaestostoljetni splitski arhiđakon Toma napravio svoju salonitansku historiju, Zagreb 1992.
Jovanović Ljubomir, O letopisu popa Dukljanina, "Godišnjak – Srpska kraljevska akademija", 15 (1901), s. 220 226.
Macartney Carlile Aylmer, The Medieval Hungarian historians, Cambridge 1953.
Matijević Sokol Mirjana, Toma Arhiđakon i njegovo djelo, Split 2002.
Morović Hrvoje, Novi izvori o nasilnoj smrti kralja Dimitrija Zvonimira, "Mogućnosti", 7 (1960), 10, s. 830 838.
Nemet Dražen, Smrt hrvatskog kralja Zvonimira – problem, izvori i tumačenja, "Radovi Zavoda za hrvatsku povijest Filozofskoga fakulteta Sveučilišta u Zagrebu", (41) 2009, 1, s. 73 92.
Spychała Lesław, "Lingones" Tomasza ze Splitu. Węgierska nazwa Polaków (lengyen/lengyel) czy jej południowosłowiański odpowiednik (Lenđel [Lenđen])?, [w:] Z badań nad historią Śląska i Europy w wiekach średnich, red. M. Goliński, S. Rosik, Wrocław2013, s. 173 215.
Stanojević Stanoje, O prvim glavama Dukljanskog Letopisa, "Glas – Srpska kraljevska akademija. Drugi razred", 126 (1927).
Wróbel Piotr, Dubrownicki benedyktyn Ludwik Tuberon De Crieva (Crijević) i jego zarys dziejów Turcji w pamiętniku politycznym "Commentarii de temporibus suis", "Balcanica Poznaniensia", 21 (2014), s. 51-62.
Živković Tibor, Gesta regum Sclavorum, t. 2, Beograd 2009.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.