Słowa kluczowe
Mołdawia
Zygmunt I
Sulejman Wspaniały
Ferdynand Habsburg
Królestwo Polskie
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest omówienie w jaki sposób hospodar mołdawski Piotr Rareş był przedstawiany w źródłach mu współczesnych, tak by móc ocenić, jak postrzegali hospodara władcy Europy i Turcji. Kolejno przeanalizowano źródła ukazujące stanowisko króla polskiego Zygmunta Starego, sułtana Sulejmana Wspaniałego, Ferdynanda Habsburga oraz Wenecjan wobec Piotra Rareşa. Z analizy źródeł wynika, że władcy mu współcześni odnosili się do hospodara z dużą dozą nieufności, podkreślali jego wiarołomność i nielojalność. Taka opinia zaważyła niewątpliwie na ostatecznej klęsce hospodara i braku poparcia którejkolwiek ze stron.
Bibliografia
Źródła archiwalne:
Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie (AGAD),
AKW (Traktatowe Dokumenty Tureckie), dz.tur., k. 66, t. 29, nr 66; k. 66, t. 33, nr 75; k. 66, t. 57, nr 123.
Metryka Koronna, 45, k 480.
Biblioteka Czartoryskich, Kraków,
rkps 271, s. 121–122; rkps 611, s. 109.
Teki Naruszewicza w 46, nr 15, 23; TN 47, nr 93; TN 48, nr 41; TN 48, nr 70; TN 49, nr 68; TN 51, nr 144; TN 54, nr 47; TN 56, nr 76.
Biblioteka Jagiellońska, Kraków, BJ rkps 6558, fol. 40v–41.
Haus- Hof- und Staatsarchiv, Wien,
Ungarica 28, konv D (April), k. 9–10; konv. F (Juli), k. 66–69;
Ungarica 36, konv. B, k. 114–115v.
Źródła opublikowane:
Acta Tomiciana: epistolarum, legationum, responsorum, actionum et rerum gestarum, serenissimi principis Sigismundi primi, Regis Poloniae, magni ducis Lithuaniae per Stanislaum Górski canonicum Cracoviensem et Plocensem collectarum A.D. 1532., wyd. S. Górski, t. 12–18.
Documente privitoare la istoria Romaniei culese din arhivele polone. Secolul al XVI-lea, red. I. Corfus, Bucureşti 1979.
Francesco della Valle, Breve narracione della grandezza, virtu, valore, et della infelice morte dell’ Illmo Sigr Conte Alouise Gritti... (red. I. Nagy), “Törtenelmi Tar” 1857, t. 3.
Hurmuzaki E., Documente privitoare la istoria românilor, supl. 2, t. 1, t. 2(1), Bucureşti 1891–1893.
Matricularum Regni Poloniae summaria, excussis codocibus, qui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur, contexuit indicesque adiecit Theodorus Wierzbowski. P. 4, Sigismundi I regis tempora complectens (1507–1548), t. 1 (Acta cancellariorum 1507–1548).
Sanuto Marino, I diarii Venezia 1901, t. 56, kol. 129–138.
Urkunden und Aktenstücke zur Geschichte der Verhältnisse zwischen Österreich, Ungarn und der Pforte im XVI. und XVII. Jahrhundert: Aus Archiven und Bibliotheken: Gesandtschaft König Ferdinands I. an Sultan Suleiman I. 1534, Wien 1839.
Publikacje i artykuły:
Constantinescu R., Moldova şi Transilvania în vremea lui Petru Rareş. Relaţii politice şi militare (1527–1546), Bucureşti 1978.
Czamańska I., Between Poland and Ottoman Empire. The political and juridical status of Moldavia in the 15th – 18th century, w: Turkey and Romania. A history of partnership and collaboration in the Balcans, Istanbul 2016, s. 181–192.
Czamańska I., Poland and Turkey in the 1st half of the 16th century – turning points, w: Fight against the Turk in Central Europe in the first half of the 16th Century, red. I. Zombori, Budapest 2004, s. 91–102.
Decei A., Aloisio Gritti în slujba sultanului Soliman Kanunî, după unele documente turceş ti inedite (1533–1534), „Studii şi materiale de istorie medie” 1970, t. 7. s. 101–161.
Gemil T., În faţa impactului otoman, w: Petru Rareș, red. L. Simanschi, Bucureşti 1978.
Hirschberg A., Hieronim Łaski, Lwów 1888.
Kretschmayr H., Ludovico Gritty. Eine Monographie, w: „Archiv für österreichische Geschichte“ 1896, t. 83, nr 1.
Niemczyk K., Petru Rareș i Ludovik Gritti. Historia trudnych relacji między hospodarem mołdawskim, a tureckim szpiegiem na Węgrzech, w: Silesia-Polonia-Europa: studia historyczne dedykowane Profesorowi Idziemu Panicowi, red. J. Sperka, Katowice 2019.
Schuller J.K., Georg Reicherstorffer und seine Zeit. Ein Beitrag zur Geschichte von Siebenbürgen in den Jahren 1527–1536, Wien 1859.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.