Słowa kluczowe
Pindos
migracja
Ali pasza
Jak cytować
Abstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie okoliczności, które doprowadziły do odpływu ludności wołoskiej z rejonu gór Pindos, który jest uznawany za jeden z tradycyjnych obszarów osadnictwa Wołochów. Migracje te trwały przez dziesiątki lat, w większości odbywały się w ramach Turcji osmańskiej, ale poszczególne rodzin udawały się także poza jej granice, przeważnie do Europy środkowo-wschodniej. Wędrówki były powodowane przez pogarszający się stan bezpieczeństwa, związany z działalnością band rozbójniczych i turbulencje polityczno-militarne w europejskiej części Turcji. Motywy wędrówek miały także charakter ekonomiczny. Początkowo migrowały rodziny, żyjące z działalności handlowej i rzemieślniczej. Stopniowo z Pindosu zaczęły odpływać poszczególne klany, które szukały nowych pastwisk i miejsc osadnictwa. W rezultacie kilkusetletnich migracji, wołoscy osadnicy rozproszyli się po wyżynno-górzystych rejonach Tesalii, Tracji, Macedonii, Bośni. Osiedlali się w także miastach w Austrii, Serbii, Grecji, Bułgarii i Rumunii.
Bibliografia
Aravantinos P., Chronografia tīs Īpeirou, Athīna 1856 [Αραβαντινός Π., Χρονογραφία της Ηπείρου, Αθήνα 1856].
Chatzīgakīs Α. Κ., T’Aspropotamo Pindou. Istorika, Athīna 1961 [Χατζηγάκης A. K., Τ’Ασπροπόταμο Πίνδου. Ιστορικά, Αθήνα 1961].
Chionidīs G. Ch., Ta eggrafa tou archeiou tou Alī pasa tōn Iōanninōn tīs Gennadeiou vivliothīkīs, pou anaferontai stīn KD Makedonia, „Makedonika” 1988, t. 26 [Χιονίδης Γ. Χ., Τα έγγραφα του αρχείου του Αλή πασά των Ιωαννίνων της Γενναδείου Βιβλιοθήκης, που αναφέρονται στην ΚΔ. Μακεδονία, „Μακεδονικά” 1988, t. 26].
Christos E., Ī Fourka tīs Īpeirou. Istoria – Laografia, Thessalonikī 1987 [Χρήστος E., Η Φούρκα της Ηπείρου. Ιστορία – Λαογραφία, Θεσσαλονίκη 1987].
Giannoulī K., T’Aspropotamo Pindou kai o Christodoulos Chatzīpetros, Thessalonikī 1992 [Γιαννούλη K., Τ’Aσπροπόταμο Πίνδου και ο Χριστόδουλος Χατζηπέτρος, Θεσσαλονίκη 1992.
Giorgīs ‘E., Rīgas Velestinlīs, Thessalonikī 1998 [Γιώργης Έ., Ρήγας Βελεστινλής, Θεσσαλονίκη 1998].
Holland H., Taxidi stī Makedonia kai Thessalia, 1812–1813, Athīna 1989 [Holland H., Tαξίδι στη Μακεδονία και Θεσσαλία, 1812–1813, Αθήνα 1989].
Karatzenīs D. F., Epanastasis kai katastrofī Kallarytōn-Syrrakou, Ioulios 1821, Iōannina 1988 [Καρατζένης Δ.Φ., Επανάστασις και καταστροφή Καλαρρυτών-Συρράκου, Ιούλιος 1821, Ιωάννινα 1988].
Kasomoulīs N. K., Enthymīmata stratiōtika tīs Enanastasīs tōn Ellīnōn, 1821–1833. Protassetai istoria tou armatolismou, Athīna 1997, t. 1 [Κασομούλης Ν.Κ. Ενθυμήματα στρατιωτικά της Επανάστασης των Ελλήνων, 1821–1833. Προτάσσεται ιστορία του αρματωλισμού, Αθήνα 1997, t. 1].
Konstantinidīs D. I., Oi Aspropotamites Vlachoi, 2017 [Κωνσταντινίδης Δ.Ι., Οι Ασπροποταμίτες Βλάχοι, 2017].
Koukoudis A. I., The Vlachs: Metropolis and diaspora, Thessaloniki 2003.
Koukoudis A. I., Ī Thessalonikī kai oi Vlachoi, Thessalonikī 2000 [Κουκούδης A. I, Η Θεσσαλονίκη και οι Βλάχοι, Θεσσαλονίκη 2000].
Koukoudis A. I., Oi Vergianoi Vlachoi kai oi Arvanitovlachoi tīs Kentrikīs Makedonias, Thessalonikī 2001 [Κουκούδης A. I., Οι Βεργιάνοι Βλάχοι και οι Αρβανιτόβλάχοι της Κεντρικής Μακεδονίας, Θεσσαλονίκη 2001].
Koukoudis A. I., Oi Olympioi Vlachoi kai ta Vlachomoglena, Thessalonikī 2001 [Κουκούδης A. I., Οι Ολύμπιοι Βλάχοι και τα Βλαχομογλενά, Θεσσαλονίκη 2001].
Lampridīs Ι., Īperiōtika Meletīmata, nr 8 (Zagoriaka), Athīna 1889 [Λαμπρίδης I., Ηπειρωτικά Μελετήματα, nr 8 (Ζαγοριακά), Αθήνα 1889].
Leake W. M., Ī Īpeiros 1805–1810, Athīna 1976 [Leake W. M., H Ήπειρος 1805–1810, Αθήνα 1976].
Makrīs G. A, Papageōrgiou S. P., To chersaio diktyo epikoinonias sto kratos tou Alī Pasa Tepelenlī, Athīna 1990 [Μακρής Γ. Α., Παπαγεωργίου Σ. Π., Το χερσαίο δίκτυο επικοινωνίας στο κράτος του Αλή Πασά Τεπελενλή, Αθήνα 1990].
Mparmpalīs Ch. V., To Chaliki istorika sīmeiōmata, Trikala 1953 [Μπαρμπάλης Χ. Β., Το Χαλίκι, ιστορικά σημειώματα, Τρίκαλα 1953].
Papanikolaou I. G., Kastania, to chōrio mou. Me tīn epimeleia kai dapanī tou Morfotijou kai Euergetikou Syllogou Kastanias, Trikala 1997 [Παπανικολάου Ν. Γ., Καστανιά, το χωριό μου. Με την επιμέλεια και δαπάνη του Μορφωτικού και Ευεργετικού Συλλόγου Καστανιάς, Τρίκαλα 1997].
Papasōtiriou I. V., Eparchia Kalampakas, Trikala 1987 [Παπασωτηρίου Ι. Β., Επαρχία Καλαμπάκας, Τρίκαλα 1987].
Plitsīs Μ., I choroi tīs Samarinas, Athīna 1993 [Πλίτσης M., Οι χοροί της Σαμαρίνας, Αθήνα 1993].
Poulianou D. A., Koupatsaraioi, Zōntano parelthon sta riza tis Anatolikīs Pindou, Athīna 1994 [Πουλιανού Δ. Α., Κουπατσαραίοι, ζωντανό παρελθόν στα ριζά της Ανατολικής Πίνδου, Αθήνα 1994].
Pouqueville F., Taxidi stīn Ellada, Makedonia-Thessalia, Athīna 1995 [Pouqueville F., Ταξίδι στην Ελλάδα, Μακεδονία-Θεσσαλία, Αθήνα 1995].
Sarantīs Th. K. P., To chōrio Perivoli Grevenōn, Athīna 1977 [Σαράντης Θ. Κ. Π., Το χωριό Περιβόλι Γρεβενών, Αθήνα 1977].
Thompson M. S., Wace A. J. B., Oi Nomades tōn Valkaniōn. Perigrafī tīs zōis kai tōn ethimōn tōn Vlachōn tis Voreias Pindou, Thessalonikī 1989 [Thompson M. S., Wace A. J. B., Oι Νομάδες των Βαλκανίων, Περιγραφή της ζωής και των εθίμων των Βλάχων της Βόρειας Πίνδου, Θεσσαλονίκη 1989].
Vakalopoulos K., O Voreios Ellīnismos kata tīn prōimī fasī tou Makedonikou agōna (1878–1894), Thessalonikī 1983 [Βακαλόπουλος K., Ο Βόρειος Ελληνισμός κατά την πρώιμη φάση του Μακεδονικού αγώνα (1878–1894), Θεσσαλονίκη 1983].
Vakalopoulos Κ. Α., Istoria tou voreiou ellīnismou, Ipeiros (chartodetī ekdosī), Thessalonikī 1992 [Βακαλόπουλος K. A., Ιστορία του βορείου ελληνισμού, Ήπειρος (χαρτόδετη έκδοση), Θεσσαλονίκη 1992].
Valpy A. J., The Pamphleteer, 1822, t. 21.
Weigand G., Die Aromunen: ethnographisch-philologisch-historische Antersuchungen über das Volk der Sogenannten Makedo-Romanen oder Zinzaren, Leipzig 1894, t. 1–2.
Winnifrith T., Shattered eagles, Balkan fragments, London 1995.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.