Słowa kluczowe
gramota
kancelaria carska
grafia
ortografia
leksyka
Jak cytować
Abstrakt
Tak zwana Braszowska gramota jest dokumentem, który pod koniec XIV wieku wyszedł z kancelarii ostatniego bułgarskiego władcy, Iwana Sracimira. Ten niewielki, liczący zaledwie 7 wersów tekst jest przykładem średniowiecznej umowy międzynarodowej opartej na wzorcach bizantyjskich. Car nadaje zwalnia w nim od podatku kupców z Braszowa, nadaje im swobody handlowe i gwarantuje swoją opiekę. Mimo skromnych rozmiarów, gramota Iwana Sracimira od lat stanowi obiekt burzliwych dyskusji naukowców różnych dziedzin. Artykuł zawiera przegląd dotychczasowych ustaleń na temat daty jego powstania, znaczenia zawartych w nim treści, zastosowanej grafii, a przede wszystkim języka. Po raz pierwszy także treść Braszowskiej gramoty została przetłumaczona na język polski.
Bibliografia
Aleksandrov E., Praven herakter na Brašovskata gramota ot XIV v., „Paleobulgarica/Старобългаристика” 1992, t. 16, nr 4, s. 88–97 [Александров Е., Правен характер на Браговската грамота от XIV в., „Paleobulgarica/ Старобългаристика” XVI (1992), 4, c. 88–97].
Andreev J., Lakov M., Bălgarski hanove i care. Ot han Kubrat do car Boris III, Veliko Tărnovo 1996 [Андреев Й., Лаков М., Български ханове и царе. От хан Кубрат до цар Борис III, Велико Търново 1996].
Bobčev S., Istorija na starobălgarskoto pravo, Sofija 1910; [Бобчев С., История на старобългарското право, София 1910].
Bogdan, J. Eine bulgarische Urkunde des Zaren Ivan Stracimir, „Archiv für slavische Philologie” 1895, t. 17, s. 544–547.
Cleminson R. M., Brašovska gramota na carja Ivana Sracimira, „Arheografski prilozi 1998, t. 20, s. 369–378 [Cleminson R. M., Брашовская грамота на царя Ивана Срацимира, „Археографски прилози” 1998, 20, c. 369–378].
Daskalova A., Raykova M., Gramoti na bălgarskite care, Sofija 2005 [Даскалова А., Райкова М., Грамоти на българските царе, София 2005].
Hurmuzaki E., Documente privitoare Istoria Româniler, t. 15, cz. 1 (1358–1600), Bucureşti 1911 (reprint 2012).
Ilinskij G. A., Gramtoty bolgarskih carej, [w:] Trudy Slavianskoj komissii Imperatorskogo Moskovskogo Arheologičeskogo Obŝestva, t. 5, Moskva 1911. [Ильинский Г.А., Грамоты болгарских царей, Труды Славянской комиссии Императорского Московского Археологического Общества, т. 5, Москва 1911].
Istorija na Bălgarija, t. 3 (Vtora bălgarska dăržava), Sofija 1982. [История на България, т. 3 (Втора българска държава), София 1982].
Lišev S., Bălgarskijat srednovekoven grad, Sofija 1970. [Лишев С., Българският средновековен град, София 1970].
Maslev S., Brašovska gramota na car Ivan Sracimir. Prinos kăm nejnoto proučvane, „Paleobulgarica/Starobălgaristika” 1990, t. 14, nr 4, s. 84–99. [Маслев С., Брашовска грамота на цар Иван Срацимир. Принос към нейното проучване, „Paleobulgarica/Старобългаристика” 1994, XIV, 4, с. 84–99].
Maslev S., Proučvaniya vărhu Brašovskata gramota na car Ivan Sracimir, „Paleobulgarica/Starobălgaristika” 1991, t. 15, nr 2 s. 68–82. [Маслев С., Проучвания върху Брашовската грамота на цар Иван Срацимир, „Paleobulgarica/Старобългаристика” 1991, XV, 2 c. 68–82].
Maslev S., Pismo i ezik na Brašovskata gramota na car Ivan Sracimir, „Paleobulgarica/Starobălgaristika” 1992, t. 16, nr 4, s. 73–87]. [Маслев С., Писмо и език на Брашовската грамота на цар Иван Срацимир, „Paleobulgarica/Старобългаристика” 1992, XVI, 4, c. 73–87].
Miklošić F., Die Sprache der Bulgaren in Siebenbürger, „Denkschriften der Philosophish-historischen Classe der Keiserei”, t. 7, Wien 1856, s. 107.
Miletič L., Edno pismo ot bălgarskija car Sracimir, „Bălgarski pregled” 1895, nr 9–10, s. 308–310 [Милетич Л., Едно писмо от българския цар Срацимир, „Български преглед” 1895, № 9–10, с. 308–310].
Rusek J., Język bułgarski poza granicami Bułgarii (XV–XVI w.), [w:] Rozmaitości językowe: ofiarowane prof. dr. hab. Januszowi Strutyńskiemu z okazji Jego jubileuszu, red. M. Skarżyński, M. Szpiczakowska, Kraków 2002, s. 275–280.
Syrku P., K istorii ispravleniya knig v Bolgarii v XIV veke, t. 1 (Vremya i žizn’ patriarha Evfimiya Ternovskogo), Sankt Peterburg 1898. [Сырку П., К истории исправления книг в Болгарии в XIV веке, т. 1 (Время и жизнь патриарха Евфимия Терновского), Санкт Петербург 1898].
Walczak-Mikołajczakowa M., Jak Joan został Iwanem? (O zmianach w bułgarskiej antroponimii okresu odrodzenia narodowego), „Poznańskie Studia Slawistyczne” 2015, nr 8, s. 367–376. https://doi.org/10.14746/pss.2015.8.23 DOI: https://doi.org/10.14746/pss.2015.8.23
Wasilewski T., Historia Bułgarii, Wrocław 1988.
Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, t. 4, Warszawa 1964.
Živojinović D. M., Pismo vidinskog cara Jovana Stracimira brašovskim trgovcima, „Inicijac. Časopis za srednjovekovne studije/Initial. A Review of Medieval Studies” 2016, t. 4. s. 187–194 [Живојиновић Д. М., Писмо видинског цара Јована Страцимира брашовским трговцима, „Иницијал. Часопис за средњовековне студије/Initial. A Review of Medieval Studies” 2016, 4. c. 187–194].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Mariola Walczak-Mikołajczakowa
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.