Słowa kluczowe
Raguza
handel
górnictwo
Bałkany
Imperium Osmańskie
Jak cytować
Abstrakt
Mimo narastającego zagrożenia ze strony Turków i chaosu jaki wnieśli oni na Bałkany, pierwsza połowa XV w. była okresem rozkwitu gospodarczego Republiki Dubrownickiej. Dzięki zręcznej dyplomacji i aktywności kupców dubrownickich, handel miasta rozkwitał. W miarę postępu tureckich podbojów na Bałkanach, kluczową kwestią stała się zdolność Dubrowniczan do funkcjonowania w nowych warunkach. Autor dokonał analizy wybranych aspektów aktywności gospodarczej Dubrowniczan na ziemiach zajętych przez Turków w drugiej połowie XV i początkach XVI w. W pracy rozpatrzono ich zaangażowanie w wydobycie i handel kopalinami (głównie srebro i ołów), oraz ich działalność w handlu solą i towarami leśnymi, polnymi i kramarskimi. Z zebranego materiału wynika, iż najazd turecki postawił dubrownickich kupców w trudnej sytuacji. Przejściowo upadł handel na terenie Bułgarii. Na terenie Bośni i Serbii kryzys dotknął najpierw wydobycie i handel srebrem a następnie ołowiem. Jednak nawet w najtrudniejszym momencie Ragusanie potrafili podtrzymać wymianę innymi towarami z ziemiami na bośniackim i serbskim zapleczu. Zdołali także obronić swój obrót solą i umiejętnie przeorganizować handel zbożem. Jak pokazuje przykład ziem bułgarskich w zmienionych warunkach potrafili nawet odzyskać utracone wcześniej pozycje.
Bibliografia
Acta Bosne potissimum ecclesiastica, red. E. Fermendžin, Zagrabiae 1892.
Bertrandon de la Brokijer, Putovanje preko mora, Beograd 1950.
Bojović B., Raguse et L'Empire Ottoman (1430-1520), Paris 1998.
Dubrovniški dokumenty za istorijata na Bălgarija i Bălgarite prez XIII-XIV vek, red. A. Nikolov, t. 1 (1230-1403), Sofija 2017 [Дубровнишки документи за историята на България и българите през ХІІІ-ХV век., ред. А. Николов, т. 1 (1230-1403), София 2017].
Elezović G., Turski spomenici, t. 1, Beograd 1940.
Stojanović Lj., Stare srpske povelje i pisma, t. 1, nr 2, Beograd 1934.
Anhegger R., Beiträge zur Geschichte des Bergbaus im Osmanischen Reich, t. 1, Istanbul 1943.
Bojović B., Entre Venise et l'Empire ottoman, les métaux précieux des Balkans (XVe-XVIe siècle), "Annales. Histoire, Sciences Sociales" 2005, t. 6, s. 1277-1297. https://doi.org/10.1017/S0395264900020837 DOI: https://doi.org/10.1017/S0395264900020837
Božić I., Ekonomski i društveni razvitak Dubrovnika u XIV-XV veku, "Istoriski glasnik" 1949, t. 1-2, s. 21-61.
Carter F. W., Balkan export through Dubrovnik 1358-1500: a geographical analysis, "Journal of Croatian Studies" 1969, t. 9-10, s. 133-159. https://doi.org/10.5840/jcroatstud1968/699/104 DOI: https://doi.org/10.5840/jcroatstud1968/699/104
Carter F. W., Dubrovnik (Ragusa): a classical city-state, London 1972.
Ćirković S., Dubrovčani kao preduzetnici u rudarstvu Serbie i Bosne, "Acta Historico-Oeconomica Iugoslaviae" 19179, t. 6, s. 1-20.
Ćirković S., The Production of gold, silver and copper in the central parts of the Balkans from the 13th to the 16th century, [w:] Beiträge zur Witschaftsgeschichte, Stuttgart 1981, s. 41-69.
Ćirković S., Kovačević-Kojić D., Ćuk R., Staro srpsko rudarstvo, Beograd-Novi Sad 2002.
Dinić M., Za istoriju rudarstva u srednjevekovnoj Srbiji i Bosni, t. 1, Beograd 1955.
Dinić M., Za istoriju rudarstva u srednjovjekovnoj Srbiji i Bosni, t. 2, Beograd 1962.
Erceg I., Pregled proizvodnje i trgovine solju u Dubrovačkoj Republici, "Acta Historico-Oeconomica Iugoslaviae" 1990, t. 17, s. 1-32.
Erceg J., Dubrovnik als Vermittler im Gross- und Ferhandel zwischen Osten und dem Westen im 15. und 16. Jahrhundert, [w:] Der Ausseenhandel Ostmitteleuropas 1450-1650. Die ostmitteleuropäischen Volkswirtschaften in ihrem Beziehungen zu Mitteleuropa (Sonderdruck), Köln-Wien 1971, s. 434-450.
Filipović N., Iz istorije Novog Brda u drugoj polovini XV i prvoj polovini XVI vijeka, "Godišnjak Istoriskog društva Bosne i Herzegovine" 1954, t. 6, s. 63-85.
Filipović N., Pogled na osmanski feudalizm, "Godišnjak istoriskog društva Bosne i Herzegovine" 1952, t. 4, 1952, s. 126-146.
Fine J. V. A., The Late medieval Balkans. A Critical survey from the late twelfth to the Ottoman conquest, Ann Arbor 1994. https://doi.org/10.3998/mpub.7807 DOI: https://doi.org/10.3998/mpub.7807
Frejdenberg M. M., Dubrovnik i Osmanskaja Imperija, Moskva 1989 [Фрейденберг М. М., Дубровник и Османская империя, Москва 1989].
Han V., Tri veka dubrovačkog staklarstva (XIV-XVI v.), Beograd 1981.
Handžić A., Rudnici u Bosne od druge polovine XV do početka XVII vijeka, [w:] Prilozi za istoriju Bosne i Hercegovine, red. E Redžić, t. 2, Sarajevo 1987, s. 17-38.
Havrylyshyn O., Zrzentic N., Economy of Ragusa 1300-1800. The Tiger of medieval Mediterranean, "Comparative Economic Studies" 2013, t. 55, s. 201-231. https://doi.org/10.1057/ces.2013.14 DOI: https://doi.org/10.1057/ces.2013.14
Havrylyshyn O., Zrzentic N., "Institutions always "mattered". Explaining prosperity of medieval Ragusa, New York 2015. https://doi.org/10.1057/9781137339782 DOI: https://doi.org/10.1057/9781137339782
Hrabak B., Izvoz žitarica iz Osmanljiskog Carstva u XIV, XV, i XVI stoleću, Priština 1971.
Hrabak B., Izvoz žitarica iz Bosne i Hercegovine u Primorje od kraja XIII do poćetka XVII veka, "Godišnajak Društva istoričara Bosne i Hercegovinie" 1963, t. 14, s. 121-203.
Hrabak B., Poljoprivreda Bosne i Hercegovine 1463-1700, [w:] Bosna i Hercegovina od srednjeg veka do novijeg vremeni, Beograd 1995, s. 183-200.
Imber C., Imperium Osmańskie 1300-1650, Kraków 2018.
Inalcik H., Imperium osmańskie. Epoka klasyczna, Kraków 2006.
Inalcik H., Ottoman methods of conquest, "Studia Islamica" 1964, t. 2, s. 103-123. https://doi.org/10.2307/1595144 DOI: https://doi.org/10.2307/1595144
Jireček K., Trgovački putevi i rudnici Srbije i Bosne u srednjem vijeku, Beograd 1959.
Kovačević-Kojić D., O rudarskoj proizvodnji u srednjovjekovnoj Bosni, ,,Godišnjak Društva istoričara Bosne i Hercegovine" 1983, t. 34, s. 113-122.
Kovačević-Kojić D., Les villes médiévales de Serbie et de Bosnie avant et après l'instauration du pouvoir Ottoman [w:] idem, La Serbie le payes Serbes. L'Économie urbaine XIVe-XVe siècles, Belgrade 2012, s. 293-304.
Kovačević D., Trgovina u srednjovjekovnoj Bosni, Sarajevo 1961.
Małowist M., Wschód a Zachód Europy w XIII-XVI wieku, Warszawa 2006.
Manačikova N. P., Dubrovnik XIII-pervoj polovini XV veka: problemy torgovli, Voronež 1999 [Мананчикова H. П., Дубровник XIII-первой половины XV века. Проблемы торговли, Воронеж 1999].
Marković B., Efikasnost rudarske eksploatacije u srednjovjekovnoj Srbiji, "Istorijski časopis" 1987, t. 31, s. 75-85.
Matanov H., A Method of conquest or Sstage of social developement?, "Études Balkaniques" 1989, t. 3, s. 72-77.
Mišić P., Gajenje i prerada lana i konoplje Srbiji XIV-XVI veka, "Istorijski časopis" 1992, t. 39, s. 47-57.
Mladenović M., Osmanli conquest and the islamization of Bosnia, "Études Slaves et Est Européennes" 1959, t. 3, s. 219-222.
Moroni M., L'impero di San Biagio. Ragusa e i commerci balcanici dopo la conquista Turca (1521-1620), Bologna 2011.
Moutafowa K., On the problem of the Ottoman methods of conquest (according to Neşri and sultan Murad's Gazavatname), "Études Balkaniques" 1995, t. 2, s. 64-81.
Popović T, Izvoz balkanskog krzna u XVI veku, "Istorijski časopis" 1988, t. 25, s. 45-53.
Popović-Radenković M., O trgovačkim odnosima Dubrovnika z Bosnom i Hercegovinom (1480-1500), "Istorijski glasnik" 1952, t. 1-2, s. 3-29.
Rizaj S., Rudarstvo Kosova i susednih krajeva od XV do XVII veka, Priština 1968.
Shaw S. J., Historia Imperium Osmańskiego i Republiki Tureckiej, t. 1 (1280-1808), Warszawa 2016.
Spisarevska I., La commerce Ragusain envisage comme un facteur du developpement economique des regions bulgares sous la domination Ottomane (XVe-XVIe s.), "Balcanica" 1975, t. 6, s. 99-110.
Sučeska A., Pravni položaj rudara i metalurga i oblici upravljanja u Bosni u osmanskom periodu, "Anali pravnog fakulteta u Beogradu: 1974, t. 9-12, s. 837-843.
Stulli B., Povijest dubrovačke Republike, Dubrovnik-Zagreb 1987.
Tadić J., Privreda Dubrovnika i srpske zemlje u prvoj polovini XV veka, "Zbornik Filozofskog Fakulteta" 1968, t. 10, nr 1, s. 519-538.
Večeva E., Tărgovijata na Dubrovnik z bălgarskite zemi (XVI-XVIII v.), Sofija 1982 [Вечева E., Търговията на Дубровник с българските земи (XVI-XVIII в.), София 1982].
Veselinović A., Prilog proučavanju rudarstva na Balkanu krajem XV veka, "Istorijski časopis" 1978, t. 25-26, s. 249-252.
Voje I, Bosanski svinec u kreditni trgovini srednjeveškega Dubrovnika, "Zgodovinski časopis" 1978, t. 32, s. 49-55.
Wróbel P., Krzyż i Półksiężyc. Zachodnie Bałkany wobec Turcji w latach 1444-1463, Kraków 2000.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Piotr Wróbel
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.