Słowa kluczowe
Dalmacja
osadnictwo wojskowe
wojny napoleońskie
Prowincje Iliryjskie
Jak cytować
Abstrakt
W latach 1806–1813 Dalmacja stała się częścią Cesarstwa Francuskiego. Prowincja, której interior zamieszkany był przez pasterzy wołoskich zwanych Morlakami była jednak niewydolna gospodarczo, co stanowiło duże wyzwanie dla nowej administracji. Już wcześniej, w czasach panowania weneckiego powstały różnorakie projekty rozwoju gospodarczego Dalmacji, jednakże ich implementacja wymagała czasu, a ściąganie podatków musiało się w warunkach ustawicznie prowadzonych przez Cesarstwo Francuskie wojen odbywać regularnie. Stąd wśród władz francuskich pojawiło się przekonanie, że jedyną formą jakiegokolwiek zdyskontowania finansowego panowania nad Dalmacją będzie konskrypcja wojskowa. Krótki okres francuskich rządów w Dalmacji zaowocował analizami dotyczącymi możliwości wykorzystania potencjału militarnego pasterzy wołoskich, które stanowią swego rodzaju podsumowanie wszystkich wcześniejszych rozważań dotyczących tego problemu. Francuscy zarządcy zapanowali bowiem nad terenami, na których tradycyjne powinności wojskowe osadników wołoskich były wykorzystywane w bardzo różny sposób. W istocie wiele przywołanych uwag zawiera w sobie szerszy rys historyczny dotyczący ewolucji społeczności wołoskich na pograniczu Dalmacji, Bośni i Chorwacji.
Finansowanie
NPRH Wołosi w europejskiej i polskiej przestrzeni kulturowej. Migracje – osadnictwo – dziedzictwo kulturowe (0604/NPRH3/H12/82/2014)
Bibliografia
Anthouard Charles Nicolas de, Milan le 4 octobre 1806 à 11 heures du matin, Archives Nationales, AF 1713 IV.
Bertrand Henri Gatien, A l'Empereur, Trieste le 12 décembre 1811, Archives Nationales 390 AP/17, p. 101.
Bertrand Henri-Gatien, Conscrits pour les Régiments Dalmates, Au Vice-Roi, Trieste, le 28 Mars 1812, Archives Nationales 390 AP 17, p. 146.
Blaževic Z., Triplex Confinium - liminal spaces of transculturation and hybridizytion in the Early Modern Period, [w:] Die Erschließung des Raumes, red. K. Friedrich, Wiesbaden 2014, s. 741-756.
Boppe Paul, La Croatie militaire, 1809-1813. Les régiments croates à la Grande Armée, Paris-Nancy 1900.
Božić-Bužančić Danica, Europski fiziokratski pokret u južnoj Hrvatskoj u drugoj polovici XVIII. stoljeća, "Historijski zbornik" 1992, t. 45, s. 111-124.
Bracewell Wendy, Frontier blood-brotherhood and the Triplex Confinium, [w:] Constructing border societies on the Triplex Conflinium: International Project conference papers 2 "Plan and practice: how to construct a border society? The Triplex Confinium c. 1700-1750" (Graz, december 9-12, 1998), red. D. Roksandić, N. Štefanec, Budapest 2000, s. 29-45.
Bundy Frank, The Administration of the Illyrian Provinces of the French empire 1809-1813, New York-London 1987.
Buzov, Snježana. Vlasi Istrije na području Sjeverne Dalmacije u popisnim defterima 16. stoljeća, "Prilozi za orijentalnu filologiju" 1990, t. 40, s. 243-257.
Caciur Dana, Considerations regarding the status of the Morlachs from the Trogir's hinterland at the middle of the 16th century: being subjects of the Ottoman empire and land tenants of the Venetian Republic, "Res Historica" 2016, t. 4, s. 95-110. https://doi.org/10.17951/rh.2016.41.95 DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2016.41.95
Dumas Mathieu, Rapport de général Mathieu Dumas (2 cahiers, 5 et 37 pages, avec un état des revenus du royaume de Dalmatie), 1806, Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre, 1M 1617.
Luković Miloš, Sezonowe migracje pasterzy na Bałkanach: charakter, historia, transformacje, "Res Historica" 2015, t. 40, s. 61-95. https://doi.org/10.17951/rh.2015.40.61 DOI: https://doi.org/10.17951/rh.2015.40.61
Markulin Nikola, Vojno poduzetništvo u Mletačkoj Dalmaciji i Boki od 1700. do 1718. godine, "Povijesni prilozi" 2016, t. 51, s. 159-194.
Marmont A-F-L. Viesse de, Croatie Militaire: mémoire sur les régiments frontières, Archives Nationales, Site Pierrefitte-sur-Seine 138AP/149, dossier 1.
Mémoire en abrégé sur la Dalmatie, Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre 1M 1611.
Mirdita Zef, Vlasi u historiografii, Zagreb 2004.
Novello Elisabetta, Crime on the border: Venice and the Morlacchi in the eighteenth century, [w:] Constructing border societies on the Triplex Conflinium: International Project conference papers 2 "Plan and practice: how to construct a border society? The Triplex Confinium c. 1700-1750" (Graz, december 9-12, 1998), red. D. Roksandić, N. Štefanec, Budapest 2000, s. 57-73.
Paladini Filippo, Un caos che spaventa: poteri, territori e religioni di frontiera nella Dalmazia della tarda età veneta, Venezia 2002.
Rapport au général Molitor, (23 pages et 2 tableaux, dont l'un daté du 28 février), Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre, 1M 1617.
Sajkowski Wojciech, French image of the peoples inhabiting Illyrian Provinces, Warszawa-Bellrive-sur Allier 2018.
Sajkowski Wojciech, Obraz ludów bałkańskiego wybrzeża Adriatyku we Francji epoki Oświecenia, Poznań 2013.
Šarić Marko, Planine i morlački svijet u Dalmaciji: ekohistorijski osvrt, "Ekonomska i ekohistorija: časopis za gospodarsku povijest i povijest okoliša" 2010, t. 6, nr 1, s. 55-94.
Šarić Marko, Vlasi na tromeđi: suživot u sukobima u raničnim društvima i kulturama Morlakije (16.-17. stoljeće): doktorski rad, Zagreb 2010.
Senkowska-Gluck Monika, Rządy napoleońskie w Ilirii, Wrocław 1980.
Șipoș Sorin, A Forgotten minority: the Morlachs of Dalmatia in a memorandum of Colonel Antoine Zulatti (1806), [w:] The Image of Central and Eastern Europe borders in foreign travellers' narratives. Dalmatian Vlachs (Morlachs) in a manuscript from 1806, Cluj-Napoca 2015, s. 7-38.
Spon Jacob, Wheler Georges, Voyage d'Italie de Dalmatie de Grece et du Levant, Lyon 1678.
Télégraphe Officiel, 20.02.1811.
Varlan Olivier, La France, la Russie et les Balkans. Les plans de partage de l'empire ottoman (1808), [w:] Les Provinces illyriennes dans l'Europe napoléonienne, red. J-O. Boudon, Paris 2015, s. 29-42.
Vukšić Dragan, Žumberački uskoci: Unijaćenje i odnarođivanje, Zagreb 2015.
Warnery Charles de, Remarques sur le militaire des Turcs et des Russes, Breslau 1771.
Wolff Larry, Venice and the Slavs: the discovery of Dalmatia in the age of Enlightenment, Stanford 2001. https://doi.org/10.1515/9781503618916 DOI: https://doi.org/10.1515/9781503618916
Zulatti Antonio, Mémoire du colonel des Dalmates, M. Zulatti, sur la réforme et le règlement des Morlaques dans la province de Dalmatie, Zara, 15 mars 1806, 1806, Service historique de la Défense, Département de l'armée de terre, 1M 1591.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Wojciech Sajkowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.