Słowa kluczowe
Brod district
self-government
urban and rural municipalities
interwar period
Jak cytować
Abstrakt
During the period of the Kingdom of Yugoslavia, urban and rural municipalities were the lowest administrative units and closest to the needs of the ordinary population. The aim of this paper is to determine the level of self-government, whether the leadership of municipal administrations was an expression of the political will of the majority of the population or an instrument of the regime that ensured loyalty through various restrictions, pressures and direct nominations. This case study is spatially limited to the area of the Brod district, which was composed of one city and 18 municipalities. It is limited in period from the proclamation of the dictatorship of King Alexander in 1929 until the collapse of the Kingdom of Yugoslavia in 1941. During the 1920s, central government limited local self-government in various ways, and immediately after the proclamation of the dictatorship, it was legally abolished. However, it should be recognised that the Law on Municipalities was adopted in 1933 and the Law on City Municipalities a year later in which the regime proclaimed self-government in the municipalities, but in reality, it limited it to a great extent. The situation in cities and rural municipalities is very different. Elections for the rural municipalities were held three times (1933, 1936, 1940), while in the cities, despite announcements, these were not held until the collapse of the state. The appointment procedure adopted during the dictatorship period was retained, although the parliamentary elections of 1935 and 1938 showed that the imposed concepts did not have significant support from the electoral base.
Bibliografia
Axboe Nielsen C., Making Yugoslavs – Identity in King Aleksandar´s Yugoslavia, Toronto-Buffalo-London 2014. DOI: https://doi.org/10.3138/9781442669246
Balkovec B., Izborno zakonodavstvo prve jugoslavenske države (1918.–1941.), „Časopis za suvremenu povijest” 2010, no. 1, p. 197–216.
Biondich M., Stjepan Radić, the Croatian Peasent Party, and the Politics of Mass Mobilization, 1904-1928, Toronto-Buffalo-London 2000. DOI: https://doi.org/10.3138/9781442680203
Boban Lj., Sporazum Cvetković-Maček, Beograd 1965.
Cipek T., Nacija, diktature, Europa, Zagreb 2015.
Djokić D., Elusive Compromise – A History of Interwar Yugoslavia, New York 2007.
Dobrivojević I., Državna represija u doba diktature kralja Aleksandra 1929–1935, Beograd 2006.
Dragnich A.N., The First Yugoslavia – Search for Viable Political System, Stanford 1983.
Grgić S., Između režimske ideologije i potreba građana: Savska banovina 1929–1939, Zagreb 2020.
Grgić S., Općinske uprave u vrijeme šestosiječanjske diktature, „Časopis za suvremenu povijest” 2013, no. 1, p. 89–117.
Grgić S, Kardum T., Općinski izbori u Banovini Hrvatskoj, „Historijski zbornik” 2021, no. 1, p. 105–135.
Hrvatska. Hrvatski državni arhiv, 144.
Jagodar J., Berbić Kolar E., Kultura pamćenja Slavonskoga Kobaša u povijesno-jezičnom kontekstu, Osijek 2020.
Jančiković T., Hrvati u izborima 1938. Zagreb 1939.
Jareb M., Pregled političkih zbivanja 1918–1945. [in:] Prijelomna vremena – Hrvatske zemlje nakon 1918., ed. Suzana Leček, Zagreb 2022, p. 23–46.
Jović D., Politički odnosi u Slavonskom Brodu srpanj 1925. – srpanj 1927., „Scrinia Slavonica” 2001, no. 1, p. 254–279.
Leček S., Borba Hrvatske seljačke stranke za općinsku samoupravu 1936.–1939., „Časopis za suvremenu povijest” 2008, no. 3, p. 999–1032.
Leček S., Brodski odvjetnik Filip Markotić – „desni“ haesesovac?, „Scrinia Slavonica” 2006, no. 1, p. 402–447.
Leček S., Izbor ili imenovanje – problem gradske (samo)uprave u Slavonskom Brodu 1918.–1941., „Časopis za suvremenu povijest” 2013, no. 1, p. 9–33.
Leček S., Selo i politika. Politizacija hrvatskog seljaštva 1918–1941. [in:] Hrvatska politika u XX. stoljeću, ed. Ljubomir Antić, Zagreb 206, p. 119–143.
Leček S., Slavonski Brod i uspostava Banovine Hrvatske 1939., „Scrinia Slavonica„ 2005, no. 1, p. 229–253.
Matković H., Svetozar Pribićević i Samostalna demokratska stranka do šestojanuarske diktature, Zagreb 1972.
Matković H., Povijest Hrvatske seljačke stranke, Zagreb 1999.
Milec I., Organiziranje i djelovanje Jugoslavenske radikalne seljačke demokracije u gradu i kotaru Brod na Savi do općinskih izbora 1933., „Scrinia Slavonica” 2018, no. 1, p. 333–372.
Milec I., Politika i općinske (samo)uprave u razdoblju Šestosiječanjske diktature – primjer kotara Brod na Savi [in:] Prilozi za povijest Broda i okolice, ed. Dinko Župan, vol. 4, Slavonski Brod 2019, p. 71–102.
Milušić A., Izbori za Gradsko zastupstvo i Ustavotvornu skupštinu 1920. godine u Slavonskom Brodu, „Zbornik Historijskog instituta Slavonije i Baranje” 1965, no. 1, p. 243–299.
Ramet S.P., Tri Jugoslavije – Izagradnja države i izazov legitimacije 1918.–2005., Zagreb 2009.
Regan K., Sporazum ili nesporazum? Srpsko pitanje u Banovini Hrvatskoj (1939. –1941.), Zagreb 2019.
Rubić I., Slavonski i Bosanski Brod – Studija o ekonomsko-geografskoj strukturi grada i okoline, Slavonski Brod 1953.
Šute I., Slogom slobodi – Gospodarska sloga 1935.–1941., Zagreb 2010.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Josip Jagodar, Ivan Milec
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.