Słowa kluczowe
Attila the Hun
Engaddi
Eusebius of Caesarea
Saint Jerome
Simon of Kéza
Jak cytować
Abstrakt
The 10th chapter of the Chronica de Gestis Hungarorum written by Simon of Kéza contains a puzzling phrase: Attila (...) nutritus in Engadi. So far, no attempt has been made to explain it. According to the authors of the following article, Simon took it from the Latin translation of the Onomasticon of Eusebius of Caesarea (d. 339) by St. Jerome. In all likelihood, Simon gained access to Jerome’s codex during his trip to southern Italy. It is necessary to distinguish three stages of the rise and change of the scholarly tradition about Attila as the ancestor of the Arpad dynasty and the Huns as the ancestors of the Hungarians: 1) Attila is viewed as the ancestor of Almos and Arpad; 2) Aquila in the Hungarian-Polish Chronicle as the founder of the Hungarian state, which was an attempt at a Christian rationalization of the story of the Turul, an ethnogenetic story about the Hungarians and their dynasty; 3) the inclusion of the Huns in Hungarian history by Simon of Kéza while removing Attila from among the ancestors of the dynasty. The mention of Engaddi (attesting to Simon's knowledge of the latin topography of Palestine, ultimately derived from Eusebius of Caesarea) likens him to the biblical David showing that, like the great warrior-king of Judah and Israel, Attila was the preeminent ruler of the Huns, i.e. the Hungarians, and at the same time legitimizes him, placing him, and, not least, his people, in the horizon of the world of Mediterranean civilization.
Finansowanie
The article was written under the work on NPRH grant No. 11 H 16 0195 84 „Testimonia of the Ancient History of the Slavs. Latin series, vol. 3: Middle Ages, part. 1: Hungarian Sources”.
Bibliografia
Aland B. et K. edidernt post E. et E. Nestle, Novum Testamentum Graece et Latine, 27 Aufl., Stuttgart 2005.
Albrecht S., Drei neue Handschriften des sog. Chronicon hungarico-polonicum, „Studia Źródłoznawcze” 2015, vol. 53, p. 111–121. DOI: https://doi.org/10.12775/SZ.2015.05
Albrecht S., Three New Manuscripts of the so Called Chronicon hungaro-polonicum [in:] Hungaro-Polonica. Young Scholars on Medieval Polish-Hungarian Relations, eds. D. Bagi, G. Barabás, Zs. Máté, Pécs 2016, p. 119–141.
Alimov D.E., Filiushkin A.I, Mobilizovannoie srendevekov’e, 1: Medievalizm I nacional’naia idologia v Central’no-Vostochnoi Evropie I na Balkanah, Sankt Peterburg 2020 [Алимов Д.Е., Филюшкин А.И. (eds.), Мобилизованное средневековье, 1: Медиевализм и национальная идеология в Центрально-Востоной Европе и на Балканах, Санкт Петербург 2020].
Bak J. M., Grzesik R., The Text of the Illuminated Chronicle [in:] Studies on the Illuminated Chronicle, eds. J. M. Bak, L. Veszprémy, Budapest 2018, p. 5–23. DOI: https://doi.org/10.1515/9789633862650
Bak J. M., Rady M. (eds., transl.), Magistri Rogerii Epistola in miserabile Carmen super destructione regni Hungarie per Tartaros facta (Master Roger’s Epistle to the Sorrowful Lament upon the Destruction of the Kingdom of Hungary by the Tatars), Budapest–New York 2010.
Bak J. M., Veszprémy L., Kersken N. (eds. and transl.), Chronica de Gestis Hungarorum e Codice Picto saec. XIV. Chronicle of the Deeds of the Hungarians from the Fourteenth-Century Illuminated Codex, Budapest–New York 2018.
Bollók J. (transl.), Szovák K., Veszprémy L. (eds.), Képes krónika, Budapest 2004.
Deér I. (ed.), Chronicon Hungarico-Polonicum [in:] SRH, ed. E. Szentpétery, vol. 2, Budapest 1938, p. 289–320.
Domanovszky A. (ed.), Chronici Hungarici compositio saeculi XIV, [in:] SRH, ed. E. Szentpétery, vol. 1, Budapest 1937, p. 219–505.
Domanovszky A. (ed.), Chronicon Posoniense [in:] SRH, ed. E. Szentpétery, vol. 2, Budapest 1938, p. 13–51.
Domanovszky S., Kézai Simon mester Krónikája. Forrástanulmány, Budapest 1906.
Graboīs A., Un mythe fondamental de l’histoire de France au Moyen Âge: „le roi David” précurseur du „roi très chrétien” , „Revue Historique” 1992, no. 287, p. 11–31. DOI: https://doi.org/10.3917/rhis.g1992.581n1.0011
Grzesik R., Kronika węgiersko-polska. Studia z dziejów polsko-węgierskich kontaktów kulturalnych w średniowieczu, Poznań 1999.
Grzesik R. [review], M. Homza, Mulieres suadentes, „Nasza Przeszłość” 2005, no. 104, p. 313–318. DOI: https://doi.org/10.52204/np.2005.104.313-318
Györffy Gy., Krönikáink és a magyar őstörténet. Régi kérdések – új válaszok, Budapest 1993.
Holder-Egger O. (ed.), Lamperti monachi Hersfeldensis Opera, „MGH, Scriptores rerum Germanicarum ad usum scholarum” 1894, vol. 38 (Hannoverae et Lipsiae).
Homza M., Mulieres suadentes. Presviedčajúce ženy. Štúdie z dejín ženskej panovníckej svätosti v strednej a vo východnej Európe v 10.–13. storočí, Bratislava 2002.
Homza M., Uhorsko-poľská kronika. Nedocenený prameň k dejinám strednej Európy, Bratislava 2009.
Karácsonyi B. (ed.), Chronica Hungaro-Polonica, pars. I. (textus cum varietate lectionum), „Acta Historica” 1969, vol. 26.
Kellner M. G., Die Ungarneinfälle im Bild der Quellen bis 1150. Von der „Gens detestanda” zur „Gens ad fidem Christi conversa” , München 1997.
Klaniczay G., Az uralkodók szentsége a középkorban. Magyar dinasztikus szentkultuszok és európai modelek, Budapest 2000.
Klaniczay G., Szentkirályok [in:] Korai magyar történeti lexikon (9.–14. század), eds. Gy. Kristó, P. Engel, F. Makk, Budapest 1994, p. 632–633.
Kownacki H. (ed.), Kronika Węgierska na początku wieku XII. Kronika Czeska na początku wieku XI. W łacińskim języku pisane: z tłomaczeniem na polski język. Tudzież Ziemopismo Bedy wieku VIII. List popa Jana wieku XIII. Z rękopismow rożnych Bibliotek, Warsaw 1823.
Kristó Gy., Hungarian History in the Ninth Century, Szeged 1996.
Kulbicka A., Pawłowski K., Wodzinowska-Taklińska G., Grzesik R. (transl.), Anonimowego notariusza króla Béli Gesta Hungarorum, Cracow 2006.
Lambert B., Bibliotheca Hieronymiana Manvscripta. La Tradition manuscrite des oeuvres de Saint Jérôme, vol. 2, Steenbrugis 1969. DOI: https://doi.org/10.1484/M.IPM-EB.5.112095
Liverani M., Nie tylko Biblia. Historia starożytnego Izraela. Warsaw 2017.
Mályusz E., Kristó I. (eds.), Johannes de Thurocz, Chronica Hungarorum, vol. 2 (Commentarii, pars 1: Ab initiis usque ad annum 1301, composuit), Budapest 1988.
Niesiołowski-Spanò Ł., David in History and in the Hebrew Bible [in:] The Character of David in Judaism, Christianity and Islam, eds. M. Zawanowska, M. Wilk, Leiden 2021, p. 19–40. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004465978_003
Pilat S. (ed.), Kronika węgiersko-polska, (MPH, 1), Lviv 1864.
Pysiak J., Saint Louis a New David and Paris as a New Jerusalem in Medieval French Hagiographic Literature [in:] The Character of David in Judaism, Christianity and Islam, eds. M. Zawanowska, M. Wilk, Leiden 2021, p. 154–187. DOI: https://doi.org/10.1163/9789004465978_009
Rady M., Attila and the Hun Tradition in Medieval Hungarian Tradition [in:] Studies on the Illuminated Chronicle, eds. J. M. Bak, L. Veszprémy, Budapest 2018, p. 127–135.
Rady M., Veszprémy L. (eds., transl.), Anonymus and Master Roger. Anonymi Bele regis notarii Gesta Hungarorum. Anonymus, Notary of King Béla, The Deeds of the Hungarians, Budapest-New York 2010. DOI: https://doi.org/10.1515/9789639776968
Rahlfs A. (ed.), Septuaginta, Editio altera quam recognovit et emendavit R. Hanhart, Stuttgart 2006.
Ratobylskaja A. W., Wiengierskij turanizm [in:] Slawianie i ich sosiedi, vol. 10 (Slawianie i koczewoj mir), ed. B. N. Florija, Moscow 2001, p. 218–226 [Ратобыльская А. В., Венгерский туранизм [in:] Славяне и их соседи, vol. 10 (Славяне и кочевой мир), ред. Б. Н. Флоря, Москва 2001, с. 218–226.
Reifferschied A., Bibliotheca Patrum Latinorum Italica, vol. II.3, Wien 1872.
Rózsa Gy., Pictorial Types of the Attila Iconography [in:] Attila. The Man and His Image, eds. F. H. Bäuml, M. D. Birnbaum, Budapest 1993, p. 29–37.
Spychała L., Studia nad legendą dynastyczną Arpadów. Między pulpitem średniowiecznego skryby a „warsztatem” współczesnego badacza, Wrocław 2011.
Szochin A. A., Pricziny i rannije etapy formirowanija „gunskogo mifa” w sriedniewiekowoj wiengierskoj chronikalnoj tradicii, „Finno-ugorskij mir” 2015, no. 4, p. 48–53 [Шохин A. A., Причины и ранние этапы формирования „гунского мифа” в средневековой венгерской хроникальной традиции, „Финно-угорский мир” 2015, нoм. 4, c. 48–53].
Szűcs J., Theoretical Elements in Master Simon of Kéza’s Gesta Hungarorum (1282–1285), Budapest 1975.
Timm S., Eusebius Werke. Dritter Band. Erster Teil, Das Onomastikon der biblischen Ortsnamen: Kritische Neuausgabe des griechischen Textes mit der lateinischen Fassung des Hieronymus [in:] Die griechischen christlichen Schriftsteller der ersten Jahrhunderte - GCS, Neue Folge, vol. 24, Berlin–Boston 2017. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110315813
Veltri G., Deconstructing Translations: The Canonical Substitution Aquilia/Onkelos [in:] idem, Libraries, Translations, and „Canonic” Texts (Supplements to the „Journal for the Study of Judaism”, vol. 109, Leiden 2006, p. 147–189. DOI: https://doi.org/10.1163/9789047409014_006
Veszprémy L., A magyarországi hun hagyomány legkorábbi írott forrásai és európai kapcsolatuk, „Acta Historica Universitatis Szegediensis de Attila József nominatae” 2013, no. 135, p. 25–44.
Veszprémy L., Schaer F., Szűcs J. (eds., transl.), Simonis de Kéza Gesta Hungarorum. Simon of Kéza, The Deeds of the Hungarians, Budapest 1999.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Ryszard Grzesik, Anna Kotłowska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.