Słowa kluczowe
antyrewizjonizm
Komunistyczna Partia Polski
Kazimierz Mijal
maoiści
Tirana
Jak cytować
Abstrakt
Artykuł stanowi próbę analizy dwunastoletniego okresu działalności politycznej, Kazimierza Mijala, przywódcy Komunistycznej Partii Polski w Albanii, w której przebywał po ucieczce z Polski. Analiza dokumentów Komitetu Centralnego Albańskiej Partii Pracy wskazuje na cele, które przyświecały Albańczykom wspierającym działalność polityczną Mijala – dążenie do destabilizacji sytuacji systemu władzy w Polsce, a także poszukiwanie sojuszników, wzmacniających pozycję partii albańskiej wobec Pekinu. Plany wykorzystania Mijala do realizacji albańskich celów politycznych zakończyły się niepowodzeniem, a kierowana przez niego partia okazała się niezdolna do prowadzenia efektywnej polityki. W 1978 Mijal opuścił Albanię i wyjechał do Chin, gdzie kontynuował swoją działalność polityczną.
Bibliografia
Archiwum Państwowe w Tiranie (AQSh) - Zespół Komitetu Centralnego Albańskiej Partii Pracy (Fondi 14); Zespół Albańskiego Radia i Telewizji (Fondi 509)
Indoktrinimi komunist përmes kulturës, letërsisë dhe artit (Dokumente historike), t. 2 (1969–1973), red. Beqir Meta, Afrim Krasniqi, Hasan Bello, Tirana 2019.
Pandelejmoni Enriketa, Kera Gentiana, Duka Valentina, Aspekte të historisë së komunizmit në Shqipëri përmes materialeve arkivore dhe burimeve sekondare, Tirana 2020.
Polskie Dokumenty Dyplomatyczne 1974, red. Aleksander Kochański, Mikołaj Mokrzycki-Markowski, Warszawa 2007.
Bagieński Witold, Początki działalności wywiadowczej Departamentu I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w krajach Bloku Wschodniego, „Aparat represji w Polsce Ludowej 1944–1989” 2020, nr. 18, s. 13–55.
Blumi Isa, Hoxha’s class war: the cultural revolution and state reformation, 1961–1971, „East European Quarterly” 1999, t. 33, nr 3, s. 303–326.
Boçi Sonila, Partia e Punës se Shqipërisë në kërkim të nje qendre gravitacioni për grupet marksiste leniniste ne Itali (1963–1966), „Studime historike” 2019, nr 1–2, s. 125–150.
Boriçi Gjon, Problematika shqiptaro-kineze në informacionet e diplomatëve shqiptarë, „Studime historike” 2019, nr 1–2, s. 154.
Dervishi Kastriot, Historia e vërtetë e Partisë së Punës së Shqipërisë, Tirana 2022.
Dziak Waldemar J., Albania między Belgradem, Moskwą i Pekinem, Warszawa 1991.
Dziuba Adam, Wyznawcy Mao Zedonga i Envera Hoxhy. Maoiści w Polsce i w województwie katowickim, „CzasyPismo. O historii Górnego Śląska” 2017, nr 2, s. 163–173.
Eisler Jerzy, Marzec 1968 – geneza, przebieg, konsekwencje, Warszawa 1991.
Gasztold-Seń Przemysław, Albańsko-chińska pomoc w rozpowszechnianiu bezdebitowych druków Komunistycznej Partii Polski (Mijala) [w:] Czas bibuły. Mechanizmy-ludzie-idee, red. Roman Wróblewski, t. 2, Wrocław 2013, s. 69–83.
Gasztold Przemysław, Gardiani i Doktrinës: Kazimierz Mijal, Shqipëria dhe Partia Komuniste e Polonisë, „Politikja” 2017, nr 2, s. 150–164.
Gasztold Przemysław, Maoizm nad Wisłą? Działalność Komunistycznej Partii Polski Kazimierza Mijala, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2018, nr 2, s. 290–318.
Gasztold Przemysław, Towarzysze z betonu. Dogmatyzm w PZPR 1980–1990, Warszawa 2019.
Gnoinska Margaret K., Promoting the ‘China Way’ of communism in Poland and beyond during the Sino-Soviet split: the case of Kazimierz Mijal, „Cold War History” 2018, t. 18, nr 3, s. 343–359. DOI: https://doi.org/10.1080/14682745.2017.1362394
Grabski August, Z dziejów lewicy antyrewizjonistycznej w Polsce Ludowej (1964–1965) [w:] Parlamentaryzm, konserwatyzm, nacjonalizm. Sefer jowel. Studia ofiarowane prof. Szymonowi Rudnickiemu, red. Jolanta Żyndul, Warszawa 2010, s. 70–90.
Kaloci Dashnor, Pranimi i Mijalit në Shqipëri, prishi marrëdhëniet me Poloninë, „Gazeta Shqiptare”, 22.02.2002, s. 12–13.
Kreka Alba, Marrëdhëniet politike mes Shqipërisë dhe Kinës në vitet ’70, „Polis” 2014, nr 13, s. 127–140.
Lalaj Ana, Konferenca e Partisë e Tiranës, një pranverë e dështuar e së majtës në Shqipëri (14–19 prill 1956), „Studime historike” 2009, nr 1–2, s. 109–132.
Lesiakowski Krzysztof, Mieczysław Moczar „Mietek” – biografia polityczna, Warszawa 1998.
Łuczak Maciej, A imię jego 34. Postępowanie karne wobec sygnatariuszy listu 34 i popierających go pisarzy, Warszawa 2022.
Majchrzak Grzegorz, Prawdziwa solidarność zamiast deklaratywnej przyjaźni. Polskie protest przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 r., „Pamięć i Sprawiedliwość” 2020, nr 1, s. 141–171.
Mëhilli Elidor, From Stalin to Mao. Albania and the socialist world, London 2017. DOI: https://doi.org/10.7591/cornell/9781501714153.001.0001
Mëhilli Elidor, Radio and revolution: Tirana via Bari, from Moscow to Beijing [w:] Europe's internationalists: rethinking the history of internationalism, red. Jessica Reinisch, David Brydan, London 2021, s. 68–85. DOI: https://doi.org/10.5040/9781350118546.0011
Mijal Kazimierz, Ostatni towarzysz, rozm. Robert Mazurek, „Nowe Państwo” 2001, nr 30, s. 9–15.
Namiotkiewicz Walery, Byłem sekretarzem Gomułki, rozm. Grzegorz Sołtysiak, Warszawa 2002.
Popa Agim, Kur Enver Hoxha financonte partitë komuniste të botës: ish-drejtori i Drejtorisë së Jashtme të KQsë së PPSH-së, tregon për momentet më të çuditshme të funksionimit të partisë në shtet, „Standard”, 25.08.2011, s. 14–15.
Prifti Peter, Socialist Albania since 1944: domestic and foreign developments, Cambridge 1978.
Rakowski Mieczysław, Dzienniki polityczne 1963–1966, Warszawa 1999.
Skobelski Robert, Polityka PRL wobec państw socjalistycznych w latach 1956–1970. Współpraca-napięcia-konflikty, Poznań 2010.
Skobelski Robert, Stosunki polsko-albańskie w latach 1956–1970, „Limes. Studia i materiały z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej, 2008, nr 1, s. 270–294.
Szumiło Mirosław, Elita PZPR w latach 1948–1955 – mechanizmy zmian kadrowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 17, t. 144, nr 4, s. 713–737.
Tebinka Jacek, Uzależnienie czy suwerenność? Odwilż październikowa w dyplomacji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Warszawa 2010.
Vickers Miranda, Pettifer James, Albania: from anarchy to a Balkan identity, London 1999.
Kaloci Dashnor, Për Mijalin, polakët përzunë ambasadorin tonë Koço Prifti, dhe Hysni Kapo më ngarkoi një mision sekret, ku në një pyll jashtë Varshavës/ Dëshmia e ish-diplomatit, https://memorie.al/per-mijalin-polaket-perzune-ambasadorin-tone-koco-prifti-dhe-hysni-kapo-me-ngarkoi-nje-mision-sekret-ku-ne-nje-pyll-jashte-varshaves-deshmia-e-ish-diplomatit/ [dostęp: 9.06.2025].
Kaloci Dashnor, Si e shoqërova për 12 vite kryekomunistin e Polonisë, që rrinte ilegalisht në vila sekrete, ku vinin Enveri, Ramizi dhe…/ Dëshmia e rrallë e përkthyesit, https://memorie.al/si-e-shoqerova-per–12-vite-kryekomunistin-e-polonise-qe-rrinte-ilegalisht-ne-vila-sekrete-ku-vinin-enveri-hysniu-ramizi-dhe-deshmia-e-rralle-e-perkthyesit/ [dostęp: 9.06.2025].
Mustafai Duro, Sipas porosive nga qendra në Tirane në vitin 1958 u takova me Fan Stiljan Nolin në kishën e tij fshehurazi natën de ai më tha për udhëheqjen tonë/ Dëshmia e rrallë e ish-drejtorit te zbulimit, https://memorie.al/sipas-porosive-nga-qendra-ne-tirane-ne-vitin–1958-u-takova-me-fan-stiljan-nolin-ne-kishen-e-tij-fshehurazi-naten-dhe-ai-me-tha-per-udheheqjen-tone-deshmia-e-rralle-e-ish-drej/ [dostęp: 9.06.2025].
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Tadeusz Czekalski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.