Słowa kluczowe
Wallachian pastoralism
transhumance
Poland in the 15th-16th century
Jak cytować
Abstrakt
The arguments included in the article were based on a small number of information preserved in the sources, which concern a seasonal presence of the Wallachian shepherds in the areas situated north of the line designating the scope of permanent (year-round) rural settlements founded on the Wallachian law. It was practised both in forests belonging to the king as well as in private estates throughout all seasons. This research resulted in the thesis stating that groups of the Wallachian shepherds led a seasonal grazing of their herds in the submontane areas already in the 15th century. Various factors, primarily of an economic nature, made these pastoral activities disappear or, at least, made them significantly limited at the turn of the 16th and 17th century. Pastoralism of a transhumance type existed throughout the entire period under discussion, in modern sources referred to as koszarnictwo (transhumance herding), consisting in periodic migrations of pastoral groups from permanent villages. Similarly to what I have claimed in my previously published research on the Wallachian pastoralism in the Carpathian areas, there are no indications in the sources, which would justify a thesis for a long time widespread in historical studies, on the presence of a nomadic phase in the history of the Wallachian colonization in the Polish areas. Also in the case of the areas currently studied, its existence can be given no confirmation.
Bibliografia
Printed sources
Archiwum Jana Zamoyskiego, [The Archives of Jan Zamoyski] vol. 1: 1553–1579, ed. W. Sobieski, Warszawa 1904.
J. Długosz, Vita B. Kunegundis, In: Opera omnia..., Vol. I, eds. J. Polkowski and Z. Pauli, Kraków 1887.
Lustracja województwa krakowskiego 1564, vol. 1, [Inspection of Cracow Voivodeship] ed. J. Małecki, Warszawa 1962.
Lustracja województw ruskiego, podolskiego i bełskiego 1564–1565, [Inspection of the Voivodeships of Ruthenia, Podole and Bełz 1564–1565] part 2, eds. K. Chłapowski and H. Żytkowicz, Warszawa 2001.
Lustracja województwa sandomierskiego 1564–1565, [Inspection of Sandomierz voivodeship] ed. W. Ochmański, Wrocław 1963.
Spominki pilzneńskie 1486–1506, [Annals of Pilzno] ed. A. Bielowski, [in:] Monumenta Poloniae Historica, vol. III, Kraków 1887.
Wyciągi z najstarszych ksiąg sądowych ziemi krakowskiej, [Records from the Oldest Court Books of Cracow Land] in: Starodawne prawa polskiego pomniki, vol. II, ed. A. Z. Helcel, Kraków 1870.
Źródła Dziejowe, vol. XV: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego. Małopolska, [Poland of the 16th century in Regard to Geography and Statistics Described by Adolf Pawiński. Lesser Poland] vol. IV, Warszawa 1886.
Жерела до істориї України – Руси. vol. III: Ориси королівщин в руських землях XVI віку. [Inspections of Crown Lands in the Territories of Ruthenia] vol. II, ред. М. Грушевский, Львів 1897.
Other
Baranowski B., Eksploatacja łąk i pastwisk, [Exploitation of Grasslands and Pastures] [in:] Zarys historii gospodarstwa wiejskiego w Polsce, vol. II, eds. B. Baranowski and J. T opolski, Warszawa 1964.
Beňko J., Osidlenie severného Slovenska, [Settlements of Northern Slovakia] Košice 1985.
Berezowski S., Problemy geograficzne pasterstwa wędrownego, [Geographical Problems of Nomadic Pastoralism], [in:] Pasterstwo Tatr i Podhala, vol. I, ed. W. Antoniewicza, Wrocław-Kraków-Warszawa 1959.
Chaloupecký V., Valaši na Slovensku, [The Vlachs in Slovakia] Praha 1947.
Czajkowski J., Dzieje osadnictwa historycznego na Podkarpaciu i jego odzwierciedlenie w grupach etnicznych, [Story of the Historical Settlement in Subcarpathia and its Reflection in Ethnical Groups] in: Łemkowie w historii i kulturze Karpat, ed. J. Czajkowski, part 1, Rzeszów 1995. 40 Cf. n. 4.
Dobrowolski K., Die Haupttypen der Hirtenwanderungen in den Nordkarpaten vom 14. bis zum 20. Jahrhundert, in: Viehzucht und Hirtenleben in Ostmitteleuropa. Ethnographische Studien, Budapest 1961.
Dobrowolski K., Migracje wołoskie na ziemiach polskich, [Wallachian Migrations in the Polish Lands] Lwów 1930 (Odbitka z Pamiętnika V Zjazdu historyków polskich).
Dobrowolski K., Studia nad kulturą pasterską w Karpatach północnych. Typologia wędrówek pasterskich od XIV–XX wieku, [Studies on the Pastoral Culture in the Northern Carpathians. Typology of Pastoral Movements from the 14th to the 20th century] “Wierchy”, 1960 , vol. 29.
Dobrowolski K., Zderzenie kultury rolniczej z pasterską, [Clash between Agricultural and Pastoral Culture] „Sprawozdania z czynności i Posiedzeń PAU”, 1939: 5 [printed:] 1945.
Fastnacht A., Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, [Settlements in Sanok Land between 1340 and 1650], Sanok 2007.
Fastnacht A., Słownik historyczno-geograficzny ziemi sanockiej w średniowieczu. [Dictionary of History and Geography of Sanok Land in the Middle Ages] Prepared for printing by A. Fastnacht – Stupnicka and A. Gąsiorowski, part I, Brzozów 1991 part II, Brzozów-Wzdow-Rzeszów 1998; part III, Kraków 2002.
Janeczek A. Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w, [The Settlement on the Polish-Ruthenian Frontier. Bełz Voivodeship from the End of the 14th century to the Beginning of the 17th century], Wrocław 1991.
Інкін В.Ф., Сільське суспільство Галицького Прикарпаття у XVI – XVIII століттях: історичні нариси, [Rural Society in the Subcarpathia of Halicz in the 16th–18th centuries. Historical Outlines], ed. Н. Крикун, Львів 2004.
Jawor G., Gospodarka i osadnictwo w strefie bieszczadzkich połonin w XV i XVI wieku, [Economy and Rural Settlement in the Region of Bieszczady Mountain Meadows in the 15th and 16th century] in: Region i regionalizm w archeologii i historii, eds. J. Hoff and S. Kadrow, Rzeszów 2013.
Jawor G., Le pastoralisme valaque dans les Carpates Polonaises au XVème et XVIème siècle (l’exemple de Bieszczady), “Banatica”, 2014, vol. 24, II.
Jawor G., Osady prawa wołoskiego i ich mieszkańcy na Rusi Czerwonej w późnym średniowieczu. [Settlements on the Wallachian Law and their Inhabitants in Red Ruthenia in Late Middle Ages] 2nd edition, completed, Lublin 2004.
Jawor G., Pasterstwo na obszarach górskich Rusi Czerwonej i Małopolski od XIV do połowy XVI wieku, [Pastoralism in the Mountain Areas of Red Ruthenia and Lesser Poland from the 14th to mid-16th century] in: Kpiзь століття. Cтудії на пошану Миколи Крикуна з нагоди 80-річчя, Львів 2012.
Jaworska B., Badania nad pasterstwem w Rumunii, [Studies on Pastoralism in Romania] „Lud”, 1960, vol. 16.
Kadlec K., Valaši a valašské právo v zemích slovanských a uherských. S uvodem podavajicim prehled theorii o vzniku rumunského národa, [Vlachs and the Wallachian Law in the Slavic and Hungarian Lands. With the Introduction on the Overview of Theories on the Creation of the Romanian Nation], Praha 1916.
Kopczyńska-Jaworska B., Gospodarka pasterska w Beskidzie Śląskim, [Pastoral Economy in Silesian Beskids] „Prace i Materiały Etnograficzne”, 1951, vol. 8-9.
Slavkovskỳ P., Tradičná organizaciá chovu hospodárskych zvierat slovenskỳch rol’níkov v strednej a jurnej Európe [Traditional Organization of Domestic Animal Breeding by the Slovakian Farmers in Central and Southern Europe] in: Tradiční agrární kultura v kontextu společenskeho vỳvoje střední Evropy a Balkánu. ed. Z. Kłodnicki (et al.), Brno 2012.
Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, [Dictionary of History and Geography of Cracow Voivodeship in the Middle Ages] part II, Wrocław–Kraków 1989–1993.
Štika J., Moravské Valašsko. Jeho vznik a vyvoj, [The Vlachs in Moravia. Origin and Development], Ostrava 1973.
Syty S., Starostwo zamechskie w średniowieczu, [District of Zamch in the Middle Ages] [in:] Na pograniczu kultur, języków i tradycji. Prace ofiarowane Profesorowi Doktorowi Ryszardowi Szczygłowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, eds. M. Mądzik and A. A. Witusik, Lublin 2004.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.