Słowa kluczowe
ethnologi
Hutsulschyna
trombita
Vlachs.
Jak cytować
Abstrakt
The question of the origins and cultural impact of music cultivated by the Vlachs on the Carpathian music heritage is relatively poorly examined in the previous literature. This is mostly because of insufficient ethno-historical data sources, the short time of detailed documentation of rural folklore, and the collective character of music, which often goes beyond the boundaries of nationality. Most of the previous works dealing with the problem of the Vlachs’ impact on the Carpathian music folklore were presented as a short comments. One of the still unresolved issues is the origin of the shepard’s trumpets (trombitas, horns) in the territory of the Carpathians. It is widely known as “trombita” (the Western Carpathians, Poland), „trembita” (the Ukrainian Carpathians), „trubyela”, „bucium”, and „tulnic” (Romania). They are among the wide type of instruments known by ancient Slavs. According to principal hypothesis these instruments originated in Asia and were transferred to the Carpathian Mountains by migrating Indo-European peoples. Alternative hypothesis suggests that “trembita” was brought to the Carpathians by migrating Roman legionaries, who used this instrument for the signaling functions. The occurrence of these instruments coincides clearly with the area of the Wallachian settlement, allowing the presupposition that the spread of trombita in the Carpathians is linked with the Wallachian colonisation. The problems outlined in this article concerns the spatial distribution and typology of Carpathian trumpets as well as their functions with special focus on the Hutsul region (the Eastern Carpathians, Ukraine), where they still perform important ritual and magical functions, mainly during carolling. The analysis of the function of trombita in this context allows to define its place and importance in the pastoral tradition.
Finansowanie
brak
Bibliografia
Alexandru Tiberiu, Romanian folk music, Bucharest 1980.
Boryś Wiesław, Kultura muzyczna dawnych Słowian w świetle słownictwa, [in:] Dzieje Słowian w świetle leksyki, red. Jerzy Rusek, Wiesław Boryś, Leszek Bednarczuk, Kraków 2002.
Chelcea Ion, Consideraţii etnografice cu privire la bucium, tulnic şi trâmbiţa, „Revista de Etnografie şi Folclor”, 1989, vol 34, no 1, p. 59–65.
Chybiński Adolf, O Polskiej muzyce ludowej, Warszawa 1961.
Chybiński Adolf, O Polskiej muzyce ludowej, Warszawa 1961.
Cząstka-Kłapyta Justyna, Kolędowanie na Huculszczyźnie, Kraków 2013.
Cząstka-Kłapyta Justyna, Wpływy wołoskie w folklorze muzycznym Karpat ze szczególnym uwzględnieniem rusińskiej wsi Ostrunia - przyczynek do rozważań, [in:] Wołoskie Dziedzictwo Karpat, Czeski Cieszyn 2008.
Cząstka-Kłapyta Justyna, Muzyczna Kultura Pasterska, [in:] Pasterstwo w Karpatach. Tradycja i współczesność, red. Małgorzata Kiereś, Barbara Rosiek, Warszawa 2013.
Domaradzka-Barbier Aurélia, Praktyka muzyczna górali śląskich: analiza śpiewów beskidzkich i próba wyodrębnienia modelu struktury melodycznej, „Muzyka”, 2001, no 3, p. 51-67.
Elscheková Alica, Stratigraphische Probleme der Volksmusik in den Karpaten und auf dem Balkan, Bratislva 1981.
Juzala Gustaw, Semantyka kolęd wiosennych. Studium, Warszawa 2012.
Kotoński Włodzimierz, Uwagi o muzyce Podhala, „Muzyka”, 1953, no 5–12.
Kotoński Włodzimierz, Uwagi o muzyce Podhala. „Muzyka”, 1954, no 5–6.
Kopoczek Alojzy, Ludowe instrumenty muzyczne polskiego obszaru karpackiego, Rzeszów 1996.
Kowalski Piotr, Leksykon. Znaki Świata – omen, przesąd, znaczenie,Wrocław 1998.
Kresánek Jozef, Slovenská ľudová pieseň zo stanoviska hudobného, Bratislava 1997.
Kugutjak Mikołaj, Ternoszorskie skelne swiatliszcze w Karpatch, Iwano Frankiwsk 2007.
Kunz Ludvik, Nástroje lidové hudby v Ćechách, na Moravĕ a ve Slezsku, vol. 2, 4, Rožnov 2009-2010.
Kwiecień Karolina, Wędrówka po tym i tamtym Płaju. Problematyka przeznaczenia i losów duszy we współczesnych wyobrażeniach Hucułów. PhD thesis, Jagiellonian Univeristy, Faculty of Philosophy, Cracow 2010.
Macijewski Ihor, Muzyczni Instrumenty Huculiw (Myзичнi iнcтpyмeнти гyцyлiв), Winnycia (Biнниця) 2012.
Macijewski Ihor, Huculska trembita, [in:] Huculszczyzna, jej kultura i badacze. Międzynarodowa konferencja naukowa w ramach Festiwalu Huculskiego „Za głosem trembity”, 2006, eds. Jan Stęszewski, Justyna Cząstka-Kłapyta, Kraków 2008, s. 77.
Macijewski Ihor, Narodna instrumentalna kultura tradicyjnoj pochronnoj obriadnosti Huculiw, [in:] Czetwerta konferencja doslidnykiw narodnoj muzyky czerwonoruskych (halicko – wolodymyrskych) ta sumiżnych zemel, L’viv 1994.
Macijewski Ihor, Muzyka huculska w kontekście międzykulturowym [in:] Huculi, Bojkowie, Łemkowie. Tradycja i współczesność. Stanisław Vincenz – po stronie dialogu. W 120.roczcnicę urodzin Stanisława Vincenza, red. Justyna Cząstka-Kłapyta, Kraków 2008.
Moszyński Kazimierz, Kultura Ludowa Słowian, vol. 2, Warszawa 1968, p. 591.
Szekieryk-Donykiw Petro, Dido Iwanczik, Werchowyna 2007.
Szekieryk-Donykiw Petro, Jak widbuwajut’ sja koljdy u Huculiw, „Etnograficzny zbirnyk” (Lviv), 1914, vol. 35.
Szuchiewicz Włodzimierz, Huculszczyzna, Lwów 1902, vol. 2, p. 88.
Winniczuk Lidia, Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 2004.
Zając Paweł, O zaświatach niedalekich i cudach nadzwyczajnych. „Nadprzyrodzone” w kulturze ludowej na przykładzie Huculszczyzny, Kraków 2004, s. 157–162.
Żerańska-Kominek Sławomira, Antropologiczne ujęcie problemu analizy muzycznej, „Muzyka”, 2000, no 4.
Licencja
- Autor oświadcza, że przysługują mu osobiste i majątkowe prawa autorskie do Utworu oraz że nie są one ograniczone w zakresie objętym niniejszą Umową, oraz że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza majątkowych lub osobistych praw autorskich innych osób.
- Autor udziela Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu bez ograniczeń terytorialnych i przez czas nieokreślony na następujących polach eksploatacji:
2.1. wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
2.2. wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu;
2.3. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
2.4. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
2.5. wprowadzanie Utworu w postacie elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
2.6. rozpowszechnianie Utworu w postaci elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranetu lub innej sieci, w pracy zbiorowej jak również samodzielnie;
2.7. udostępnianie Utworu w wersji elektronicznej w taki sposób, by każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym, w szczególności za pośrednictwem Internetu, Intranetu, Extranetu lin innej sieci;
2.8. udostępnianie Utworu zgodnie z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons. - Autor zezwala Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu na:
3.1. nieodpłatne korzystanie i rozporządzanie prawami do opracowań Utworu i tymi opracowaniami.
3.2. wysyłanie metadanych Utworu oraz Utworu do komercyjnych i niekomercyjnych baz danych indeksujących czasopisma. - Autor upoważnia i zobowiązuje Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu do udzielania osobom trzecim dalszych licencji (sublicencji) do Utworu oraz do innych materiałów, w tym utworów zależnych lub opracowań zawierających lub powstałych w oparciu o Utwór, przy czym postanowienia takich sublicencji będą tożsame z wzorcem licencji Attribution-NoDerivatives 4.0 International (CC BY-ND 4.0) lub innej wersji językowej tej licencji lub którejkolwiek późniejszej wersji tej licencji, opublikowanej przez organizację Creative Commons Tym samym uprawnia wszystkich zainteresowanych do korzystania z utworu wyłącznie w celach niekomercyjnych pod następującymi warunkami:
4.1. uznanie autorstwa czyli obowiązek podania wraz z rozpowszechnionym utworem informacji, o autorstwie tytule, źródle (odnośniki do oryginalnego utworu, doi) oraz samej licencji;
4.2. na tych samych warunkach, wolno rozpowszechniać utwory zależne jedynie na licencji identycznej to tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny. - Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu jest zobowiązany do:
5.1. udostępniania Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym bez ograniczeń technicznych;
5.2. poprawnego informowania osób, którym Utwór będzie udostępniany o udzielonych im sublicencjach w sposób umożliwiający odbiorcom zapoznanie się z nimi.