Jak cytować
Abstrakt
The literature on the subject identifies chronic disease as a stressor which imposes new adaptive tasks on patients and requires them to change their lifestyle. Therefore, the issues of disease assessment and adaptation to illness, based on individual knowledge of the disease and subjective appraisal of its influence on day-to-day functioning, are becoming increasingly important. In the present article, the appraisal of disease significance is to be understood as a dynamic effect of subjective assessment of one’s own life situation due to chronic disease. The aim of the analysis was validation of the relationship between the basic sociodemographic factors and the appraisal of the significance of a chronic disease among patients with RRMS and diabetes type 2, as well as verification whether these two diseases show any differences in terms of appraisal of their significance in opinion of the patients. In order to verify the hypotheses, The Disease-Related Appraisals Scale, and original scorecard designed to obtain sociodemographic data were used. The analysis was conducted on 118 patients with RRMS and 61 patients with diabetes type 2. The results show a statistically significant relationship between education level and the appraisal of disease significance considered as benefit and injustice among the two groups of patients. Additionally, in the group of patients with diabetes type 2, the aforementioned relationship was also found for appraisal of disease significance considered as a threat. Moreover, it was found that the analysed groups show significant differences in terms of recognition of the disease as an obstacle/loss. Diagnostic assessment of disease significance sets the direction and methods of therapeutic intervention provided, with the primary aim of improving the quality of life of patients suffering from a chronic disease.
Bibliografia
Andruszkiewicz, A., Kubica, A., Nowik, M., Marzec, A., Banaszkiewicz, M. (2014). Poczucie koherencji i poczucie własnej skuteczności jako wyznaczniki akceptacji choroby w grupie pacjentów przewlekle chorych. Problemy Pielęgniarstwa, 22 (2), 239–245.
Bandura, A. (2007). Teoria społecznego uczenia się. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bereza, B. (2009). Doświadczanie własnej choroby przez pacjentów dializowanych. Lublin: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL.
Bishop, G. (2000). Psychologia zdrowia. Wrocław: Astrum.
Böhm, D., Stock, G. S., Bangemann, K., Snitjer, I., Werfel, T., Weyergraf, A., Schulz, W., Jäger, B., Schmidt-Ott, G. (2013). Perceived relationships between severity of psoriasis symptoms, gender, stigmatization and quality of life. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology, 23, 220–226.
Brzozowska, E., Talarska, D. (2001). Poziom satysfakcji z życia u chorych na stwardnienie rozsiane. Pielęgniarstwo Polskie, 2 (12), 275–283.
Chodkiewicz, J. (2004). Problem akceptacji choroby u osób uzależnionych od alkoholu: znaczenie zasobów osobistych. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica, 8, 123–133.
Chojnacka-Szawłowska, G. (2012). Psychologiczne aspekty przewlekłych chorób somatycznych. Warszawa: Vizja Press & IT.
Czupryniak, L., Strojek, K. (2016). Diabetologia. Gdańsk: Via Medica.
Dennison, L., Moss-Morris, R., Chalder, T. (2009). A review of psychological correlates of adjustment in patients with multiple sclerosis. Clinical Psychology Review, 29, 141–53.
Dolińska-Zygmunt, G. (2001). Uwarunkowania zachowania się wobec własnej choroby. W: G. Dolińska-Zygmunt (red.), Podstawy psychologii zdrowia (ss. 243–252). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Goffman, E. (2005). Piętno. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Gupta, M. A., Gupta, A. K. (1995). Age and gender differences in the impact of psoriasis on quality of life. International Journal of Dermatology, 34 (10), 700–703.
Heszen-Klemens, I. (1979). Poznawcze uwarunkowania zachowania się wobec własnej choroby. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Janowski, K. (2006). Osobowościowe uwarunkowania radzenia sobie ze stresem łuszczycy. Lublin: POLIHYMNIA.
Janowski, K., Steuden, S., Kuryłowicz, J., Nieśpiałowska-Steuden, M. (2009). The Diseaserelated appraisals scale: a tool to measure subjective perception of the disease situation. W: K. Janowski, S. Steuden (red.), Biopsychosocial Aspects of Health and Disease (ss. 108–125). Lublin: CPPP Scientific Press.
Janowski, K., Tatala, M., Jedynak, T., Księżpolska, A., Głowacka, B. (2016). Wsparcie społeczne a ocena własnej choroby, nasilenie objawów depresyjnych i akceptacja życia z chorobą u kobiet po mastektomii. Polskie Forum Psychologiczne, 21 (2), 188–205.
Jopson, N. M., Moss-Morris, R. (2003). The role of illness severity and illness representations in adjusting to multiple sclerosis. Journal of Psychosomatic Research, 54, 503–511.
Juczyński, Z. (1999). Narzędzia pomiaru w psychologii zdrowia. Przegląd Psychologiczny, 42 (4), 43–56.
Karakiewicz, B., Stala, C., Grochans, E., Rotter, I., Mroczek, B., Zaremba-Pechmann, L., Laszczyńska, M., Giezek, M. (2010). Ocena wpływu wybranych czynników socjodemograficznych na jakość życia osób chorujących na stwardnienie rozsiane. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 56 (3), 107–112.
Keltikangas-Jarvinen, L. (1986). Psychological meaning of illness and coping with disease. Psychotherapy and Psychosomatics, 45, 84–90.
Klupa, T. (2010). Leczenie niefarmakologiczne i edukacja pacjenta z cukrzycą. W: D. Moczulski (red.), Diabetologia (ss. 56–63). Warszawa: Medical Tribune Polska.
Knoll, N., Schwarzer, R. (2012). Prawdziwych przyjaciół… Wsparcie społeczne, stres, choroba i śmierć. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (ss. 29–48). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Koligat, D., Leszczyński, P., Pawlak-Buś, K., Koligat, A., Zaprutko, T., Kus, K., Paczkowska, A., Ratajczak, P., Nowakowska, E. (2012). Wpływ chorób przewlekłych (osteoporozy i cukrzycy) na health related quality-of-life – badanie pilotażowe. Nowiny Lekarskie, 28 (2), 122–128.
Kossakowska, M. (2007). Wybrane psychospołeczne uwarunkowania jakości życia w stwardnieniu rozsianym (SM). Psychologia Jakości Życia, 6 (2), 167–187.
Kościelak, R. (2010). Poczucie umiejscowienia kontroli i przekonania o własnej skuteczności w zdrowiu i chorobie. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Król, J., Koziarska, D., Rzepa, T., Szcześniak, M., Nowacki, P. (2017). Self-perception of illness among patients with Relapsing-Remitting Multiple Sclerosis (RRMS) – preliminary report. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 26 (1), 24–35.
Lazarus, R., Folkman, S. (1984). Stress, Appraisal and Coping. New York: Springer.
Lazarus, R. S. (1966). Psychological Stress and the Coping Process. New York: McGraw-Hill.
Lipowski, Z. J. (1970). Physical illness, the individual, and the coping process. Psychiatry in Medicine, 1, 91–102.
Maciejak, Z., Wawrzyniak, S. (2013). Objawy kliniczne i przebieg choroby. W: J. Losy (red.), Stwardnienie rozsiane (ss. 59–74). Lublin: Wydawnictwo Czelej.
Majda, A., Józefowska, H. (2009). Zasoby osobiste pacjentów z przewlekłą obturacyjną chorobą płuc. Problemy Pielęgniarstwa, 17 (4), 283–293.
Michałowska-Wieczorek, I. (2006). Rola wsparcia w zmaganiu się z chorobą nowotworową. Psychoonkologia, 10 (2), 51–56.
Moczulski, D. (2010). Obraz kliniczny cukrzycy. W: D. Moczulski (red.), Diabetologia (ss. 8–13). Warszawa: Medical Tribune Polska.
Rzepa, T., Jakubowicz, O., Witmanowski, H., Żaba, R. (2013). Disease-induced level of shame in patients with acne, psoriasis and syphilis. Postępy Dermatologii i Alergologii, 30 (4), 233–236.
Rzepa, T., Stanišić, M. G. (2012). Attitude towards one’s illness vs. attitude towards a surgical operation, displayed by patients diagnosed with asymptomatic abdominal aortic aneurysm and asymptomatic internal carotid artery stenosis. International Angiology, 31 (4), 376–385.
Rzepa, T., Żaba, R., Jakubowicz, O. (2014). Wstyd doświadczany z powodu własnej choroby a satysfakcja życiowa. Czasopismo Psychologiczne, 20 (1), 111–118.
Rzepa, T., Żaba, R., Jakubowicz, O., Szramka-Pawlak, B. (2013). Emocje i obawy doświadczane w związku z poważną chorobą a ocena własnej sytuacji życiowej i pozycji społecznej. Dermatologia Kliniczna, 15 (1), 10–16.
Rzepa, T., Żaba, R., Silny, W. (2011). Management of the stressful stigma attached to sexually transmitted disease (preliminary report). Ginekologia Polska, 82, 675–679.
Sak, J. (2013). Wielowymiarowość postrzegania choroby w kontekście przekonań zdrowotnych i poczucia sensu życia: rozprawa habilitacyjna. Lublin: Uniwersytet Medyczny w Lublinie.
Schmid-Ott, G., Jäger, B., Kuensbeck, H. W., Ott, R., Lamprecht, F. (1996). Dimensions of stigmatization in patients with psoriasis in a „Questionnaire on Experience with Skin Complaints”. Dermatology, 193, 304–310.
Schussler, G. (1992). Coping strategies and individual meanings of illness. Social Science and Medicine, 34, 427–432.
Sęk, H. (2012). Rola wsparcia życiowego w sytuacjach stresu życiowego. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (ss. 49–67). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sęk, H., Cieślak, R. (2012). Wsparcie społeczne – sposoby definiowania, rodzaje i źródła wsparcia, wybrane koncepcje teoretyczne. W: H. Sęk, R. Cieślak (red.), Wsparcie społeczne, stres i zdrowie (ss. 11–28). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Steuden S. (2002). Z psychologicznej problematyki zdrowia i choroby. W: P. Oleś, S. Steuden, J. Toczydłowski (red.), Jak świata mniej widzę. Zaburzenia widzenia a jakość życia (ss. 27–36). Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Szramka-Pawlak, B., Dańczak-Pazdrowska, A., Rzepa, T., Szewczyk, A., Sadowska-Przytocka, A., Żaba, R. (2013). Health-related quality of life, optimism, and coping strategies in persons suffering from localized scleroderma. Psychology, Health & Medicine, 18 (6), 654–663.
Taylor, S. E. (1983). Adjustment to threatening events: A theory of cognitive adaptation. American Psychologist, 38, 1161–1173.
Telford, K., Kralik, D., Koch, T. (2006). Acceptance and denial: implications for people adapting to chronic illness: literature review. Journal of Advanced Nursing, 55 (4), 457–464.
Toombs, S. K. (2003). The Meaning of Illness. A Phenomenological Account of the Different Perspectives of Physician and Patient. Dordrecht: Kluwer Academic Publishers. Watkins, K. W., Connell, C. M., Fitzgerald, J. T., Klem, L., Hickey, T., Ingersoll-Dayton, B. (2000). Effects of adults’ self-regulation on quality of life outcomes. Diabetes Care, 23, 1511–1515.
Wender, M., Liberski, P. P. (2013). Neuropatologia. W: J. Losy (red.), Stwardnienie rozsiane (ss. 29–44). Lublin: Wydawnictwo Czelej.
Zaborski, J. (2010). Psychologiczne następstwa zaburzeń seksualnych w stwardnieniu rozsianym. W: A. Potemkowski (red.), Psychologiczne aspekty stwardnienia rozsianego (ss. 103–112). Poznań: Termedia.
Zdrowie i zachowanie zdrowotne mieszkańców Polski w świetle Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (EHIS) 2014 (2015). Warszawa: GUS.
Ziarko, M. (2014). Zmaganie się ze stresem choroby przewlekłej. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych UAM.
Licencja
1. W momencie złożenia pracy celem rozpoczęcia postępowania w sprawie publikacji, Licencjodawca, zwany dalej Autorem, akceptuje wszystkie zasady umieszczone na stronie internetowej czasopisma “Człowiek i Społeczeństwo”, udzielając Licencjobiorcy, zwanego dalej Wydawcą, niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu. Licencja zakłada tym samym brak ograniczeń terytorialnych, czasowych oraz ilościowych na następujących polach eksploatacji (art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych):
a. utrwalanie Utworu;
b. zwielokrotnienie Utworu drukiem i w wersji cyfrowej;
c. wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału/zwielokrotnionych egzemplarzy Utworu;
d. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
f. wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
g. rozpowszechnianie Utworu w wersji elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej, a także samodzielnie w formule Open Access w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), a także inną wersję językową tej licencji, lub którąkolwiek późniejszą wersję tej licencji.
2. Założenia licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), udzielają Wydawcy upoważnienia do kopiowania, zmieniania, rozprowadzania, przedstawiania i wykonywania Utworu jedynie pod warunkiem uznania autorstwa.
3. Wraz z dostarczeniem Utworu, Autor zobowiązuje się do wypełnienia, podpisania oraz odesłania skanu umowy