Słowa kluczowe
adolescence
identity development
Erikson’s theory
Jak cytować
Abstrakt
Classical concepts of human development elaborated in the 20th century do not take into consideration the normative development of homosexual people. On the other hand, the depathologization of homosexuality has resulted in an increase of knowledge about gays’ and lesbians’ performance and health. The process of homosexual identity formation, usually beginning in adolescence, has been recognized and well described in the field of psychology. However, this knowledge is rarely integrated with general theories of human development. The article presents the developmental challenges of adolescence and points out the limitations and possibilities of Erikson’s theory in incorporating the experiences of homosexual adolescents. The authors discuss the specific difficulties minority adolescents face growing up in a heteronormative culture and the main stages of homosexual identity formation. The article ends with a reflection on the possibility of integrating the concept of homosexual identity development with Erik Erikson’s theory of identity crisis and its potential solutions in adolescence.
Bibliografia
Allen, M.S., Robson, D.A. (2020). Personality and Sexual Orientation: New Data and Meta-analysis. The Journal of Sex Research, 57(8), 953–965.
Arnett, J.J. (2006). G. Stanley’s Hall Adolescence: Brilliance and nonsense. History of Psy-chology, 9(3), 186–197.
Arnett, J.J. (2015). Emerging Adulthood: The Winding Road from the Late Teens Through the Twenties. New York: Oxford University Press.
Bailey, J.M., Vasey, P.L., Diamond, L.M., Breedlove, S.M., Vilain, E., Epprecht, M. (2016). Sexual orientation, controversy, and science. Psychological Science in the Public Interest, 17(2), 45–101.
Bakiera, L. (2009). Czy dorastanie musi być trudne? Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Bancroft, J. (2010). Seksualność człowieka. Wrocław: Elsevier Urban & Partner.
Bandel, J. (2021). Doświadczenia procesu ujawniania tożsamości homoseksualnej i jego zna-czenia dla rozwoju tożsamości homoseksualnej u gejów aktywistów społecznych. Praca magisterska pod kierunkiem dr Jowity Wycisk. Poznań: Wydział Psychologii i Kognitywi-styki UAM.
Becker, M., Cortina, K.S., Tsai, Y.-M., Eccles, J.S. (2014). Sexual Orientation, Psychological Well-Being, and Mental Health: A Longitudinal Analysis from Adolescence to Young Adulthood. Psychology of Sexual Orientation and Gender Diversity, 1(2), 132–145.
Bee, H.L. (1994). Lifespan Development. New York: Harper Collins College Publishers.
Beisert, M. (2004). Eksperymenty seksualne okresu dzieciństwa. W: M. Beisert (red.), Seksu-alność w cyklu życia człowieka (ss. 115–144). Poznań: Zakład Wydawniczy K. Domke.
Bem, S.L. (2000). Męskość, kobiecość. O różnicach wynikających z płci. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Bojarska, K., Kowalczyk, R. (2017). Tożsamości seksualne. W: M. Lew-Starowicz, Z. Lew-Starowicz, V. Skrzypulec-Plinta (red.), Seksuologia (ss. 102–112). Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie.
Brzezińska, A. (2017). Tożsamość u progu dorosłości. Wizerunek uczniów szkół ponadgimna-zjalnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe WNS UAM.
Cass, V.C. (1979). Homosexual Identity Formation: A Theoretical Model. Journal of Homo-sexuality, 4(3), 219–234.
Cass, V.C. (1984a). Homosexual Identity: A Concept in Need of Definition. Journal of Ho-mosexuality, 9(2–3), 105–126.
Cass, V.C. (1984b). Homosexual Identity Formation: Testing a Theoretical Model. The Jour-nal of Sex Research, 20(2), 143–167.
Cass, V.C. (2015). A Quick Guide to the Cass Theory of Lesbian & Gay Identity Formation. Ebook Edition. Bentley: Brightfire Press.
Długołęcka, A. (2012). Coming out i konstruowanie tożsamości LGB. W: G. Iniewicz, M. Mijas, B. Grabski (red.), Wprowadzenie do psychologii LGB (ss. 176–198). Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Eliason, M.J., Schope, R. (2006). Shifting Sands or Solid Foundation? Lesbian, Gay, Bisexu-al, and Transgender Identity Formation. W: I.H. Meyer, M.E. Northridge (red.), Handbook of Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Health (ss. 3–26). New York: Kluwer Academic/Plenum Publishers.
Erikson, E.H. (1950/2000). Dzieciństwo i społeczeństwo. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Erikson, E.H. (1959/2004). Tożsamość a cykl życia. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Erikson, E.H. (1968/1994). Identity: Youth and Crisis. New York–London: W.W. Norton & Company.
Erikson, E.H. (1987/2002). Dopełniony cykl życia. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Freud, S. (1905/2009). Trzy rozprawy z teorii seksualnej. W: idem, Życie seksualne (ss. 27–129). Warszawa: Wydawnictwo KR.
Glover, J.A., Galliher, R.V., Lamere, T.G. (2009). Identity Development and Exploration Among Sexual Minority Adolescents: Examination of a Multidimensional Model. Journal of Homosexuality, 56(1), 77–101.
Grabski, B. (2012). Zdrowie psychiczne osób homoseksualnych i biseksualnych. W: G. Inie-wicz, M. Mijas, B. Grabski (red.), Wprowadzenie do psychologii LGB (ss. 263–285). Wrocław: Wydawnictwo Continuo.
Grunt-Mejer, K., Iniewicz, G. (2020). Psychospołeczne korelaty orientacji seksualnej. W: W.Ł. Dragan, G. Iniewicz (red.), Orientacja seksualna. Źródła i konteksty (ss. 15–48). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Hall, G.S. (1904). Adolescence: Its Psychology and Its Relations to Physiology, Anthropology, Sociology, Sex, Crime, Religion, and Education, t. 2. New York: Appleton & Co.
Hatzenbuehler, M.L. (2009). How Does Sexual Minority Stigma „Get under the Skin”? A Psychological Mediation Framework. Psychological Bulletin, 135(5), 707–730.
ILGA-Europe (2021). Annual Review of the Human Rights Situation of Lesbian, Gay, Bisexu-al, Trans and Intersex People in Europe and Central Asia, https://www.ilga-europe.org/annualreview/2020 (dostęp: 6.06.2021).
Iniewicz, G. (2015). Stres mniejszościowy u osób biseksualnych i homoseksualnych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Iniewicz, G. (2016). Zaburzenia psychiczne u osób biseksualnych i homoseksualnych w kon-tekście stresu mniejszościowego. W: R. Kowalczyk, R.J. Tritt, Z. Lew-Starowicz (red.), LGB. Zdrowie psychiczne i seksualne (ss. 108–133). Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Iniewicz, G., Ogarek-Szulc, K. (2020). Specyfika sytuacji młodzieży i kontekst rodzinny. W: W.Ł. Dragan, G. Iniewicz (red.), Orientacja seksualna. Źródła i konteksty (ss. 165–177). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Kernberg, O.F. (1998). Związki miłosne w dorosłości. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Levinson, D.J. (1986). A Conception of Adult Development. American Psychologist, 41(1), 3–13.
Marcia, J.E. (1966). Development and Validation of Ego-identity Status. Journal of Personal-ity and Social Psychology, 3(5), 551–558.
McCarn, S., Fassinger, R. (1996). Revisioning Sexual Minority Identity Formation: A New Model of Lesbian Identity and Its Implications for Counseling and Research. The Counseling Psychologist, 24(3), 508–534.
Meyer, I.H. (2003). Prejudice, Social Stress and Mental Health in Lesbian, Gay and Bisexual Populations: Conceptual Issues and Research Evidence. Psychological Bulletin, 129(5), 674–697.
Meyer, I.H. (2007). Prejudice and discrimination as social stressors. W: I.H. Meyer, M.E. Northbridge (red.), The Health of Sexual Minorities: Public Health Perspectives on Lesbi-an, Gay, Bisexual and Transgender Populations (ss. 242–267). New York: Springer Sci-ence+Business Media, LLC.
Mijas, M. (2012). Historyczne źródła i przemiany psychologii LGB. W: G. Iniewicz, M. Mijas, B. Grabski (red.), Wprowadzenie do Psychologii LGB (ss. 67–91). Wrocław: Wydaw-nictwo Continuo.
Mijas, M., Iniewicz, G., Grabski, B. (2012). Stadialne modele formowania się tożsamości homoseksualnej. Implikacje dla praktyki terapeutycznej. Psychiatria Polska, 46(5), 815–828.
Nadal, K.L., Issa, M.-A., Leon, J., Meterko, V., Wideman, M., Wong, Y. (2011). Sexual Ori-entation Microaggressions: „Death by a thousand cuts” for lesbian, gay, and bisexual youth. Journal of LGBT Youth, 8(3), 234–259.
Obuchowska, I. (2009). Adolescencja. W: B. Harwas-Napierała, J. Trempała (red.), Psycho-logia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka (ss. 163–201). War-szawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Oleszkowicz, A. (2006). Bunt młodzieńczy. Uwarunkowania. Formy. Skutki. Warszawa: Wy-dawnictwo Naukowe Scholar.
Piaget, J. (1966). Studia z psychologii dziecka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Nau-kowe.
Pietkiewicz, I.J., Kołodziejczyk-Skrzypek, M. (2016). Living in Sin? How Gay Catholics Manage Their Conflicting Sexual and Religious Identities. Archives of Sexual Behavior, 45(6), 1573–1585.
Pogorzelska, M., Rudnicki, P. (2020). Przecież jesteśmy. Homofobiczna przemoc w polskich szkołach – narracje gejów i lesbijek. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Przetacznik-Gierowska, M. (2006). Zasady i prawidłowości psychicznego rozwoju człowieka. W: M. Przetacznik-Gierowska, M. Tyszkowa (red.), Psychologia rozwoju człowieka. Za-gadnienia ogólne (ss. 57–84). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Riggle, E., Whitman, J., Olson, A., Rostosky, S. (2008). The Positive Aspects of Being a Les-bian or Gay Man. Professional Psychology: Research and Practice, 39(2), 210–217.
Savin-Williams, R.C. (2011). Homoseksualność w rodzinie. Ujawnianie tajemnicy. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Savin-Williams, R.C. (2018). Developmental Trajectories and Milestones of Sexual-Minority Youth. W: S. Lamb, J. Gilbert (red.), The Cambridge Handbook of Sexual Development (ss. 156–179). Cambridge: Cambridge University Press.
Seligman, M., Walker, E., Rosenhan, D. (2003). Psychopatologia. Poznań: Zysk i S-ka Wy-dawnictwo.
Troiden, R. (1989). The Formation of Homosexual Identities. Journal of Homosexuality, 17(1–2), 43–74.
Weinberg, G. (1991). Ludzie zorientowani homoseksualnie w społeczeństwie. Poznań: So-ftpress.
Welenc, M. (2018). Coming out. Studia nad homoseksualną męskością. Gdańsk: Wydawnic-two Naukowe Katedra.
Winiewski, M., Bulska, D. (2020). Uprzedzenia i przemoc wobec osób LGBT – diagnoza zjawiska i jego konsekwencje. W: W.Ł. Dragan, G. Iniewicz (red.), Orientacja seksualna. Źródła i konteksty (ss. 97–122). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Winiewski, M., Świder, M. (red.) (2021). Sytuacja społeczna osób LGBTA w Polsce. Raport za lata 2019–2020. Warszawa: Kampania Przeciw Homofobii i Stowarzyszenie Lambda Warszawa.
Witkowski, L. (2009). Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Erikso-na. Łódź: Wydawnictwo WSEZ.
Wycisk, J. (2018). Homofobia jako źródło zagrożeń dla bezpieczeństwa dzieci i młodzieży w szkole. Dziecko Krzywdzone. Teoria, Badania, Praktyka, 17(1), 96–144.
Zielona-Jenek, M. (2020). Trudności i zaburzenia seksualności u dzieci i młodzieży. Medycyna Praktyczna – Pediatria, 5(131), 92–102.
Licencja
1. W momencie złożenia pracy celem rozpoczęcia postępowania w sprawie publikacji, Licencjodawca, zwany dalej Autorem, akceptuje wszystkie zasady umieszczone na stronie internetowej czasopisma “Człowiek i Społeczeństwo”, udzielając Licencjobiorcy, zwanego dalej Wydawcą, niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu. Licencja zakłada tym samym brak ograniczeń terytorialnych, czasowych oraz ilościowych na następujących polach eksploatacji (art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych):
a. utrwalanie Utworu;
b. zwielokrotnienie Utworu drukiem i w wersji cyfrowej;
c. wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału/zwielokrotnionych egzemplarzy Utworu;
d. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
f. wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
g. rozpowszechnianie Utworu w wersji elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej, a także samodzielnie w formule Open Access w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), a także inną wersję językową tej licencji, lub którąkolwiek późniejszą wersję tej licencji.
2. Założenia licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), udzielają Wydawcy upoważnienia do kopiowania, zmieniania, rozprowadzania, przedstawiania i wykonywania Utworu jedynie pod warunkiem uznania autorstwa.
3. Wraz z dostarczeniem Utworu, Autor zobowiązuje się do wypełnienia, podpisania oraz odesłania skanu umowy