Słowa kluczowe
emotional ambivalence
family relations
inequalities in family relations
Jak cytować
Abstrakt
The paper aims to analyze the links between structural inequality, inequality within the family, and emotional ambivalence. The theoretical foundations of the article are the structural ambivalence theory and the critical concept of family ties by Ingrid A. Connidis and Julie A. McMullin in conjunction with Theodor Kemper’s power-status theory. Previous empirical research on ambivalence in family relationships identifies relations particularly prone to ambivalence. However, they lack more detailed data on how individuals experience ambivalence and how they cope with it. The author’s findings aim to fill this knowledge gap. Based on qualitative research, in-depth interviews with a sample of 22 people with at least one ambivalent family relationship, aged between twenty and sixty, 13 women and 9 men, representing diverse socio-demographic categories, the author discovered that family relations particularly prone to ambivalence are associated with 1) unequal transfer of support, 2) unequal sharing of responsibilities for caring for dependent family members, and 3) increasing inequality despite initial equality. The article reconstructs the configurations of ambivalent emotions in the above relationships. The ways of coping with ambivalence reconstructed from data analysis allow the individual to temporarily reduce tension and maintain a sense of agency but simultaneously stabilize the status quo, as they do not fundamentally change the unequal relationship.
Bibliografia
Archer, M. (2013). Jak porządek społeczny wpływa na ludzkie sprawstwo? Refleksyjność jako mechanizm pośredniczący między strukturą a sprawstwem. W: A. Mrozowicki, O. Nowaczyk, I. Szlachcicowa (red.), Sprawstwo. Teorie, metody, badania empiryczne w naukach społecznych (s. 19–35). Kraków: Nomos.
Bauman, Z. (1991). Modernity and Ambivalence. Cambridge: Polity.
Bauman, Z. (2017). Szkice z teorii kultury. Warszawa: Scholar.
Bengtson, V., Giarrusso, R., Mabry, J.B., Silverstein, M. (2002). Solidarity, conflict, and ambivalence: Complementary or competing perspectives on intergenerational relationships? Journal of Marriage and Family, 64(3), 568–576. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2002.00568.x
Berger, P.L., Luckman, T. (1966). The Social Construction of Reality. New York: Doubleday.
Bielecka-Prus, J. (2012). Opis gęsty (Thick description). W: K.T. Konecki, P. Chomczyński (red.), Słownik socjologii jakościowej (s. 201–206). Warszawa: Difin.
Bleuler, E. (1911/2014). Dementia praecox oder Gruppe der Schizophrenien. Gießen: Psychosozial-Verlag. https://www.psychosozial-verlag.de/pdfs/leseprobe/616.pdf [dostęp: 30.03.2025].
Bojanowski, M. (2018). Metody i wyzwania w sondażowych badaniach sieci społecznych. W: B.W. Mach, I. Sadowski (red.), Ludzie w sieciach. Znaczenie otoczenia społecznego dla funkcjonowania jednostki (s. 197–220). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Bulanda, J.R. (2011). Doing family, doing gender, doing religion: Structured ambivalence and the religion family connection. Journal of Family Theory and Review, 3, 179–197. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1756-2589.2011.00093.x
Connidis, I.A. (2015). Exploring ambivalence in family ties: Progress and prospects. Journal of Marriage and Family, 77, 77–95. DOI: https://doi.org/10.1111/jomf.12150
Connidis, I.A., McMullin, J.A. (2002). Sociological ambivalence and family ties: A critical perspective. Journal of Marriage and Family, 64(3), 558–567. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2002.00558.x
Edley, P. (2001). Technology, employed mothers, and corporate colonization of the lifeworld: A gendered paradox of work and family balance. Women and Language, XXIV(2), 28–35.
Fatyga, B. (2020). Przyczynek: role i kapitały rodzinne w polach semantycznych według Inwentarza JA-MY-ONI i według Testu Dwudziestu Stwierdzeń (TST). W: M. Bieńko, M. Rosochacka-Gmitrzak, E. Wideł (red.), Obrazy życia rodzinnego i intymności. Książka dedykowana Profesor Annie Kwak (s. 315–333). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323543572.pp.315-334
Fingerman, K.L., Hay, E.L., Birditt, K.S. (2004). The best of ties, the worst of ties: Close, problematic, and ambivalent social relationship. Journal of Marriage and Family, 66(3), 792–808. DOI: https://doi.org/10.1111/j.0022-2445.2004.00053.x
Fingerman, K.L., Pitzer, L., Lefkowitz, E.S., Birditt, K.S., Mroczek, D. (2008). Ambivalent relationship qualities between adults and their parents: Implications for the well-being of both parties. Journal of Gerontology: Psychological Sciences, 63, 362–371. DOI: https://doi.org/10.1093/geronb/63.6.P362
Freud, Z. (1917/1992). Wstęp do psychoanalizy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Gaalen, R.I. van, Dykstra, P.A., Komter, A.E. (2010). Where is exit? Intergenerational ambivalence and relationship quality in high contact ties. Journal of Aging Studies, 24, 105–114. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jaging.2008.10.006
Gabriel, A.S., Butts, M.M., Chawla N., da Motta Veiga, S.P., Turban, D.B., Green, J.D. (2021). Feeling positive, negative, or both? Examining the self-regulatory benefits of emotional ambivalence. Organization Science, 33(6), 2477–2495. DOI: https://doi.org/10.1287/orsc.2021.1553
Gibbs, G. (2010). Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Guba, E.G., Lincoln, Y.S. (2009). Kontrowersje wokół paradygmatów, sprzeczności i wyłaniające się zbieżności. W: N.K. Denzin, I.S. Lincoln (red.), Metody badań jakościowych, t. 1 (s. 281–313). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Habermas, J. (1987). The theory of communicative action: Vol. 2. Lifeworld and System: A functionalist critique. Cambridge: Polity Press.
Hall, C.S., Lindzey, G. (2002). Teorie osobowości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hillcoat-Nallétamby, S., Phillips, J.E. (2011). Sociological ambivalence, Revisited Sociology, 45(2), 202–217. DOI: https://doi.org/10.1177/0038038510394018
Hochschild, A.R., Machung, A. (1989/2012). The Second Shift: Working parents and the revolution at home. New York: Viking Penguin.
Horney, K. (1945/2023). Nasze wewnętrzne konflikty: konstruktywna teoria nerwic. Kraków: Vis-à-vis Etiuda.
Izard, C.E. (2009). The Psychology of Emotions. New York: Guilford Press.
Kemper, T.D. (1978). Toward sociology of emotions: Some problems and some solutions. The American Sociologist, 13(2), 30–41.
Kemper, T.D. (1989). Love and like and love and love. In: D.D. Franks, E. Doyle McCarthy, The Sociology of Emotions: original essays and research papers (s. 249–268). Greenwich, CT: JAI Press.
Kemper, T.D. (2005). Modele społeczne w wyjaśnianiu emocji. W: M.L. Lewis, J.M. Haviland--Jones, Psychologia emocji (s. 72–87). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Konecki, K.T. (2000). Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Larsen, J.T., McGraw, A.P., Cacioppo, J.T. (2001). Can people feel happy and sad at the same time? Journal of Personality and Social Psychology, 81(4), 684–696. DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.81.4.684
Linde, C. (2001). Narrative and social tacit knowledge. Journal of Knowledge Management, 5(2), 160–171. DOI: https://doi.org/10.1108/13673270110393202
Lüscher, K., Pillemer, K. (1998). Intergenerational ambivalence: A new approach to the study of parent-child relations in later life. Journal of Marriage and the Family, 60(2), 413–425. DOI: https://doi.org/10.2307/353858
Merton, R.K., Barber, E. (1963). Sociological ambivalence. W: E.A. Tiryakian (red.), Sociological Theory: Values and Sociocultural Change. Essays in honor of Pitrim A. Sorokin (s. 91–120). New York: The Free Press.
Merton, R.K., Barber, E. (1976). Sociological ambivalence. W: R.K. Merton. Sociological Ambivalence and Other Essays (s. 3–31). New York: The Free Press.
Morgan, D.H.J. (1985). The Family, Politics, and Social Theory. London: Routledge & Kegan Paul.
Powell, B. (2014). Changing counts, counting change: Toward a more inclusive definition of family. Journal of the Indiana Academy of the Social Sciences, 17(1), 1–16. https://digitalcommons.butler.edu/jiass/vol17/iss1/2 [dostęp: 30.03.2025].
Przybył, I. (2022). Ambiwalentne i problemowe relacje w sieciach krewnych: rekonesans. Roczniki Nauk Społecznych, 14(50),3, 83–106. DOI: https://doi.org/10.18290/rns22503.6
Rook, K.S., Luong, G., Sorkin, D.H., Newson, J.T., Krause, N. (2012). Ambivalent versus problematic social ties: Implications for psychological health, functional health, and interpersonal coping. Psychology and Aging, 27(4), 912–923. DOI: https://doi.org/10.1037/a0029246
Sikorska, M. (2020). Ambiwalencja socjologiczna jako kategoria użyteczna w badaniach życia rodzinnego. Studia Socjologiczne, 3(238), 107–133.
Silverman, D. (2008). Prowadzenie badań jakościowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Skibiński, A. (2012). Gregory Bateson i kontekstowa teoria komunikacji. Różnica, która czyni różnicę, i wzorzec, który łączy. W: Kulczycki, E., Wendland, M. (red.), Komunikologia. Teoria i praktyka komunikacji (s. 69–88). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Filozofii UAM.
Szluz, B. (2021). „Przez zamknięte okno ganku”. Opieka nad osobą z chorobą Alzheimera w biografiach opiekunów rodzinnych. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Turner, J.H., Stets, J.E. (2009). Socjologia emocji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Willson, A.E., Shuey, K.M., Elder, G.H. Jr. (2003). Ambivalence in the relationship of adult children to aging parents and in-laws. Journal of Marriage and Family, 65(4), 1055–1072. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2003.01055.x
Wojciszke, B. (1993). Psychologia miłości. Intymność, namiętność, zaangażowanie. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Yin, R.K. (2015). Studium przypadku w badaniach naukowych. Projektowanie i metody. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Monika Frąckowiak-Sochańska
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
1. W momencie złożenia pracy celem rozpoczęcia postępowania w sprawie publikacji, Licencjodawca, zwany dalej Autorem, akceptuje wszystkie zasady umieszczone na stronie internetowej czasopisma “Człowiek i Społeczeństwo”, udzielając Licencjobiorcy, zwanego dalej Wydawcą, niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu. Licencja zakłada tym samym brak ograniczeń terytorialnych, czasowych oraz ilościowych na następujących polach eksploatacji (art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych):
a. utrwalanie Utworu;
b. zwielokrotnienie Utworu drukiem i w wersji cyfrowej;
c. wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału/zwielokrotnionych egzemplarzy Utworu;
d. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
f. wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
g. rozpowszechnianie Utworu w wersji elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej, a także samodzielnie w formule Open Access w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), a także inną wersję językową tej licencji, lub którąkolwiek późniejszą wersję tej licencji.
2. Założenia licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), udzielają Wydawcy upoważnienia do kopiowania, zmieniania, rozprowadzania, przedstawiania i wykonywania Utworu jedynie pod warunkiem uznania autorstwa.
3. Wraz z dostarczeniem Utworu, Autor zobowiązuje się do wypełnienia, podpisania oraz odesłania skanu umowy