Jak cytować
Abstrakt
The paper for the first time in historiography compares the Lithuanian manorial-serf economy and Latin American hacienda economic systems in the second half of the 18th century – the second half of the 19th century in the context of the capitalist world system (CWS). The main focus will be on the explication in macro level of similarities and differences of structures and development trends of these systems. The analyzed period – is the stage of both the dominance and intensification of manorial-serf economy in Lithuania and predominance and intensification of hacienda economy in Latin American countries and it was determined by the same factor of the industrial revolution. The study confirms the thesis that these economic systems belonged to typologically close economic type (were focused on the serfdom method of production) in the global division of labor. It shows that both Lithuanian manorial-serf economy and haciendas of Latin America were not typical feudal enterprises, but had only peripheral capitalism features.
Bibliografia
Allen R. C., Economic Structure and Agricultural Productivity in Europe, 1300-1800, „European Review of Economic History” t. 4, 1/(2000).
Altman I., Spanish Society in Mexico City after the Conquest, „Hispanic American Historical Review” t. 71, 3/1991.
Antanaitis K., Sovietinė Lietuvos, Latvijos ir Estijos nomenklatūra (1953-1990 m.): dėsningumai ir ypatumai. Daktaro disertacija, humanitariniai mokslai, istorija (05
H), Vytauto Didžiojo Universitetas, Kaunas 2001. Anušauskas A., Ginkluotos kovos dėl Baltijos šalių ir Vakarų Ukrainos nepriklausomybės lyginamoji analizė, „Genocidas ir rezistencija” t. 2, 1997.
Babinskas N., Moldova XIV a. viduryje – XVI a. viduryje kaip socialinės struktūros tipologijos problema. Daktaro disertacija, humanitariniai mokslai, istorija (05 H), Vilniaus Universitetas Vilnius 2010.
Babinskas N., Economic Challenges of the Early Modern Ages and Different Responses of European Margins: Comparative Considerations on the Basis of Historiography (The Cases of Polish-Lithuanian Commonwealth and Moldavian Principality, „Revista Română de Studii Baltice și Nordice / The Romanian Journal for Baltic and Nordic Studies” t. 4 (2)/2012.
Bairašauskaitė T., Bajoro santykis su dvaru XIX a. pirmoje pusėje: Mykolo Juozapo Römerio (1778–1853) patirtys, „Lietuvos istorijos metraštis” 2006, t. 1.
Bakewell P. J., Silver Mining and Society in Colonial Mexico. Zacatecas 1546-1700, Cambridge University Press, Cambridge 1971.
Bauer A. J., The Hacienda El Huique in the Agrarian Structure of Nineteenth-Century Chile, „Agricultural History” t. 46, (4)/1972.
Bauer A. J., Rural Workers in Spanish America: Problems of Peonage and Oppression, „Hispanic American Historical Review” t. 59, 1/1979.
Bergad L. W., The Comparative Histories of Slavery in Brazil, Cuba, and the United States, Cambridge University Press, New York 2007.
Biernacki R., The Fabrication of Labor: Germany and Britain 1640-1914, University of California Press, Berkeley 1995.
Boyer R., Mexico in the Seventeenth Century: Transition of a Colonial Society, „Hispanic American Historical Review” t. 57, 3/1977.
Borah W., New Spain’s Centutry of Depression, University of California Press, Berkeley 1951.
Bowman D. S., Masters and Lords: Mid-19th-Century U.S. Planters and Prussian Junkers, Oxford University Press, New York 1993.
Brading D.A., Miners and Merchants in Bourbon Mexico, 1763-1810, Cambridge University Press, Cambridge 1971.
O’Brien P., European Economic Development: The Contribution of the Periphery, „Economic History Review” t. 35, 1/1982.
Brzechczyn K., Odrębność historyczna Europy Środkowej. Studium metodologiczne, Wydawnictwo Fundacji Humaniora, Poznań 1998.
Brzechczyn K., O wielości linii rozwojowych w procesie historycznym. Próba interpretacji ewolucji społeczeństwa meksykańskiego, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2004.
Brzechczyn K., Wzorce postkomunistycznej transformacji. Artykuł recenzyjny, „Środkowo europejskie Studia Polityczne” 4/2014.
Bumblauskas A., Wielkie Księstwo Litewskie: wspólna historia, podzielona pamięć, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2013.
Butkus, Z., Valstybiniai perversmai Baltijos šalyse (1926 ir 1934 m.): panašumai ir skirtumai, „Lietuvos istorijos studijos” t. 18, 2006.
Chevalier F., Land and Society in Colonial Mexico: The Great Hacienda, University of California Press, Berkeley 1963.
Chirot D., T. D. Hall, World-System Theory, „Annual Review of Sociology” t. 8, 1982.
Dean, W. Latifundia and Land Policy in Nineteenth-Century Brazil, „Hispanic American Historical Review” t. 51, 4/ 1971.
Engels F., ‘Letter from F. Engels to K. Marx dated December 15, 16 and 22, 1882’, w: K. Marx, F. Engels, Briefwechsel 4. Bd.: 1868-1883, Dietz Verlag, Berlin 1950.
Frank A. G., Capitalism and Underdevelopment in Latin America: Historical Studies of Chile and Brazil, Monthly Review Press, New York 1967.
Genovese E. D., The Significance of the Slave Plantation for Southern Economic Development, „Journal of Southern History” t. 28, 4/1962.
Gudavičius E., Lietuvos istorija, t. 1: Nuo seniausių laikų iki 1569 metų, Lietuvos rašytojų sąjungos leidykla, Vilnius 1999.
Henfrey C., Dependency, Modes of Production, and the Class Analysis of Latin America, „Latin American Perspectives” t. 8, 3-4/1981.
Hobsbawm E. J., A Case of Neo-Feudalism: La Convencion, Peru, „Journal of Latin American Studies” t. 1, 1/1969.
Jones D. M., The Importance of the „Hacienda” in 19th Century Otumba and Apan, Basin of Mexico, „Historical Archaeology” t. 15, 2/1981.
Jučas M., Baudžiavos irimas Lietuvoje, Mintis, Vilnius 1972.
Kahan A., Notes on Serfdom in Western and Eastern Europe, „Journal of Economic History” t. 33, 1/1973.
Kay C., Comparative Development of the European Manorial System and the Latin American Hacienda System, „Journal of Peasant Studies” t. 2, 1/ 1974.
Kaye A. E., The Second Slavery: Modernity in the Nineteenth-Century South and the Atlantic World, „Journal of Southern History” t. 75, 3/2009.
Katz F., Labor Conditions on Haciendas in Porfirian Mexico: Some Trends and Tendencies, „Hispanic American Historical Review” t. 54, 1/1974.
Knight A., Land and Society in Revolutionary Mexico: The Destruction of the Great Haciendas, „Mexican Studies / Estudios Mexicanos” t. 7, 1/ 1991.
Kolchin P., Unfree Labor: American Slavery and Russian Serfdom, Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge, MA 1987.
Kula W., Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego: Próba modelu, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1962.
Kula W., An Economic Theory of the Feudal System: Towards A Model of the Polish Economy 1500-1800, z polskiego przetłumaczył L. Garner, New Left Books, London 1976.
Laclau E., Feudalism and Capitalism in Latin America, „New Left Review” t. 67, 1971.
Lago E. D., Second Slavery, Second Serfdom, and Beyond: The Atlantic Plantation System and the Eastern and Souther European Landed Estate System in Comparative Perspective, 1800-60, „Review (Fernand Braudel Center)” t. 32, 4/ 2009.
Lockhart J., Encomienda and Hacienda: The Evolution of the Great Estate in the Spanish Indies, „Hispanic American Historical Review” t. 49, 3/1969.
Makkai L., Neo-Serdom: Its Origin and Nature in East Central Europe, „Slavic Review. American Quarterly of Soviet and East European Studies” t. 34, 2/1975.
Marx A. W., Making Race and Nation: A Comparison of South Africa, the United States, and Brazil, Cambridge University Press, Cambridge 1998.
Mečislovas J., Prekyba Lietuvos kaime XVIII a., „Iš Lietuvių kultūros istorijos” t. 4, 1964.
Меркис В. Ю., Экспорт зерна и льна из Литвы в 1795–1861 гг., w: Ежегодник по аграрной истории Восточной Европы 1963 г.: (доклады и сообщения шестой сессии межреспубликанского симпозиума по аграрной истории, состоящегося в г. Вильнюсе с 19 по 24 сентября 1963 г.), Вильнюс 1964.
Miller S., Mexican Junkers and Capitalist Haciendas, 1810–1910: The Arable Estate and the Transition to Capitalism between the Insurgency and the Revolution, „Journal of Latin American Studies” t. 22, 2/1990.
Millward R., The Early Stages of European Industrialization: Economic Organization under Serfdom, „Explorations in Economic History” t. 21, 4/1984.
Moon D., Reassessing Russian Serfdom, „European History Quarterly” t. 26, 4/1996.
Mörner M., The Spanish American Hacienda: A Survey of Recent Research and Debate, „Hispanic American Historical Review” t. 53, 2/1973.
Mörner M., Economic Factors and Stratification in Colonial Spanish America with Special Regard to Elites, „Hispanic American Historical Review” t. 63, 2/1983.
Norkus Z., The Grand Duchy of Lithuania in the Retrospective of Comparative Historical Sociology of Empires, „World Political Science Review” t. 3, 4/2007.
Norkus Z., Kokia demokratija, koks kapitalizmas? Pokomunistinė transformacija Lietuvoje
lyginamosios istorinės sociologijos požiūriu, Vilniaus universiteto leidykla, Vilnius 2008.
Norkus Z., Imperium litewskie w międzyjednostkowych społecznościach i systemach politycznych: studium przypadku, „Politeja” 2/2011.
Norkus Z., Kapitalizmo raidos Lietuvoje bruožai ir etapai (iki 1940 m.) postmarksistiniu požiūriu, „Lietuvos istorijos studijos” t. 29, 2012.
Norkus Z., On Baltic Slovenia and Adriatic Lithuania. A Qualitative Comparative Analysis of Patterns in Post-Communist Transformation, Apostrofa / CEU Press, Vilnius 2012.
Norkus Z., Two Periods of the Peripheric Capitalist Development: Pre-Communist and Post-Communist Eastern Europe in Comparison, „Polish Sociological Review” t. 2, 19/2015.
Norkus Z., A Comparison of the Economic Growth of the Baltic States between the Two World Wars, „World Political Science” t. 12, 1/2016.
Норкус З., Непроголошена імперія: Велике князівство Литовське з погляду порівняльно- історичної соціології імперій, Критика, Київ 2016.
North D. C., Thomas R. P., An Economic Theory of the Growth of the Western World, „Economic History Review” t. 23, 1/1970.
North D. C., Thomas R. P., The Rise and Fall of the Manorial System: A Theoretical Model, „Journal of Economic History” t. 31, 4/1971.
Pamerneckis S., Agrarinių santykių raida ir dinamika Lietuvoje: XVIII a. pabaiga – XIX a. pirmoji pusė (statistinė analizė), Vilniaus universiteto leidykla, Vilnius 2004.
Pivoras S., Lietuvių ir latvių pilietinės savimonės raida: XVIII a. pabaiga – XIX a. pirmoji pusė (lyginamasis aspektas), Vytauto Didžiojo universiteto leidykla, Vilnius 2000.
Pomeranz K., The Great Divergence: China, Europe, and the Making of the Modern World Economy, Princeton University Press, Princeton 2000.
Przeworski A., Democracy and the Market: Political and Economic Reforms in Eastern Europe and Latin America, Cambridge University Press, Cambridge 1991.
Raila E., Ignotus Ignotas: Vilniaus vyskupas Ignotas Jokūbas Masalskis, Aidai, Vilnius 2010.
Romano R., American Feudalism, „Hispanic American Historical Review” t. 64, 1/1984.
Rönnbäck K., Consumers and Slavery: Diversified Markets for Plantation Produce and the Survival of Slavery in the Nineteenth Century, „Review (Fernand Braudel Center)” t. 31, 1/2010.
Silberman B. S., Cages of Reason: The Rise of the Rational State in France, Japan, the United
States, and Great Britain, University of Chicago Press, Chicago 1993.
Skocpol T., States and Social Revolutions: A Comparative Analysis of France, Russia, and China, Cambridge University Press, Cambridge 1979.
Spalding K., Hacienda-Village Relations in Andean Society to 1830, „Latin American Perspectives” t. 2, 1/1975.
Stein S. J., Stein B. H., The Colonial Heritage of Latin America: Essays on Economic Dependence in Perspective, Oxford University Press, New York 1970.
Stern S. J., Feudalism, Capitalism, and the World-System in the Perspective of Latin America and the Caribbean, „American Historical Review” t. 93 4/1988.
Tomich D., Through the Prism of Slavery: Labor, Capital, and World Economy, Rowman and Littlefield, Lanham – MD 2004.
Tomich D., Zeuske M., Introduction, The Second Slavery: Mass Slavery, World-Economy, and Comparative Microhistories, „Review (Fernand Braudel Center)” t. 31, 2/2008.
Topolski J., Continuity and Discontinuity in the Development of the Feudal System in
Eastern Europe (X th to XVII th Centuries), „Journal of European Economic History” t. 10, 2/1981.
Young E. Van, Urban Market and Hinterland: Guadalajara and Its Region in the Eighteenth
Century, „Hispanic American Historical Review” t. 59, 4/1979.
Young E. Van, Hacienda and Market in Eighteenth-Century Mexico: The Rural Economy of the Guadalajara Region, 1675-1810, University of California Press, Berkeley 1981.
Young E. Van, Mexican Rural History Since Chevalier: The Historiography of the Colonial
Hacienda, „Latin American Research Review” t. 18, 3/1983.
Wallerstein I., The Modern World-System I: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century, Academic Press, New York 1974.
Weeks D., European Antecedents of Land Tenures and Agrarian Organization of Hispanic America, „Journal of Land & Public Utility Economics” t. 23, 1/1947.
Weeks D., The Agrarian System of the Spanish American Colonies, „Journal of Land & Public Utility Economics” t. 23, 2/1947.
Wesseling H., Overseas History, w: P. Burke (red.), New Perspectives on Historical Writing, Polity Press, Cambridge 1992.
Williamson J. G., Globalization and the Great Divergence: Terms of Trade Booms, Volatility and the Poor Periphery, 1782-1913, „European Review of Economic History” t. 12, 3/2008.
Wolf E. R., Mintz S. W., Haciendas and Plantations in Middle America and the Antilles, „Social and Economic Studies” t. 6, 3/1957.
Zientara B., Z zagadnień tzw. „wtórnego poddaństwa“ w Europie Środkowej, „Przegląd Historyczny” t. 47, 1/1956.
Žiemelis D., Feudalism or Peripheral Capitalism?: Socio-Economic History of the Polish- Lithuanian Commonwealth in the 16th-18th Centuries, Lap Lambert Academic Publishing GmbH & Co. KG, Saarbrücken 2011.
Žiemelis D., XVI–XVIII amžiaus Abiejų Tautų Respublikos palivarko ūkis marksistiniu bei
neoinstitucionalistiniu požiūriu, „Lietuvos istorijos studijos” t. 27, 2011.
Žiemelis D., The Structure and Scope of the Foreign Trade of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 16th to 18th Centuries: The Case of the Grand Duchy of Lithuania, „Lithuanian History Studies” t. 17, 2013.
Žiemelis D., The Socio-Economic History of Lithuania from the 16th to the 19th Century (until 1861) from the Perspective of Economic Development Concepts, „Revista Română de Studii Baltice și Nordice / The Romanian Journal for Baltic and Nordic Studies”, t. 5, 2/2013.
Žiemelis D., Tipologiškai artimi Lietuvai ūkiai: Čekija, Lenkija, Vengrija ankstyvaisiais Naujaisiais laikais, „Lietuvos istorijos metraštis” t. 2, 2014.
Žiemelis D., The Problem of the Application of the Term Second Serfdom in the History of Central Eastern Europe: The Case of Lithuanian Economy in the 16th-19th Centuries (until 1861), „Revista Română de Studii Baltice și Nordice / The Romanian Journal for Baltic and Nordic Studies” t. 7, 1/2015.
Licencja
1. W momencie złożenia pracy celem rozpoczęcia postępowania w sprawie publikacji, Licencjodawca, zwany dalej Autorem, akceptuje wszystkie zasady umieszczone na stronie internetowej czasopisma “Człowiek i Społeczeństwo”, udzielając Licencjobiorcy, zwanego dalej Wydawcą, niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu. Licencja zakłada tym samym brak ograniczeń terytorialnych, czasowych oraz ilościowych na następujących polach eksploatacji (art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych):
a. utrwalanie Utworu;
b. zwielokrotnienie Utworu drukiem i w wersji cyfrowej;
c. wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału/zwielokrotnionych egzemplarzy Utworu;
d. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
f. wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
g. rozpowszechnianie Utworu w wersji elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej, a także samodzielnie w formule Open Access w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), a także inną wersję językową tej licencji, lub którąkolwiek późniejszą wersję tej licencji.
2. Założenia licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), udzielają Wydawcy upoważnienia do kopiowania, zmieniania, rozprowadzania, przedstawiania i wykonywania Utworu jedynie pod warunkiem uznania autorstwa.
3. Wraz z dostarczeniem Utworu, Autor zobowiązuje się do wypełnienia, podpisania oraz odesłania skanu umowy