Keywords
transcendentalism
pragmatism
epistemology
Johann Gottlieb Fichte
Edmund Husserl
Marek J. Siemek
How to Cite
Abstract
The article is a comparative study of selected elements of three philosophical positions which arose on the theoretical underpinning of the concept of transcendental idealism: Johann Gottlieb Fichte’s Theory of Knowledge, Edmund Husserl’s transcendental phenomenology, and Marek J. Siemek’s transcendental philosophy. The primary aims of the study are to examine the epistemological assumptions underlying the three positions, and then critically reconstruct and bring into focus their metaphilosophical component. The article seeks to corroborate the titular thesis that transcendentalism as an epistemological position provides the concepts discussed here with a theoretical framework for a radically conceived interpretation of metaphilosophical discourse.
References
Arystoteles (1990a). Analityki wtóre, tłum. K. Leśniak. W: idem, Dzieła wszystkie, t. 1 (ss. 253–327). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Arystoteles (1990b). Metafizyka, tłum. K. Leśniak. W: idem, Dzieła wszystkie, t. 2 (ss. 601–857). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Arystoteles (1992). O duszy, tłum. P. Siwek. W: idem, Dzieła wszystkie, t. 3 (ss. 7–146). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bacon, F. (1955). Novum Organum, tłum. J. Wikarjak. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Berkeley, G. (1956). Traktat o zasadach poznania ludzkiego, tłum. J. Leszczyński. W: idem, Traktat o zasadach poznania ludzkiego. Trzy dialogi między Hylasem i Filonousem (ss. 1–151). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Biemel, W. (1990). Wprowadzenie wydawcy, tłum. J. Sidorek. W: E. Husserl, Idea fenomenologii. Pięć wykładów (ss. 3–8). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Cassirer, E. (2010), Filozofia oświecenia, tłum. T. Zatorski. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Fichte, J.G. (1971a). Die Grundzüge des gegenwärtigen Zeitalters. W: idem, Werke, t. 7 (ss. 3–256). Berlin: Walter de Gruyter & Co.
Fichte, J.G. (1971b). Reden an die deutsche Nation. W: idem, Werke, t. 7 (ss. 259–499). Berlin: Walter de Gruyter & Co.
Fichte, J.G. (1996a). Drugie wprowadzenie do Teorii Wiedzy dla czytelników, którzy mają już system filozoficzny, tłum. J. Garewicz. W: idem, Teoria Wiedzy. Wybór pism, t. 1 (ss. 500–569). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Fichte, J.G. (1996b). O pojęciu Teorii Wiedzy, czyli tak zwanej filozofii, tłum. M.J. Siemek. W: idem, Teoria Wiedzy. Wybór pism, t. 1 (ss. 3–73). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Fichte, J.G. (1996c). Pierwsze wprowadzenie do Teorii Wiedzy, tłum. J. Garewicz. W: idem, Teoria Wiedzy. Wybór pism, t. 1 (ss. 467–499). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Fichte, J.G. (1996d). Podstawy całkowitej Teorii Wiedzy, tłum. M.J. Siemek. W: idem, Teoria Wiedzy. Wybór pism, t. 1 (ss. 75–365). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hegel, G.W.F. (1994), Wykłady z historii filozofii, t. 1, tłum. Ś.F. Nowicki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hume, D. (1963). Traktat o naturze ludzkiej, t. 1, tłum. C. Znamierowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hume, D. (1977). Badania dotyczące rozumu ludzkiego, tłum. J. Łukasiewicz, K. Twardowski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Husserl, E. (1975). Idee czystej fenomenologii i fenomenologicznej filozofii, ks. 1, tłum. D. Gierulanka. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Husserl, E. (1990). Idea fenomenologii. Pięć wykładów, tłum. J. Sidorek. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Husserl, E. (1992). Filozofia jako ścisła nauka, tłum. W. Galewicz. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Husserl, E. (1993). Zaprzeczenie możliwości filozofii naukowej – konieczność namysłu – namysł historyczny – jak potrzeba historii?, tłum. J. Sidorek. W: idem, Kryzys europejskiego człowieczeństwa a filozofia (ss. 99–106). Warszawa: Fundacja Aletheia.
Husserl, E. (1999). Kryzys nauk europejskich i fenomenologia transcendentalna, tłum. S. Walczewska. Toruń: Wydawnictwo Rolewski.
Ivaldo, M. (2019). Transcendentalizm Fichtego w perspektywie Marka J. Siemka, tłum. J. Duraj. W: E. Nowak (red.), Recepcja i oddziaływanie Marka Siemka w Europie (ss. 179–199). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
James, W. (1998). Pragmatyzm. Nowe imię paru starych stylów myślenia, tłum. M. Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwo KR.
James, W. (2000). Znaczenie prawdy. Ciąg dalszy „Pragmatyzmu”, tłum. M. Szczubiałka. Warszawa: Wydawnictwo KR.
James, W. (2012). Eseje o radykalnym empiryzmie, tłum. A. Grzeliński, K. Wawrzonkowski. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Kant, I. (1957). Krytyka czystego rozumu, t. 1, tłum. R. Ingarden. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kołakowski, L. (1990). Husserl i poszukiwanie pewności, tłum. P. Marciszuk. Warszawa: [s.n.].
Leibniz, G.W. (2001). Nowe rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, tłum. I. Dąmbska. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Locke, J. (1955). Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, t. 1, tłum. B.J. Gawecki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Łaciak, P. (2012). Anonimowość jako granica poznania w fenomenologii Edmunda Husserla. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Peirce, Ch.S. (1997). Jak uczynić nasze myśli jasnymi, tłum. Z. Dyjas. W: idem, Wybór pism semiotycznych (ss. 73–93). Warszawa: Znak – Język – Rzeczywistość. Polskie Towarzystwo Semiotyczne.
Peirce, Ch.S. (2009). Przegląd pragmatycyzmu, tłum. A. Hensoldt. W: idem, Charles Sanders
Peirce o nieskończonej wspólnocie badaczy (ss. 111–137). Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
Quine, W.V.O. (1969). Dwa dogmaty empiryzmu, tłum. B. Stanosz. W: idem, Z punktu widzenia logiki. Eseje logiczno-filozoficzne (ss. 35–70). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Quine, W.V.O. (1986). Epistemologia znaturalizowana, tłum. B. Stanosz. W: idem, Granice wiedzy i inne eseje filozoficzne (ss. 106–125). Warszawa: PIW.
Quine, W.V.O. (1998). Od bodźca do nauki, tłum. B. Stanosz. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Quine, W.V.O. (2006). Korzenie ontologii, tłum. B. Stanosz. Warszawa: Fundacja Aletheia.
Siemek, M.J. (1977). Idea transcendentalizmu u Fichtego i Kanta. Studium z dziejów filozoficznej problematyki wiedzy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Siemek, M.J. (1995). Filozofia spełnionej nowoczesności. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Siemek, M.J. (2012). Wykłady z filozofii nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Siemek, M.J. (2017a). Filozofia transcendentalna Kanta w perspektywie Fichteańskiej. W: idem, Dzieła, t. 3 (ss. 201–215). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Siemek, M.J. (2017b). Projekt transcendentalnej filozofii jako nauki: Husserl a Fichte. W: idem, Dzieła, t. 3 (ss. 261–282). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Siemek, M.J. (2017c). Teoria Wiedzy jako system filozofii transcendentalnej. W: idem, Dzieła, t. 3 (ss. 103–147). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Siemek, M.J. (2018). O przedmiocie filozofii. W: idem, Dzieła, t. 4 (ss. 33–46). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Tomasz z Akwinu św. (1998). Kwestie dyskutowane o prawdzie, t. 1, tłum. A. Aduszkiewicz, L. Kuczyński, J. Ruszczyński. Kęty: Wydawnictwo Antyk.
Tomasz z Akwinu św. (1999). Traktat o Bogu. Summa teologii, kwestie 1–26, tłum. G. Kurylewicz, Z. Nerczuk, M. Olszewski. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Vico, G. (1966). Nauka nowa, tłum. J. Jakubowicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Woleński, J. (2002). Epistemika i epistemologia. W: R. Marszałek, E. Nowak-Juchacz (red.), Rozum jest wolny, wolność – rozumna (ss. 26–41). Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
Woleński, J. (2019). Epistemologia i epistemika po raz wtóry. W: E. Nowak (red.), Recepcja i oddziaływanie Marka Siemka w Europie (ss. 137–156). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
License
1. W momencie złożenia pracy celem rozpoczęcia postępowania w sprawie publikacji, Licencjodawca, zwany dalej Autorem, akceptuje wszystkie zasady umieszczone na stronie internetowej czasopisma “Człowiek i Społeczeństwo”, udzielając Licencjobiorcy, zwanego dalej Wydawcą, niewyłącznej i nieodpłatnej licencji na korzystanie z Utworu. Licencja zakłada tym samym brak ograniczeń terytorialnych, czasowych oraz ilościowych na następujących polach eksploatacji (art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych):
a. utrwalanie Utworu;
b. zwielokrotnienie Utworu drukiem i w wersji cyfrowej;
c. wprowadzenie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału/zwielokrotnionych egzemplarzy Utworu;
d. publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e. włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
f. wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzenie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu, Intranetu, Extranetu lub innej sieci;
g. rozpowszechnianie Utworu w wersji elektronicznej w Internecie, Intranecie, Extranecie lub innej sieci, w pracy zbiorowej, a także samodzielnie w formule Open Access w oparciu o licencję Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), a także inną wersję językową tej licencji, lub którąkolwiek późniejszą wersję tej licencji.
2. Założenia licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowa Licencja Publiczna (CC BY 4.0), udzielają Wydawcy upoważnienia do kopiowania, zmieniania, rozprowadzania, przedstawiania i wykonywania Utworu jedynie pod warunkiem uznania autorstwa.
3. Wraz z dostarczeniem Utworu, Autor zobowiązuje się do wypełnienia, podpisania oraz odesłania skanu umowy