Two conceptions of metaphysical research developed in the 20th century in Polish philosophy
PDF (Język Polski)

Keywords

metaphysics
method
intuition
scientism
neoscholasticism
Lvov-Warsaw school

How to Cite

Marciniak, D. (2022). Two conceptions of metaphysical research developed in the 20th century in Polish philosophy. Człowiek I Społeczeństwo, 53, 223–239. https://doi.org/10.14746/cis.2022.53.13

Abstract

The paper presents two different conceptions of metaphysics – scientistic and neoscholastic – developed in the 20th century by, among others, Polish philosophers: Stanisław Kamiński, Mieczysław Gogacz, Tadeusz Czeżowski and Zygmunt Zawirski. These authors refer to the problem of the possibility of conducting metaphysical research in contemporary philosophy. In this context, they examine issues such as the method, subject, and specificity of research carried out within metaphysics. In the summary, the discussed conceptions are compared with each other. The basic issues determining the similarities and differences between respective positions are the problem of the autonomy of metaphysics in relation to other sciences and the issue of the starting point (source of preliminary data) of metaphysical research. Findings regarding the latter issue turn out to be crucial for resolving the question of the appropriate model for research in metaphysics.

https://doi.org/10.14746/cis.2022.53.13
PDF (Język Polski)

References

Ajdukiewicz, K. (1937/2006). Kierunki i prądy w filozofii współczesnej. W: idem, Język i poznanie, t. 1 (ss. 249–263). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Andrzejuk, A. (2012). Mieczysław Gogacz i średniowieczna filozofia arabska. W: I. Andrzejuk, T. Klimski (red.), Filozofia i mistyka. Wokół myśli Mieczysława Gogacza (ss. 79–89). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Bronk, A., Walczak, M. (2018). Stanisława Kamińskiego opcje metodologiczne. Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne, 6, 199–230.

Brożek, A., Będkowski, M., Chybińska, A., Ivanyk, S., Traczykowski, D. (2020). Antyirracjonalizm. Metody filozoficzne w Szkole Lwowsko-Warszawskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Czeżowski, T. (1948/1969). O dwóch poglądach na świat. W: idem, Odczyty filozoficzne (ss. 12–17). Toruń: TNT.

Czeżowski, T. (1951/1969). Zagadnienie istnienia świata w świetle przemian metodologicznych. W: idem, Odczyty filozoficzne (ss. 23–29). Toruń: TNT.

Czeżowski, T. (1960/2009). Filozofia na rozdrożu. W: idem, Filozofia na rozdrożu (ss. 11–19). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Czeżowski, T. (1963a/2009). Klasyfikacja rozumowań i jej konsekwencje w teorii nauki. W: idem, Filozofia na rozdrożu (ss. 145–165). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Czeżowski, T. (1963b/2009). O tak zwanym uzasadnieniu bezpośrednim i oczywistości. W: idem, Filozofia na rozdrożu (ss. 68–75). Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Czeżowski, T. (2004). O metafizyce, jej kierunkach i zagadnieniach. Kęty: Wydawnictwo Antyk.

Daszkiewicz, W. (2014). Intuicja intelektualna w metafizyce. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II.

Gogacz, M. (1987). Metody metafizyki – ujęcie z pozycji metafizyki, jej struktury oraz poznania bytu. Studia Philosophiae Christianae, 23(2), 45–64.

Gondek, P. (2015). Projekt autonomicznej filozofii realistycznej. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Gondek, P. (2019). Sapientis est ordinare. O fenomenie metafizycznym i metodologicznym lubelskiej szkoły filozoficznej. W: P. Gondek, A. Lekka-Kowalik (red.), Lubelska Szkoła Filozoficzna. Historia – koncepcje – spory (ss. 67–92). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Jaroszyński, P. (2011). Metafizyka czy ontologia. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu.

Kamiński, S. (1986/2019). Metody współczesnej metafizyki. W: idem, On the Methods of Contemporary Metaphisics / Metody współczesnej metafizyki (ss. 69–304). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu; Roma: Societa Internazionale Tommaso d’Aquino.

Kamiński, S. (1993/2019). Współczesne metody metafizyki. W: idem, On the Methods of Contemporary Metaphisics / Metody współczesnej metafizyki (ss. 13–36). Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu; Roma: Societa Internazionale Tommaso d’Aquino.

Kamiński, S., Krąpiec, M.A. (1994). Z teorii i metodologii metafizyki. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL.

Kleszcz, R. (2002). Tadeusz Czeżowski o przekonaniach, wiedzy i wierze. W: W. Tyburski, R. Wiśniewski (red.), Tadeusz Czeżowski. Dziedzictwo idei: logika, filozofia, etyka (ss. 67–78). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Łukasiewicz, D. (2002). Filozofia Tadeusza Czeżowskiego. Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, we współpracy z Komisją Filozofii Bydgoskiego Towarzystwa Naukowego.

Maryniarczyk, A. (2019). Filozofia jako metafizyka w lubelskiej szkole filozoficznej. W: P. Gondek, A. Lekka-Kowalik (red.), Lubelska Szkoła Filozoficzna. Historia – koncepcje – spory (ss. 93–109). Lublin: Wydawnictwo KUL.

Olech, A. (2002). Stanowisko Tadeusza Czeżowskiego wobec sporu o istnienie świata. W: W. Tyburski, R. Wiśniewski (red.), Tadeusz Czeżowski. Dziedzictwo idei: logika, filozofia, etyka (ss. 109–122). Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Śleziński, K. (2019). Zawirski – Białobrzeski – Bornstein. Trzy koncepcje filozofii i rzeczywistości. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.

Twardowski, K. (1895/2013). Wykład wstępny na Uniwersytecie Lwowskim. W: A. Brożek, J. Jadacki (red.), Kazimierz Twardowski. Myśl, mowa i czyn, cz. 1 (ss. 457–467). Copernicus Center Press.

Woleński, J. (1985). Filozoficzna Szkoła Lwowsko-Warszawska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

Zawirski, Z. (1919/2003). O stosunku metafizyki do nauki. Próba wytyczenia nowych dróg filozofii teoretycznej. W: idem, O stosunku metafizyki do nauki (ss. 21–189). Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Zawirski, Z. (1920/1995). Nauka i metafizyka, cz. 1. Filozofia Nauki, 3(3), 103–135.

Zawirski, Z. (1920/2003). Zadanie filozofii. W: idem, O stosunku metafizyki do nauki (ss. 218–219). Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Zembrzuski, M. (2019). Understanding of Philosophy. W: A. Andrzejuk (red.), Mieczysław Gogacz (ss. 35–47). Kraków: Ignatianum University Press.