Wersje
- 2022-12-29 - (2)
- 2022-12-29 - (1)
Słowa kluczowe
alegoria
alegoryczność w poezji
metakrytyka
poetyka
Jak cytować
Abstrakt
Autor analizuje pojęcie alegorii, klasycznej figury poetyckiej, jako swoistego „pojęcia wędrującego”, przydatnego i modnego w dzisiejszej krytyce literackiej. Rosnące zainteresowanie alegorycznymi stylami lektury we współczesnej humanistyce wywodzi z dwóch ważnych źródeł: prac Waltera Benjamina, który odzyskał barokową alegorię dla współczesnej estetyki, oraz Paula de Mana, który zdefiniował ją na nowo jako nieodłączną cechę literatury i uniwersalny sposób interpretacji tekstu. Następnie autor analizuje różne sposoby wykorzystania tego nowoczesnego rozumienia alegorii (jako tematu, stylu lub maniery oraz sposobu czytania) w trzech projektach krytycznych, które powstały po 2000 roku: Grzegorza Jankowicza, Aliny Świeściak i Rafała Wawrzyńczyka.
Bibliografia
Alegoria. Red. przez Janina Abramowska. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2003.
Bal, Mieke. Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych: krótki przewodnik. Tłum. Marta Bucholc. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury, 2012.
Benjamin, Walter. „Paryż II Cesarstwa według Baudelaire’a”. W: Anioł historii: eseje, szkice, fragmenty, tłum. Hubert Orłowski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1996.
Burzyńska, Anna. Dekonstrukcja, polityka i performatyka. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2013.
Copeland, Rob. The Cambridge Companion to Allegory. Cambridge: Cambridge Univ. Press, 2010. DOI https://doi.org/10.1017/CCOL9780521862295 DOI: https://doi.org/10.1017/CCOL9780521862295
Gadamer, Hans Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. Tłum. Bogdan Baran. Kraków: Wyd. Inter Esse, 1993.
Głowiński, Michał, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński. Zarys teorii literatury. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991.
Hunter, Lynette. Modern Allegory and Fantasy: Rhetorical Stances of Contemporary Writing. Basingstoke: Macmillan, 1989. DOI https://doi.org/10.1007/978-1-349-19692-0 DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-19692-0
Ilustrowany słownik terminów literackich: historia, anegdota, etymologia. Red. Zbigniew Kadłubek, Beata Mytych-Forajter, Aleksander Nawarecki. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2019.
Jameson, Fredric. Allegory and Ideology. London, New York: Verso, 2020.
Jankowicz, Grzegorz. „Alegoria (Dycki)”. Studium 5 (2005): 129–134.
Jankowicz, Grzegorz. „Czy wiersz może być zbawiony?”. W: Wiersze na głos. Szkice o twórczości Andrzeja Sosnowskiego, red. Piotr Śliwiński, 70–85. Poznań: WBPiCAK, 2010.
Jankowicz, Grzegorz. „Poezja to nekrologi”. Tygodnik Powszechny 41 (2009).
Jankowicz, Grzegorz. „Śmierć w pierwszej, drugiej i trzeciej osobie”. W: „Jesień już Panie a ja nie mam domuˮ. Eugeniusz Tkaczyszyn-Dycki i krytycy, red. Grzegorz Jankowicz, 51–68. Kraków: Korporacja Ha!art, 2001.
Jankowicz, Grzegorz. Blizny. Eseje. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum, 2019.
Kelley, Theresa M. Reinventing Allegory. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
Kerr-Koch, Kathleen. Romancing Fascism. Modernity and Allegory in Benjamin, de Man, Shelley. New York, NY: Bloomsbury, 2014.
Kujawa, Dawid. Pocałunki ludu. Poezja i krytyka po roku 2010. Kraków: Korporacja Ha!art, 2021.
Lipszyc, Adam. „Alegorie habilitacji, czyli obraz świata w skrócie”. W: Walter Benjamin, Źródło dramatu żałobnego w Niemczech, tłum. Andrzej Kopacki. Warszawa: Sic!, 2013.
Lipszyc, Adam. Rewizja procesu Józefiny K. i inne lektury od zera. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 2011.
Lipszyc, Adam. Sprawiedliwość na końcu języka. Czytanie Waltera Benjamina. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2012.
de Man, Paul. „Historia literatury i nowoczesność w literaturze”. Tłum. Janusz Goślicki. Teksty 5 (1973): 121–140.
de Man, Paul. „Retoryka czasowości”. Tłum. Andrzej Sosnowski. Literatura na Świecie 10-11 (1999): 191–241.
de Man, Paul. Blindness and Insight: Essays in the Rhetoric of Contemporary Criticism, London: Routledge, 1971.
de Man, Paul. Alegorie czytania: język figuralny u Rousseau, Nietzschego, Rilkego i Prousta. Tłum. Artur Przybysławski. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2004.
Michalski, Damian. „Paula Rycerka hermeneutyka symboli. Próba prezentacji”. Kwartalnik Filozoficzny t. XL, z. 3 (2012): 91–114.
Nycz, Ryszard. Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie. Wrocław: Wydawnictwo „Leopoldinum” Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997.
Owens, Craig. „The Allegorical Impulse: Toward a Theory of Postmodernism”. October 12 (1980): 67–86. DOI https://doi.org/10.2307/778575 DOI: https://doi.org/10.2307/778575
Palka, Mateusz. „Obraz zastygłego niepokoju: intencja alegoryczna Charlesa Baudelaire’a według Waltera Benjamina”. Nowa Krytyka 40 (2018): 167–200. DOI https://doi.org/10.18276/nk.2018.40-08 DOI: https://doi.org/10.18276/nk.2018.40-08
Quilligan, Maureen. The Language of Allegory. Defining the Genre. Ithaca, London: Cornell University Press, 1979.
Sierotwiński, Stanisław. Słownik terminów literackich. Teoria i nauki pomocnicze literatury, wyd. IV. Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986.
Sołtysiak, Marek. „Alegoria w tradycji hermeneutycznej. Gadamerowska rehabilitacja alegorii”. Logos i Ethos 2 (2016): 75–101. DOI https://doi.org/10.15633/lie.1915 DOI: https://doi.org/10.15633/lie.1915
Świeściak, Alina. Lekcje nieobecności. Szkice o najnowszej poezji polskiej (2001–2010). Mikołów: Instytut Mikołowski, 2010.
Świeściak, Alina. Melancholia w poezji polskiej po 1989 roku. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2010.
Tambling, Jeremy. Allegory. London: Routledge, 2010. DOI https://doi.org/10.4324/9780203462126 DOI: https://doi.org/10.4324/9780203462126
Teoria literatury żywa: alegoria. Red. Kamila Najdek, Krzysztof Tkaczyk. Warszawa: Uniwersytet Warszawski, 2009.
Wawrzyńczyk Rafał. „Wiersz «Ucieczka»”. https://poez-ja.tumblr.com/post/152906736988/wiersz-ucieczka-rafa%C5%82-wawrzy%C5%84czyk.
„Gwoździe”. Mały Format 5 (2018). http://malyformat.com/2018/05/gwozdzie-uwagi-o-poezji-tomaza-salamuna/.
„Uwaga, alegoryzowane”. Dwutygodnik 304 (2021), https://www.dwutygodnik.com/artykul/9469-uwaga-alegoryzowane.html.
„Zawsze lubiłem kury. O alegoryczności w późnej poezji Tomaža Šalamuna” [wykład], https://www.youtube.com/watch?v=Tc_G_mOxaPU&t=2654s&ab_channel=DawidMateusz
Licencja
Prawa autorskie (c) 2022 Jakub Skurtys
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.