Słowa kluczowe
ekwilibrium
ekologia
Delta Missisipi
William Faulkner
Jak cytować
Abstrakt
Motyw entropii w twórczości Zygmunta Haupta był unikatowym momentem kojarzącym spekulatywność nowoczesnego scjentyzmu z modernistyczną prozą. Wyjaśnienie naukowe – fizyka – posłużyło interpretacji historii naturalnej i społecznej świata. Drugie prawo dynamiki, na ogół rozumiane w humanistycznym ujęciu jako pesymistyczna perspektywa przemijania energetycznej żywotności życia, świata ludzkiego, cywilizacji, u Haupta rozszerzyło swoje konotacje. Ameryka u progu jej doświadczenia przez pisarza niosła przesłanie zarazem nadziei i beznadziei. W artykule sygnalizuję podobieństwa prozy Haupta i Faulknera. I nakładanie się na formalne podobieństwo pokrewieństwa światopoglądowego. Piszących o Delcie Missisipi nowoczesnych prozaików interesuje brak równowagi między naturą i cywilizacją, który prowadzi do kryzysu tak natury, jak i ludzkiego społeczeństwa. Entropia okazuje się tutaj paradoksalnym śladem nadziei we wzrastającym nieporządku, który może zwiastować „pączkowanie” nowego systemu, a wraz z nim formę młodszej entropii.
Bibliografia
Baudrillard, Jean. Ameryka. Tłum. Renata Lis. Warszawa: Wydawnictwo Sic!, 1998.
Ben-Naim, Arieh. Entropy demystified. The second law reduced to plain common sense. New Jersey: World Scientific Publishing, 2007. DOI: https://doi.org/10.1142/6261
Collins, Janelle. „Defining the Delta: A River, a Floodplain, and Geopolitical Boundaries”. W: Defining the Delta. Multidisciplinary Perspectives on the Lower Mississippi River Delta, red. Janelle Collins. Fayetville: The University of Arkansas Press, 2015. DOI: https://doi.org/10.1353/book42111
Deutscher, Guy. The Entropy Crisis. New Jersey: World Scientific Publishing, 2008. DOI: https://doi.org/10.1142/6684
Faulkner, William. Go Down, Moses. New York: Vintage International, 1990.
Faulkner, William. Zstąp Mojżeszu. Tłum. Zofia Kierszysz. Warszawa: PIW, 1968.
Grimwood, Michael. „Delta Autumn: Stagnation and Sedimentation in Faulkner’s Career”. The Southern Literary Journal Vol. 16, 2 (Spring, 1984).
Grimwood, Michael. Heart in Conflict: Faulkner’s Struggles with Vocation. Athens: University of Georgia Press, 1987.
Haupt, Zygmunt. „Cyklon”. W tegoż: Baskijski diabeł. Opowiadania i reportaże, zebrał, oprac. i notą edytorską opatrzył Aleksander Madyda. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2016.
Haupt, Zygmunt. „Entropia”. W tegoż: Baskijski diabeł. Opowiadania i reportaże, zebrał, oprac. i notą edytorską opatrzył Aleksander Madyda. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2016.
Haupt, Zygmunt. „Luizjana”. W tegoż: Baskijski diabeł. Opowiadania i reportaże, zebrał, oprac. i notą edytorską opatrzył Aleksander Madyda. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2016.
Haupt, Zygmunt. „W barze Harry’ego”. W tegoż: Baskijski diabeł. Opowiadania i reportaże, zebrał, oprac. i notą edytorską opatrzył Aleksander Madyda. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2016.
Haupt, Zygmunt. „Zamierzchłe echa”. W tegoż: Baskijski diabeł. Opowiadania i reportaże, zebrał, oprac. i notą edytorską opatrzył Aleksander Madyda. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2016.
Hershey, Daniel. Entropy Theory of Aging Systems: Humans, Corporations and the Universe. London: Imperial College Press, 2010. DOI: https://doi.org/10.1142/p597
Johnson, Eric. Anxiety and the Equation. Understanding Boltzmann’s Entropy. Massachusetts: The MIT Press, 2018. DOI: https://doi.org/10.7551/mitpress/11438.001.0001
Kołakowski, Leszek. Horror Metaphysicus. Warszawa: Res Publica, 1990.
Madyda, Aleksander. Zygmunt Haupt. Życie i twórczość literacka. Toruń: Wydawnictwo UMK, 1998.
Matthews, John T. „Touching Race in Go Down, Moses”. W: New Essays on Go Down, Moses, red. Linda Wagner-Marti. Cambridge: Cambridge University Press 1996. DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511624568.003
Niewiadomski, Andrzej. „Ja. Zygmunt z Roksolanii. O gatunkowej nieprzejrzystości prozy Haupta”. W: Jestem bardzo niefortunnym wyborem. Studia i szkice o twórczości Zygmunta Haupta. Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2018.
Niewiadomski, Andrzej. Przeciw entropii, przeciw arkadii. O pisarstwie Zygmunta Haupta. Kraków: Instytut Literatury, 2021.
Panas, Paweł. „Zagubiony wpośród obcych”. Zygmunt Hauptpisarz, wygnaniec, outsider. Bielsko-Biała, Kraków: Wydawnictwo Naukowe ATH, Instytut Literatury, 2019.
Saikku, Mikko. This Delta, This Land. An Environmental History of the Yazoo-Mississippi Floodplain. Athens: The University of Georgia Press, 2005. DOI: https://doi.org/10.1353/book11531
Waldenfels, Bernhard. Topografia obcego: studia z fenomenologii obcego. Tłum. Janusz Sidorek. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2002.
Wittenberg, Judith Bryant. „Go Down, Moses and the Discourse of Environmentalism”. W: New Essays on Go Down, Moses, red. Linda Wagner-Marti. Cambridge: Cambridge University Press 1996 DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511624568.004
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Rafał Szczerbakiewicz
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.