Słowa kluczowe
strukturalizm
poststrukturalizm
teoria literatury
dekonstrukcja
przełom
spór
Jak cytować
Abstrakt
W artykule podjęta została próba opisania transformacji polskiego literaturoznawstwa teoretycznego po 1989 roku. Autor wskazuje na kilka istotnych elementów, które decydowały o jej specyfice. Pisze o różnicy pomiędzy przełomem (anty)strukturalistycznym a dwoma wcześniejszymi przesileniami: antypozytywistycznym i antymarksistowskim, o znaczeniu braku sporu o strukturalizm w latach 90. i przyczynach jego „zniknięcia”, a także o roli, jaką odegrała w tym procesie recepcja francusko-amerykańskiego poststrukturalizmu, recepcja swoista, gdyż obciążona czymś, co autor nazywa luką krytyczną, przyjęła formę teoretyczno-metodologicznego „spektaklu”, odgrywanego do dziś.
Bibliografia
Allemann, Beda. „Strukturalizm w literaturoznawstwie?”. Tłum. Krystyna Krzemień. Pamiętnik Literacki 3 (1974): 295–303.
Balbus, Stanisław. „Metodologie i mody metodologiczne we współczesnej humanistyce (literaturoznawczej)”. Przestrzenie Teorii 1 (2002): 97–103. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2002.1.6
Balcerzan, Edward. „«I ty zostaniesz strukturalistą»”. Teksty 6 (1973): 1–8.
Balcerzan, Edward. „Oświetlenia strukturalizmu”. W: Strukturalizm w Europie Środkowej i Wschodniej: wizje i rewizje, red. Danuta Ulicka, Włodzimierz Bolecki, 5–16. Warszawa: IBL PAN, 2012.
Balcerzan, Edward. „Post”. Teksty Drugie 2 (1994): 76–83.
Bartoszyński, Kazimierz. „Od «naukowej» wiedzy o literaturze do «świata literackości»”. Teksty Drugie 5/6 (1990): 16–32.
Bednarek, Joanna, Dawid Kujawa. „Jak dziś szukać linii ujścia? Wstęp”. Praktyka Teoretyczna 3 (2017): 325–330. DOI: https://doi.org/10.14746/prt.2017.3.14
Bolecki, Włodzimierz. „Janusz Sławiński: u źródeł polskiego poststrukturalizmu”. W tegoż: Polowanie na postmodernistów (w Polsce) i inne szkice, 309–349. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1999.
Bolecki, Włodzimierz. „PPP (Pierwszy Polski Poststrukturalista)”. Teksty Drugie 4 (1994): 5–18.
Bolecki, Włodzimierz. „Pytania o przedmiot literaturoznawstwa”. Teksty Drugie 1/2 (2005): 11–21.
Burzyńska, Anna. Anty-teoria literatury. Kraków: Universitas, 2006.
Burzyńska, Anna. Dekonstrukcja i interpretacja. Kraków: Universitas, 2001.
Burzyńska, Anna. Dekonstrukcja, polityka i performatyka. Kraków: Universitas, 2013.
Burzyńska, Anna. „Kulturowy zwrot teorii”. W: Kulturowa teoria literatury. Główne pojęcia i problemy, red. Michał Paweł Markowski, Ryszard Nycz, wyd. 2, 41–91. Kraków: Universitas, 2012.
Cichowicz, Stanisław. „Bez złudzeń”. Teksty 3 (1975): 68–74. DOI: https://doi.org/10.1016/S0012-3692(15)36564-8
Dekonstrukcja w badaniach literackich. Red. Ryszard Nycz. Gdańsk: Słowo/Obraz Terytoria, 2000.
Domańska, Ewa „Co zrobił z nami Foucault?”. Domańska, Ewa „Co zrobił z nami Foucault?”. W: French Theory w Polsce, red. Ewa Domańska, Mirosław Loba, 61–79. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
Foucault, Michel. „Strukturalizm i poststrukturalizm”. W tegoż: Filozofia, historia, polityka. Wybór pism, tłum., wstęp Damian Leszczyński, Lotar Rasiński, 294–318. WarszawaWrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Gadamer, Hans-Georg. „Romantyzm, hermeneutyka, dekonstrukcja”. Tłum. Piotr Dehnel. W tegoż: Język i rozumienie, wybór, tłum., posłowie Piotr Dehnel, Beata Sierocka, 143–161. Warszawa: Aletheia, 2003.
Głowiński, Michał. „Poetyka i socjolingwistyka”. Teksty 4 (1979): 11–33.
Gorczyński, Maciej. Prace u podstaw. Polska teoria literatury w latach 1913–1939. Wrocław: Wydawnictwo UWr, 2009.
Grochowski, Grzegorz. „Blaski i cienie badań kulturowych”. Teksty Drugie 1/2 (2005): 4–10.
Gumbrecht, Hans Ulrich. „Deconstruction Deconstructed. Transfonnations of French Logocentrist Criticism in American Literary Theory”. Philosophische Rundschau 33 (1986): 1–35.
Habermas, Jürgen. „Przelicytować uczasowioną filozofię źródeł: Derrida i krytyka fonocentryzmu”. W tegoż: Filozoficzny dyskurs nowoczesności, tłum. Małgorzata Łukasiewicz, 186–240. Kraków: Universitas, 2007.
Kiossev, Aleksander. „Metafora samokolonizacji”. Tłum. Iwona Ostrowska. Czas Kultury 4 (2016): 80–87.
Kłosiński, Krzysztof. „Humanistyka nowa”. Teksty Drugie 2 (2021): 139–152. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2021.2.8
Krzykawski, Michał. „Co po «French Theory»? Kłopotliwe dziedzictwo”. Er(r)go. TeoriaLiteraturaKultura 1 (2017): 49–66.
Krzykawski, Michał. Inne i wspólne. Trzydzieści pięć lat francuskiej filozofii (1979–2014). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2016.
Kunz, Tomasz. „Poetyka w świetle kulturoznawstwa”. Forum Poetyki 1 (2015): 6–17. DOI: https://doi.org/10.14746/fp.2015.1.26672
Lewiński, Dominik. Strukturalistyczna wyobraźnia metateoretyczna. O procesach paradygmatyzacji w polskiej nauce o literaturze po 1958 roku. Kraków: Universitas, 2004.
de Man, Paul. „Autobiografia jako od-twarzanie”. Tłum. Maria Bożenna Fedewicz. Pamiętnik Literacki 2 (1986): 307–318.
Markiewicz, Henryk. „Zrzędność bez przekory”. Teksty Drugie 2 (1990): 91–98.
Markowski, Michał Paweł. Efekt inskrypcji. Jacques Derrida i literatura. Bydgoszcz: Homini, 1997.
Mayenowa, Maria Renata. „Kłopoty współczesnej poetyki”. W tejże: Studia i rozprawy, red. Anna Axer, Teresa Dobrzyńska, 367–378. Warszawa: IBL PAN, 1986.
„Między rewolucją a restauracją. Z prof. Leonardem Neugerem rozmawia Magdalena Machała”. Konteksty Kultury 15 (2018): 203–213.
Momro, Jakub. „Wiedza nienarcystyczna”. Ruch Literacki 4 (2019): 429–440. DOI: https://doi.org/10.24425/rl.2019.130056
Nycz, Ryszard. „Jakoś inaczej”. Teksty Drugie 1 (1990): 1–4.
Nycz, Ryszard. Kultura jako czasownik. Sondowanie nowej humanistyki. Warszawa: IBL PAN, 2017. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.1656
Nycz, Ryszard. „Nicowanie teorii. Uwagi o poststrukturalizmie”. Teksty Drugie 5/6 (1990): 7–15. DOI: https://doi.org/10.18318/td.2016.6.1
Nycz, Ryszard. „O (nie)cytowaniu Janusza Sławińskiego”. W: Dzieła, języki, tradycje, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, 9–13. Warszawa: IBL PAN, Fundacja Centrum Międzynarodowych Badań Polonistycznych, 2006.
Nycz, Ryszard. Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze. Warszawa: IBL PAN, 1995.
„Odpowiedzialność podszyta nieodpowiedzialnością. Z prof. Januszem Sławińskim rozmawia Agata Koss”. Kresy 4 (1994): 174–181.
Ohmann, Richard. Akt mowy a definicja literatury. Tłum. Barbara Kowalik, Wiesław Krajka. Pamiętnik Literacki 2 (1980): 249–267.
Pavel, Thomas. „Porządek języka”. Tłum. Marek Król. Konteksty Kultury 15, z. 2 (2018): 163–180.
Rachwał, Tadeusz, Tadeusz Sławek. Maszyna do pisania. O dekonstruktywistycznej teorii literatury Jacquesa Derridy. Warszawa: Oficyna Literatów „Rój”, 1992.
Rorty, Richard. „Dekonstrukcja”. Tłum. Adam Grzeliński, Marcin Wołk, Marcin Zdrenka. Tłum. przejrzał i całość zredagował Andrzej Szahaj. Teksty Drugie 3 (1997): 183–223.
„Rozmowa «Wielogłosu». O książce Anny Burzyńskiej «Anty-teoria literatury» rozmawiają Anna Burzyńska, Anna Łebkowska, Teresa Walas, Henryk Markiewicz, Ryszard Nycz, Tomasz Kunz i Jakub Momro”. Wielogłos 2 (2007): 7–31.
. „Rozmowa «Wielogłosu». O książce Anny Burzyńskiej «Anty-teoria literatury» rozmawiają Anna Burzyńska, Anna Łebkowska, Teresa Walas, Henryk Markiewicz, Ryszard Nycz, Tomasz Kunz i Jakub Momro”. Wielogłos 2 (2007): 7–31.
Saganiak, Magdalena. Strukturalizm. Pytania otwarte. Warszawa: IBL PAN, 2016.
Skrendo, Andrzej. „«Generał czytania»”Janusz Sławiński i sztuka interpretacji”. W tegoż: Poezja modernizmu. Interpretacje, 297–318. Kraków: Universitas, 2005.
Sławiński, Janusz. „Bez przydziału (IV)”. Teksty Drugie 5 (2000): 9–16.
Sławiński, Janusz. „Co nam zostało ze strukturalizmu”. Teksty Drugie 5 (2001): 15–19.
Sławiński, Janusz. „Miejsce interpretacji”. W tegoż: Prace wybrane, t. IV, 59–79. Kraków: Universitas, 2000.
Sowa, Jan. „Humanistyka płaskiego świata”. Teksty Drugie 1 (2014): 192–207.
Szahaj, Andrzej. „Sławiński o interpretacji. Analiza krytyczna”. Teksty Drugie 5 (2013): 259–275. DOI: https://doi.org/10.14746/pt.2013.20.13
Święch, Jerzy. „Bronię strukturalizmu”. W: Dzieła, języki, tradycje, red. Włodzimierz Bolecki, Ryszard Nycz, 14–27. Warszawa: IBL PAN, 2006.
„Ta dziwna instytucja zwana literaturą. Z Jacques’em Derridą rozmawia Derek Attridge”. Tłum. Michał Paweł Markowski. Literatura na Świecie 11/12 (1998): 176–225.
Tradycje polskiej nauki o literaturze. Warszawskie Koło Polonistów po 70 latach. Red. Danuta Ulicka, Marcin Adamiak. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, 2008.
Ulicka, Danuta. Literaturoznawcze dyskursy możliwe. Studia z dziejów nowoczesnej teorii literatury w Europie Środkowo-Wschodniej. Kraków: Universitas, 2007.
Ulicka, Danuta. „Rzut oka na nowoczesne polskie literaturoznawstwo teoretyczne”. W: Wiek teorii. Sto lat nowoczesnego literaturoznawstwa polskiego, red. nauk. Danuta Ulicka, 9–159. Warszawa: IBL PAN, 2020
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Grzegorz Pertek
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.