Abstrakt
W artykule Krypta, mimikra, genealogia. Języki traumy w Sublokatorce Hanny Krall podejmuję próbę interpretacji powieści w perspektywie teorii mimikry Homiego Bhabhy, studiów nad traumą i wyobraźnią genealogiczną. Punkt wyjścia stanowi tu również kategoria sublokatorstwa opracowana przez Elżbietę Janicką i Joannę Tokarska-Bakir. Przywołane kategorie posiadają zdolność do przekształcenia ram historycznoliterackiego umiejscowienia powieści, pozwalają bowiem rozumieć Sublokatorkę w sąsiedztwie innych żydowskich narracji tego okresu, równie niedopasowanych do reguł zbiorowej pamięci. Kategoria mimikry pozwala zrozumieć performatywny aspekt doświadczenia sublokatorstwa – także w odniesieniu do formy narracyjnej. Powieść Krall wypowiada niewygodne doświadczenia „sublokatorskiej” diaspory, która zachowała pamięć o Zagładzie i o polskim antysemityzmie, oraz daje wyraz nienormatywnym z punktu widzenia kultury polskiej genealogiom i „nieczystym” historiom rodzinnym.
Bibliografia
Ashcroft, Bill, Gareth Griffiths, Helen Tiffin. Post-colonial Studies. The Key Concepts. London, New York: Routledge, 2007.
Arct, Michał. Słownik ilustrowany języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta, 1925.
Bhabha, Homi K. „Mimikra i ludzie. O dwuznaczności dyskursu kolonialnego”. W tegoż: Miejsca kultury, tłum. Tomasz Dobrogoszcz, 79–88. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2010.
Ghandi, Leela. „Globalizacja, hybryda, diaspora. Wzajemne transformacje”. W tejże: Teoria postkolonialna. Wprowadzenie krytyczne, tłum. Jacek Serwański 111-127. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2008.
Gilman, Sander L. Jewish Self-hatred: Anti-Semitism and the Hidden Language of The Jews. Baltimore, London: The Johns Hopkins University Press, 1990.
Huddart, David. Homi Bhabha. London, New York: Routledge, 2006.
Janicka, Elżbieta. „Świadkowie własnej sprawy. Polska narracja dominująca wobec Zagłady w trakcie Zagłady”. Studia Litteraria et Historica 7 (2018): 1-82.
Janicka, Elżbieta, Joanna Tokarska-Bakir. „Sublokatorstwo jako kategoria kultury polskiej”. Studia Litteraria et Historica 2 (2013): 1–2.
Juchniewicz, Andrzej. „Autobiografizm w twórczości Hanny Krall”. Zagadnienia Rodzajów Literackich 1 (2024): 175–191.
Keff, Bożena. Strażnicy Fatum. Literatura dekad powojennych o Zagładzie, Polakach i Żydach. Dyskurs publiczny wobec antysemityzmu. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2020.
Krall, Hanna. „Gra o moje życie”. W: Ten jest z ojczyzny mojej. Polacy z pomocą Żydom 1939–1945, oprac. Władysław Bartoszewski, Zofia Lewinówna, 411. Kraków: Znak, 1969.
Krall, Hanna. Sublokatorka. Warszawa: Iskry, 1989.
Langer, Lawrence L. Świadectwa Zagłady w rumowisku pamięci. Tłum Marcin Szuster. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2015.
Loomba, Ania. „Hybrydowość”. W tejże: Kolonializm/Postkolonializm, tłum. Natalia Bloch, 183–194. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2011.
Lyotard, Jean-François. „Zdanie-afekt”. Tłum. Monika Murawska. W: Lyotard, Derrida, Hillis Miller i inni. Kalifornijska teoria krytyczna. Antologia tekstów, red. Ewa Bobrowska, Monika Murawska, Magdalena Rudkowska, 145–155. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2019.
Mandziej, Iwona. „Między reportażem a mikropowieścią: o «Sublokatorce» Hanny Krall”. Pamiętnik Literacki 3 (1998): 85–97.
Matyjaszek, Konrad. Produkcja przestrzeni żydowskiej w dawnej i współczesnej Polsce. Kraków: Universitas, 2019.
Melchior, Małgorzata. Zagłada a tożsamość. Polscy Żydzi ocaleni na „aryjskich papierach”. Analiza doświadczenia biograficznego. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, 2004.
Michlic, Joanna Beata. Piętno Zagłady. Wojenna i powojenna historia oraz pamięć żydowskich dzieci ocalałych w Polsce. Tłum. z jęz. ang. Adam Musiał. Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2020.
Roszak, Joanna. Krall. Tkanie. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, 2024.
Tokarska-Bakir, Joanna. „Hassliebe. Żydowska samonienawiść w ujęciu Sandera L. Gilmana (część pierwsza: od Hermana z Moguncji do Johannesa Pfefferkorna)”. Studia Litteraria et Historica 2 (2013): 27–59.
Wojdowski, Bogdan. „Dzienniki (fragmenty)”. Wyb. Małgorzata Bojanowska. Podkowiański Magazyn Kulturalny 1-2 (2008): 19–21.
Wołk, Marcin. „Jaona, onaja. Gramatyka podmiotu w autobiograficznej prozie Idy Fink i Hanny Krall”. W: Stosowność i forma. Jak opowiadać o Zagładzie?, red. Michał Głowiński, Katarzyna Chmielewska, Katarzyna Makaruk, Alina Molisak, Tomasz Żukowski, 285–301. Kraków: TAiWPN Universitas, 2005.
Żukowski, Tomasz. Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów. Warszawa: Wielka Litera, 2018
Licencja
Prawa autorskie (c) 2025 Bartosz Dąbrowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Za prawa cytowania fragmentów innych publikacji (tekstów, tabel, rycin oraz ilustracji) odpowiedzialni są autorzy artykułu.